Page 48 - DPOL102_INDIAN POLITICAL SYSTEM

«¬’≈¬∆ñD: ≈‹ Á∂ È∆Â∆-«ÈÁ∂Ù’ «√˪Â

«˜¡≈Á≈ Ó‘æÂÚ ˛Õ «È¡≈ Ó±Â∆ ‘∂◊Û∂ Á∂ ¡Èπ√≈, ““‹∂’ √≈‚∂ √ß«ÚË≈È Á∂ ’ج∆ Ì≈◊ ¡«‹‘∂ ‘È «‹È∑ª ”Â∂ È؇
√≈ÚË≈È∆ ¡Â∂ ◊«‘≈¬∆ È≈Ò «Ú⁄≈ ’È Á∆ ˜± ˛ ª ¿π‘ ‘È Ì≈◊ «ÂßÈ ¡Â∂ ⁄≈Õ”” ¿πÈ∑ª «Úæ⁄ √ß«ÚË≈È
Á≈ ÁÙÈ Ù≈«ÓÒ ˛ ¡Â∂ «¬’ Ò∂÷’ Á∂ ÙÏÁª «Úæ⁄, ““¿π‘ √≈‚∂ √ß«ÚË≈È Á∆ ¡ßÂ ¡≈ÂÓ≈ ˛Õ”” ‚≈. Í≈ÔÒ∆ Á∂
¡Èπ√≈, ““ «¬È∑ª «ÈÁ∂Ù’ Âæª Á≈ Ó‘æÂÚ «¬√ ◊æÒ «Úæ⁄ ˛ «¬‘ È≈◊«’ª Á∂ ÍzÂ∆ ≈‹ Á∂ √’≈≈ÂÓ’ «˜ßÓ∂Ú≈
˛Õ”” «¬È∑ª Âæª Á∂ Ó‘æÂÚ Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ‘∂· «Ò÷∂ ±Íª ÂØ∫ ’∆Â≈ ‹≈ √’Á≈ ˛-
A. ¡√ß◊ ¡Â∂ ¡√Ó≈«¬’ ‘؉ Á∂ «Ú⁄≈ ◊Ò (Directive Principles are neither Inconsistent not out of
date): È∆Â∆-«ÈÁ∂Ù’ Âæª Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ ÍØz. ‹À«È◊‹ ¡Â∂ Ùz∆«ÈÚ≈√ Ú◊∂ «Ú¡’Â∆¡ª Á∆ «¬‘ ¡≈ÒØ⁄È≈ Ï‘πÂ
¡‰¿ππ«⁄ ‘∂ «’ «¬‘ Âæ ¡√ß◊ ¡Â∂ ¡√Ó≈«¬’ ˛Õ ¡√Ò «Úæ⁄, «¬‘ ’∂ÚÒ «Ú⁄≈ È‘∆∫ ˛ √◊Ø∫ «¬√ ¡«Ë¡≈«¬
Á∂ ’¬∆ ¿πÍÏßË Í±È ±Í «Úæ⁄ Ì≈Â∆ ‘ÈÕ ‹ÁØ∫ «’ BAÚ∆∫ √Á∆ «Úæ⁄ «¬‘ «√˪ Íπ≈‰∂ ÍÀ ‹≈‰◊∂ ¡Â∂ «ÚÚ‘≈«’
‘Ø ‹≈‰◊∂ Í ÿæ‡ ÂØ∫ ÿæ‡ B@Ú∆∫ √Á∆ Á∂ Ì≈ «Úæ⁄ «¬‘ «√˪ ¿πÍÔØ◊∆ ¡Â∂ «ÚÚ‘≈«’ ÍzÂ∆ ‘πßÁ∂ ‘ÈÕ ÍπÈ
ÍzØ. ¡ÀµÓ. Ú∆ Í≈«¬Ò∆ Á∂ ÙÏÁª «Úæ⁄, ““‹∂’ ’Á∆ «¬‘ «√˪ Íπ≈‰∂ ÍÀ ‹≈‰◊∂ ª «¬È∑ª Á∆ ˜± ¡Èπ√≈ √ØË
’∆Â∆ ‹≈ √’Á∆ ˛, Í √ØË Íz«’«¡≈ Ï‘π √Ò ˛Õ ‹ÁØ∫ Âæ’ ¿πÈ∑ª Á∆ √ØË ’È Á≈ √Óª ¡≈Ú∂◊≈, ¿πÁØ∫ Âæ’
Ì≈ «¬È∑ª Á≈ ͱ≈ Ò≈Ì ¿π·≈ ¸æ’≈ ‘ØÚ∂◊≈ ¡Â∂ Ì≈ ̱Ó∆ «Úæ⁄ ¡≈«Ê’ ÒØ’ÂßÂ Á∆¡ª ‹Û∑ª ◊«‘∆¡ª ‘Ø
¸æ’∆¡ª ‘؉◊∆¡ªÕ √ß«ÚË≈È Á≈ «ÈÓ≈‰ ÚÂÓ≈È √Óæ«√¡≈Úª ˘ √πÒfi≈¿π‰ Ò¬∆ ‘πßÁ≈ ‘ÀÕ ‹∂’ ¡√∆∫ ÚÂÓ≈È
Á≈ «ÈÓ≈‰ «ÁzÛ È∆∫‘ ”Â∂ ’∆¬∂ ª Ì«Úæ÷ Á∆ «⁄ßÂ≈ Á∆ ˜± ȑ∆∫ ‘∂◊∆Õ””
B. «ÈÁ∂Ù’ Âæª Á∂ «Íæ¤∂ ‹ÈÓ Á∆ Ù’Â∆ (Power of Public Opinion behind the Principles): ‹ÁØ∫ «’
«¬È∑ª «ÈÁ∂Ù’ Âæª ˘ ¡Á≈Ò ÚæÒØ∫ «’«¡≈Ù∆Ò È‘∆∫ ’∆Â≈ ‹≈ √’Á≈ Í «¬√ Á∂ «Íæ¤∂ ‹ÈÓ Á∆ √æÂ≈ ‘πßÁ∆
˛ ‹Ø Íz‹≈ÂßÂ Á∆ √Ì ÂØ∫ Úæ‚∆ ¡Á≈Ò ˛ ¡Â∂ ‹ÈÂ≈ ÍzÂ∆ «˜ßÓ∂Ú≈∆ ’ج∆ Ú∆ √’≈ «¬È∑ª Á∆ ¿π¶ÿ‰≈ Á∆
«‘ßÓ ȑ∆∫ ’ √’Á∆Õ Ù≈√È ÚæÒØ∫ ’∆Â≈ «◊¡≈ «¬È∑ª Á≈ Ú≈-Ú≈ ¿π¶ÿ‰ Á∂Ù «Úæ⁄ Ù’Â∆Ù≈Ò∆ «ÚØË ˘ ‹ÈÓ
Á∂Ú∂◊≈Õ «ÚÚ√Ê≈«Í’≈ ¡ßÁ Ù≈√È ˘ «ÚØË∆ ÁÒ Á∂ ‘Ó«Ò¡ª Á≈ √≈‘Ó‰≈ ’È≈ ÍÚ∂◊≈ ¡Â∂ «ÚÚ√Ê≈«Í’≈ Á∂
Ï≈‘ «¬√ ˘ ⁄؉ √Ó∂∫ ⁄؉’≈ ˘ ‹Ú≈Ï Á∂‰≈ ‘ØÚ∂◊≈Õ «ÈÁ∂Ù’ Âæª Á∂ «Íæ¤∂ ÈÓ Á∂‰≈ ‘ØÚ∂◊≈Õ ÍzØ. Í≈«¬Ò∆ Á∂
¡Èπ√≈Õ ““«¬‘ «ÈÁ∂Ù’ Âæ ≈Ù‡∆ ⁄∂ÂÈ≈ Á∂ ¡≈Ë≈̱ ÍæË Á≈ «ÈÓ≈‰ ’Á∂ ‘È ¡Â∂ «‹È∑ª ÚæÒØ∫ «¬È∑ª
Âæª Á≈ ¿π¶ÿ‰ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛, ¿π‘ ¡«‹‘≈ ’ßÓ «˜ßÓ∂Ú≈∆ Á∆ √«ÊÂ∆ ÂØ∫ ¡Òæ◊ ‘؉ Á∂ ıÂ∂ ”Â∂ ‘∆ ’Á∂ ‘ÈÕ””
¡≈ÒØ⁄’ ≈ÿÚ≈⁄≈∆ Ú∆ √Ú∆’≈ ’Á∂ ‘È «’ , ““‹Ø Ù≈√È √æÂ≈ ”Â∂ ¡≈«ËÍÂÔ Ï‰≈ ÒÀ‰, ¿π√ ˘ «¬√ ¡ÈπÙ∂Á-
ÍæÂ Á≈ ¡≈Á ’È≈ ‘∆ ‘ØÚ∂◊≈Õ ¡≈◊≈Ó∆ ¡≈Ó ⁄؉ «Úæ⁄ ¿π√ ˘ «¬√ √ÏßË «Úæ⁄ «ÈÚ≈⁄’ª ˘ ‹Ú≈Ï Á∂‰≈ ‘∆
ÍÀ∫Á≈ ‘ÀÕ”” ¡«‹‘∆ √«ÊÂ∆ «Úæ⁄ Ùz∆ ¡æÒ≈Á∆ «¥ÙÈ≈ √Ú≈Ó∆ ¡¬∆Ô È∂ √ß«ÚË≈È √Ì≈ «Úæ⁄ ·∆’ ‘∆ «’‘≈ √∆ «’ ““’ج∆
Ú∆ ÒØ’«ÍzÔ ÓßÂ∆ Óß‚Ò √ß«ÚË≈È Á∂ ⁄ΩÊ∂ Ì≈◊ Á∂ ¿πÍÏß˪ Á∂ ¿π¶ÿ‰ Á∆ «‘ßÓ ȑ∆∫ ’ √’Á≈Õ””
C. ⁄Ó √∆Ó≈Úª ÂØ∫ æ«÷¡≈ (An Insurance Against Extremes) : √≈‚∂ √ø«ÚË≈È «ÈÓ≈Â≈ «¬√ ÂæÊ ÂØ∫ Í»∂ ÂΩ
”Â∂ ‹≈‰» √È «’ ÍË≈Âø«Âz’ ≈‹ «Úæ⁄ Í«ÚÂÈÙ∆Ò ‹ÈÓ Á∂ ÈÂ∆‹∂ Ú‹Ø∫ Úæ÷-Úæ÷ √«Ó¡ª «Úæ⁄ Úæ÷-Úæ÷
≈‹È∆«Â’ ÁÒ √æÂ≈ «Úæ⁄ ¡≈ √’Á∂ ‘ÈÕ ’Á∂ Áæ÷‰ Í≥Ê∆ ÁÒ Ù≈√È √æÂ≈ ”Â∂ ¡«Ë’≈ ’ √’Á≈ ˛ ¡Â∂ ’Á∂ ’ج∆
Ú≈ÓÍ≥Ê∆ ÁÒÕ «ÈÁ∂Ù’ Âæ ÁØÚª Â∑ª Á∆¡ª √’≈ª ˘ Ó«Ô≈Á≈ «Úæ⁄ æ÷‰◊∂ ¡Â∂ ¿πÈ∑ª «’√∂ Â∑ª Á≈ «¬’ Í≈√∂
fiπ’≈¡ æ÷‰ ÂØ∫ Ø’‰◊∂Õ ÙÃ∆ ¡ÓÈøÁ∆ Á∂ ¡Èπ√≈, ““√ø«ÚË≈È Á∂ «ÈÁ∂Ù’ Âæ «¬√ ◊æÒ Á≈ «ÚÙÚ≈√ «ÁÚ≈™Á∂
‘È «’ ¡ÈπÁ≈ ÁÒ ¡≈͉∆ È∆Â∆ Á∂ «ÈË≈‰ «Úæ⁄ «¬È∑ª Âæª Á∆ Í»È ¿πÒøÿ‰≈ È‘ƒ ’ √’∂◊≈ ¡Â∂ «¬’
¿π◊◊≈Ó∆ ÁÒ ¡≈͉∂ ÁÒ Á∂ ¡≈«Ê’ ‹ª ‘Ø ÍÃØ◊≈Óª ˘ Í»≈ ’È Ò¬∆ √ø«ÚË≈È Á≈ ÷≈ÂÓ≈ ’È≈ ˜»∆ È‘ƒ
√Ófi∂◊≈Õ «¬√ Â∑ª «ÈÁ∂Ù’ Âæ Ú≈Ó ¡Â∂ Áæ÷‰ Í≥Ê Á∆¡ª ⁄Ó √∆Ó≈Úª ÂØ∫ æ«÷¡≈ ÍÃÁ≈È ’Á∂ ‘ÈÕ””
D. ÈÀ«Â’ ¡≈ÁÙª Á∂ »Í «Úæ⁄ Ó‘æÂÚ (Importance as Moral Ideals) : ‹∂’ «ÈÁ∂Ù’ Âæ ˘ ’∂ÚÒ ÈÀ«Â’
Ë≈È≈Úª ‘∆ ÓøÈ «Ò¡≈ ‹≈Ú∂ ª «¬√ »Í «Úæ⁄ Ú∆ ¿πÈ∑ª Á≈ Ï‘π ӑæÂÚ ˛Õ «ÏÇ∂È «Úæ⁄ ÓÀ◊È≈’≈‡≈, Îê√ «Úæ⁄
ÓÈπæ÷∆ ¡Â∂ È≈◊«’ ¡«Ë’≈ª Á∆ ÿØÙ‰≈ ¡Â∂ ¡Ó∆’∆ √ø«ÚË≈È Á∆ ÍÃ√Â≈ÚÈ≈ ˘ ’ج∆ ’≈˘È∆ ¡Èπ-Ù’Â∆
ÍÃ≈Í ȑƒ, «Î Ú∆ «¬È∑ª Á∂Ùª Á∂ «¬«Â‘≈√ ”Â∂ ÍÃÌ≈Ú ÍÀ∫Á≈ ˛Õ «¬√∂ Â∑ª √‘∆ »Í «Úæ⁄ «¬‘ ¡≈Ù≈ ’∆Â∆ ‹≈
√’Á∆ ˛ «’ «¬‘ «ÈÁ∂Ù’ Âæ Ì≈Â∆ Ù≈√È Á∆ È∆Â∆ ˘ «ÈÁ∂«Ù ¡Â∂ ÍÃÌ≈«Ú ’È◊∂Õ ¬∂Ò∂È ◊Ò∂‚«‘æÒ Á∂
ÙÏÁª «Úæ⁄, ““¡‰«◊‰Â «Ú¡’Â∆¡ª Á∂ ‹∆ÚÈ ÈÀ«Â’ ¡≈ÁÙª Á∂ ÎÒ√»Í √πË∂ ‘È ¡Â∂ ¡«‹‘∂ ¿πÁ≈‘‰ Ú∆
«ÓÒ‰∂ ¡Ω÷∂ È‘ƒ ‘È, ‹Á «’ √‘∆ ÈÀ«Â’ ¡≈ÁÙª Á≈ ≈Ù‡ª Á∂ «¬«Â‘≈√ ”Â∂ ÍÃÌ≈Ú ÍÀ∫Á≈ ˛Õ””
E. √ø«ÚË≈È Á∆ «Ú¡≈«÷¡≈ «Úæ⁄ √‘≈«¬’ (Helpful in the Interpretation of the Constitution) : √ø«ÚË≈È Á∂
¡Èπ√≈ «ÈÁ∂Ù’ Âæ Á∂Ù Á∂ Ù≈√È «Úæ⁄ Ó»Ò̻ ‘È, «‹È∑ª Á≈ Ì≈Ú «¬‘ ˛ «’ Á∂Ù Á∂ ÍÃÙ≈√È Ò¬∆ «˜øÓ∂Ú≈

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 41