Page 49 - DPOL102_INDIAN POLITICAL SYSTEM

Ì≈Â∆ ≈‹È∆«Â’ «ÚÚ√Ê≈

È؇ √≈∆¡ª √’≈ª ¿πÈ∑ª ÚæÒØ∫ «ÈÁ∂Ù ‘؉◊∆¡ªÕ «È¡≈ Í≈«Ò’≈ Ú∆ Ù≈√È Á≈ «¬’ Ó‘æÂÚÍ»È ¡ø◊ ‘؉ ’≈È
«¬‘ ¡≈Ù≈ ’∆Â∆ ‹≈ √’Á∆ ˛ «’ Ì≈ «Úæ⁄ ¡Á≈Ò √ø«ÚË≈È Á∆ «Ú¡≈«÷¡≈ Á∂ ’øÓ «Úæ⁄ «ÈÁ∂Ù’ Âæª ˘ √‘∆
Ó‘æÂÚ Á∂‰◊∂Õ ÍÃØ. ¬∂Ò∂’‹∂∫‚Ø«Ú⁄ Á≈ «Ú⁄≈ ˛ «’ ““«’™«’ «ÈÁ∂Ù’ «√˪ª «Úæ⁄ √ø«ÚË≈È √æÂ≈ Á∆ ¡≈«Ê’
¡Â∂ √Ó≈«‹’ È∆Â∆ ÏØÒ ‘∆ ˛ ¡Â∂ «’™«’ ¿π√ «Úæ⁄ √≈‚∂ √ø«ÚË≈È «ÈÓ≈Â≈Úª Á∆ «¬æ¤≈ Á≈ ÍÃ◊‡≈Ú≈ ˛,
«¬√ Ò¬∆ √≈‚∆¡ª ¡Á≈Òª Á≈ «¬‘ ’ÂÚ ‘Ø ‹ªÁ≈ ˛ «’ «¬‘ ÓΩ«Ò’ ¡«Ë’≈ª √ÏøË∆ ¿πÍÏøÁª Á∆ «Ú¡≈«÷¡≈
’Á∂ √Ó∂∫ ≈‹ Á∆ È∆Â∆ Á∂ «ÈÁ∂Ù’ Âæª ”Â∂ Í»≈-Í»≈ «Ë¡≈È Á∂‰Õ”” Ì≈Â∆ ¡Á≈Òª «Úæ⁄ ’¬∆ Ú≈ ÓΩ«Ò’
¡«Ë’≈ √ÏøË∆ «ÚÚ≈Áª «Úæ⁄ ÎÀ√Ò≈ «ÁøÁ∂ √Ó∂∫ «ÈÁ∂Ù’ «√˪ª ÂØ∫ Ó≈◊-ÁÙÈ «Ò¡≈ ˛Õ “ÏøϬ∆ ≈‹ ÏÈ≈Ó
¡ÀµÎ. ¡ÀµÓ. Ú≈Ò√≈¬∂” Ú≈Ò∂ «ÚÚ≈Á «Úæ⁄ √Ú¿πµ⁄ ¡Á≈Ò È∂ ¡Èπ¤∂Á DG Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ ÎÀ√Ò≈ «Ò¡≈ «’ Ù≈√È
È∂ Ó≈Á’ ÁzÚ «ÈÙ∂Ë ¡Ë∆«ÈÔÓ Í≈√ ’’∂ √‘∆ ÍÃÂ∆ÏøÁ ‘∆ Ò◊≈«¬¡≈ √∆Õ Í»È ÂΩ ”Â∂ ¿πµ⁄ ¡Á≈Ò È∂ “«Ï‘≈
≈‹ ÏÈ≈Ó ’≈Ó∂ÙÚ «√øÿ” Ú≈Ò∂ «ÚÚ≈Á «Úæ⁄ ¡Èπ¤∂Á CI Á∂ ÍÃ’≈Ù «Úæ⁄ «¬‘ ÎÀ√Ò≈ «ÁæÂ≈ √∆ «’ «˜ÓƒÁ≈ª
«Úæ⁄ ¿πµ⁄ ¡Á≈Ò È∂ ¡Èπ¤∂Á DC Á∂ ÍÃ’≈ÙÈ «Úæ⁄ “«È¿»ÈÂÓ ÍÃ∆÷‰ ¡Ë∆«ÈÔÓ” ˘ √‘∆ ·«‘≈«¬¡≈Õ ÙÃ∆ ¡ÀµÓ.
√∆. √∆ÂÒÚ≈Û Á∂ ÙÏÁª «Úæ⁄ “≈‹ È∆Â∆ Á∂ «¬È∑ª Ó»Ò̻ «√˪ª ˘ «ÚË≈È’ ÍÃÌ≈Ú ÍÃ≈Í È≈ ‘πøÁ∂ ‘ج∂ Ú∆ «¬È∑ª
ÚæÒØ∫ ¡Á≈Òª Ò¬∆ ¿πÍÔØ◊∆ ÍÃ’≈Ù √ÂøÏ Á≈ ’øÓ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛”Õ
F. Ù≈√È Á∂ ÓπÒª’‰ Á≈ ¡Ë≈ (Basis of the Evaluation of Government): È∆Â∆-«ÈÁ∂Ù’ Âæª ÚæÒØ∫ ‹ÈÂ≈
˘ Ù≈√È Á∆ √ÎÒÂ≈ ¡Â∂ ¡√¯ÒÂ≈ Á∆ ‹ª⁄ ’È Á≈ Ó≈ÈÁø‚ Ú∆ ÍÃÁ≈È ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ Ù≈√’ ÁÒ ÚæÒØ∫ ¡≈͉∂
Ú؇ª ˘ «ÈÁ∂Ù’ «√˪ª Á∂ √ÏøË «Úæ⁄ ¡≈͉∆¡ª √ÎÒÂ≈Úª ω≈™Á∆ ‘ØÚ∂◊∆ ¡Â∂ Ù≈√’ Ù’Â∆ ”Â∂ ¡«Ë’≈
’È Á∂ «¬¤πæ’ ≈‹È∆«Â’ ÁÒ ˘ «¬È∑ª Âæª Á∆ «’«¡≈Ù∆ÒÂ≈ ÍÃÂ∆ ¡≈͉∆ «ÈÌÂ≈ ¡Â∂ ¿πÂÙ≈‘ «Á÷≈¿π‰≈
‘ØÚ∂◊≈Õ «¬√ Â∑ª «ÈÁ∂Ù’ Âæ ‹ÈÂ≈ ˘ Úæ÷-Úæ÷ ÁÒª Á∆ ÂπÒÈ≈ÂÓ’ ‹ª⁄ ’È ÔØ◊ ω≈ Á∂‰◊∂Õ
G. ’≈‹ Í≈«Ò’≈ ÍÃË≈È «¬È∑ª Á≈ Áπ¿πÍÔØ◊ È‘ƒ ’ √’Á∂ (Executive Head cannot Exploit Provisions):
«ÈÁ∂Ù’ Âæ Á∂ Íæ÷ «Úæ⁄ ¡≈÷∆ ◊æÒ «¬‘∆ ’‘∆ ‹≈ √’Á∆ ˛ «’ ‹Á «ÚË≈È Á∂ ÓÀ∫Ïª ¡Â∂ ’πfi √ø«ÚË≈È-Ú∂Â≈Úª
È∂ «¬‘ ‚ ÍÃ◊‡ ’∆Â≈ ˛ «’ ≈Ù‡ÍÂ∆ ‹ª ≈‹Í≈Ò «¬√ ¡Ë≈ ”Â∂ «’√∂ «ÚË≈«¬’ ”Â∂ ¡≈͉∆ √øÓÂ∆ Á∂‰ ÂØ∫
«¬È’≈ ’ √’Á∂ ‘È «’ ¿π‘ «ÈÁ∂Ù’ Âæª Á∂ ÍÃÂ∆’»Ò ‘È Í «ÚÚ‘≈ «Úæ⁄ ¡«‹‘≈ Ú≈ÍÈ Á∆ √øÌ≈ÚÈ≈
˛, «’™«’ √ø√Á≈ÂÓ’ Ù≈√È ÍÉ≈Ò∆ «Úæ⁄ È≈Ó≈Â Á≈ ’≈‹ Í≈«Ò’≈ ÍÃË≈È ÒØ’«ÍÃÔ ÍÃË≈È, ÒØ’«ÍÃÔ ÓøÂ∆-
ÍÃ∆ÙÁ ÚæÒØ∫ Í≈√ «ÚË∆ ˘ ÓȘ»∆ Á∂‰ Á∆ «‘øÓ ȑƒ ’ √’Á≈Õ ‚≈. ¡øÏ∂Á’ Á∂ ÙÏÁª «Úæ⁄, ““«ÚË≈«¬’ ÚæÒØ∫
Í≈√ «ÚË∆ ˘ ÓȘ» ’È Ò¬∆ ≈Ù‡ÍÂ∆ ‹ª ≈‹Í≈Ò «ÈÁ∂Ù’ Âæª Á≈ «¬√Â∂Ó≈Ò È‘ƒ ’ √’Á∂Õ””

¡√Ò «Úæ⁄, «ÈÁ∂Ù’ Âæ Ì≈Â∆ ≈‹È∆Â∆ Á∂ √Ú¿πµ⁄ «√˪ ‘ÈÕ √Ú¿πµ⁄ ¡Á≈Ò Á∂ ‹æ‹ ÙÃ∆ ’∂È∆¡≈ È∂
◊ØÍ≈ÒÈ ÏÈ≈Ó ÓÁ≈√ ≈‹” Á∂ «ÚÚ≈Á ”Â∂ ÎÀ√Ò≈ «ÁøÁ∂ ‘ج∂ «’‘≈ √∆, ““«’™«’ ≈‹ Á∆ È∆Â∆ Á∂ «ÈÁ∂Ù’ ÂæÂ
√ø«ÚË≈È «Úæ⁄ Ù≈«ÓÒ ‘È, «¬√ Ò¬∆ ¿π‘ Ï‘πÓ ÁÒ Á∂ ¡√Ê≈¬∆ «√¯ ¡≈Á∂Ù È‘ƒ ‘È, √◊Ø∫ ¿πÈ∑ª «Úæ⁄ ≈Ù‡
Á∆ ÏπæË∆ÓÂ≈ ÌÍ» ÓȘ»∆ ÏØÒ ‘∆ ˛ ‹Ø √ø«ÚË≈È √Ì≈ Á∂ Ó≈«Ë¡Ó È≈Ò ÍÃ◊‡ ‘ج∆ √∆Õ””

√Ú-ÓπÒª’‰ (Self Assessment)
‘∂· «Ò÷∂ ’ÊȪ «Úæ⁄ √æ⁄-fi»· Áæ√Ø-
(Write True/False in the following statements):
H. “≈‹ Á∂ È∆Â∆ Á∂ Ó»Ò̻ «√˪ª ˘ «ÚË≈È’ ÍÃÌ≈Ú ÍÃ≈Í È≈ ‘πøÁ∂ ‘ج∂ Ú∆ «¬È∑ª ÚæÒØ∫ ¡Á≈Òª Ò¬∆
¿πÍÔØ◊∆ ÍÃ’≈Ù √ÂøÏ Á≈ ’øÓ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ” «¬‘ ’ÊÈ ÙÃ∆ ¡ÀµÓ. √∆. √∆ÂÒÚ≈Û Á≈ ˛Õ
I. «ÈÁ∂Ù’ Âæª ˘ ¡Á≈Ò ÚæÒØ∫ «’«¡≈Ù∆Ò ’∆Â≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ

‡≈√’ ≈‹ Á∂ È∆Â∆-«ÈÁ∂Ù’ Âæª Á∆ ¿πÍÔØ◊Â≈ Áæ√ØÕ

42 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY