Page 51 - DPOL102_INDIAN POLITICAL SYSTEM

Ì≈Â∆ ≈‹È∆«Â’ «ÚÚ√Ê≈

È؇ «ÈÙ«⁄ ‘∆ «ÈÁ∂Ù’ «√˪ª Á≈ √ø«ÚË≈È «Úæ⁄ Ï‘π ӑæÂÚ ˛Õ BEÚƒ √ØË ÂØ∫ Ï≈¡Á ª ¿πÈ∑ª Á≈ Ó‘æÂÚ
Ï‘π ÚË∂∂ ÚË «◊¡≈ ˛Õ ¡æ‹ «¬È∑ª «√˪ª ˘ Ì≈Â∆ ≈‹ Á∆ √Ó≈‹Ú≈Á∆ È∆Â∆ Á≈ ¡Ë≈ «’‘≈ ‹≈ √’Á≈
˛Õ «¬È∑ª «√˪ª ˘ «ÚÚ‘≈ «Úæ⁄ ¡ÍÈ≈¿π‰ ”Â∂ ‘∆ Ì≈ «Úæ⁄ ¡≈ÁÙ ÒØ’ÂøÂ Á∆ √Ê≈ÍÈ≈ ¡Â∂ √ÎÒÂ≈
«ÈÌ ˛Õ ÙÃ∆ ¤≈◊Ò≈ (Chagla) Á∂ «¬√ ’ÊÈ «Úæ⁄ ÍÃÔ≈Í √‘≈«¬Â≈ ˛, ““‹∂’ «¬È∑ª «ÈÁ∂Ù’ «√˪ª ˘
⁄ø◊∆ Â∑ª «ÚÚ‘≈«’ »Í «ÁæÂ≈ ‹≈Ú∂ ª √≈‚≈ Á∂Ù ËÂ∆ ”Â∂ √Ú◊ ω ‹≈Ú∂◊≈Õ”” √Ú¿πµ⁄ ¡Á≈Ò È∂ ¡≈͉∂
«¬’ ÎÀ√Ò∂ «Úæ⁄ «¬‘ «Ú⁄≈ ÍÃ◊‡ ’∆Â∂ √È- “Being a Part of the constitutional scheme, the Directive
Principles do no represent a temporary will of a majority but the deliberate wisdom of the nation
expressed through the constituent assembly entrusted with the duty of setting the paramount
and permanent law of the country.’’
√Ú-ÓπÒª’‰ (Self Assessment)

‘∂· «Ò÷∂ ’ÊȪ «Úæ⁄ √æ⁄-fi»· Áæ√Ø (Write True/False in the following statements):
A@. BEÚƒ √ø«ÚË≈«È’ √ØË ÂØ∫ Ï≈¡Á È∆Â∆ «ÈÁ∂Ù’ Âæª Á≈ Ó‘æÂÚ ÿæ‡ ‘Ø«¬¡≈ ˛Õ

AA. “«ÈÁ∂Ù’ «√˪ ÒØ’ÂøÂ ˘ √Ê≈¬∆ÂÚ Á∂‰ Ú≈Ò∂ «√˪ ‘ÈÕ” ’ÊÈ ‚≈. ¡ÀµÈ. √∆. ’Í» fi≈¡ ˛Õ

D.G «ÈÁ∂Ù’ «√˪ ¡Â∂ ÓΩ«Ò’ ¡«Ë’≈ª «Úæ⁄ ¡øÂ
(Difference between Directive Principles and Fundamental Rights)

Ì≈Â∆ √ø«ÚË≈È Á∂ Â∆√∂ ¡«Ë¡≈«¬ «Úæ⁄ Ë≈≈ AB ÂØ∫ CE ¡Â∂ ¤∂ Â∑ª Á∂ ÓΩ«Ò’ ¡«Ë’≈ª Á∆ ÿØÙ‰≈ ’∆Â∆
◊¬∆ ˛, «‹È∑ª Á≈ «¬√Â∂Ó≈Ò ’’∂ È≈◊«’ ¡≈͉∂ ‹∆ÚÈ Á≈ Í»≈ «Ú’≈√ ’ √’Á∂ ‘È, ‹Á «’ √ø«ÚË≈È Á∂
⁄ΩÊ∂ Ì≈◊ «Úæ⁄ Ë≈≈ CE ÂØ∫ EA «Úæ⁄ ≈‹ È∆Â∆ Á∂ «ÈÁ∂Ù’ «√˪ª Á∆ ÿØÙ‰≈ ’∆Â∆ ◊¬∆ ˛, «‹È∑ª Á≈ ¿πÁ∂Ù
Ì≈Â∆ È≈◊«’ Á≈ ¡≈«Ê’, √Ó≈«‹’ ¡Â∂ ÈÀ«Â’ «Ú’≈√ ¡Â∂ Ì≈ «Úæ⁄ ’«Ò¡≈‰’≈∆ ≈‹ Á∆ √Ê≈ÍÈ≈
’È≈ ˛Õ ÁØÚª Á∂ ‘∆ ¿πÁ∂Ù Ï≈Ï ÍÃÂ∆ ‘πøÁ∂ ‘È Í ÁØÚª «Úæ⁄ Î’ ˛Õ ¡√ƒ ÁØÚª ˘ Ï≈Ï Íë’Â∆ Ú≈Ò∂
È‘ƒ ’«‘ √’Á∂Õ
«ÈÁ∂Ù’ «√˪ª È≈Ò ÓΩ«Ò’ ¡«Ë’≈ª «Úæ⁄ ‘∂· «Ò÷∂ ¡Ë≈ ”Â∂ Î’ ’∆Â≈ ‹≈ √’Á≈ ˛-

A. «ÈÁ∂Ù’ «√˪ √’≈≈ÂÓ’ «ÈÁ∂Ù ‘È, ‹Á «’ ÓΩ«Ò’ ¡«Ë’≈ È’≈≈ÂÓ’ «ÈÙ∂Á ¡≈«◊¡≈Úª ‘È : ÁØÚª
«Úæ⁄ Í«‘Ò≈ Î’ «¬‘ ˛ «’ ≈‹ Á∂ È∆Â∆ «ÈÁ∂Ù’ «√˪ ≈‹ ˘ «ÁæÂ∂ ◊¬∂ «ÈÙ«⁄ ¡≈Á∂Ù ‘È ‹Ø «’ √≈˘ «¬‘
Áæ√Á∂ ‘È «’ ≈‹ «Úæ⁄ Í≥⁄≈«¬Â ÍÉ≈Ò∆ Á≈ ◊·È ’∆Â≈ ‹≈Ú∂, Ï∂’≈∆ ˘ Á» ’È Á∆¡ª ÔØ‹È≈Úª ω≈¬∆¡ª
‹≈‰, ◊¿» ‘æ«Â¡≈ ˘ Ø«’¡≈ ‹≈Ú∂, «È¡≈ Í≈«Ò’≈ ˘ ’≈‹ Í≈«Ò’≈ ÂØ∫ Úæ÷ ’∆Â≈ ‹≈Ú∂Õ «¬√ ÂØ∫ ¿πÒ‡ ÓΩ«Ò’
¡«Ë’≈ª È≈Ò ≈‹ ˘ «˜¡≈Á≈Â È’≈≈ÂÓ’ ¡≈Á∂Ù «ÁæÂ∂ ◊¬∂ ‘ÈÕ Á»√∂ ÙÏÁª «Úæ⁄ ≈‹ Ù’Â∆ ”Â∂ ÍÃÂ∆ÏøÁ
Ò◊≈¬∂ ◊¬∂ ‘ÈÕ ¿πÁ≈‘‰ Á∂ ÂΩ ”Â∂ ≈‹ «’√∂ «Ú¡’Â∆ Á∆ √øÍÂ∆ ”Â∂ ≈Ù∆ «ÁæÂ∂ «ÏȪ ¡«Ë’≈ È‘ƒ ’∂◊≈,
≈‹ ËÓ, ø◊, «Òø◊ ¡≈«Á Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ Ì∂ÁÌ≈Ú È‘ƒ ’∂◊≈Õ
ÙÃ∆ ◊ÒÀ‚«‘æÒ (Gledhill) Á∂ ÙÏÁª «Úæ⁄-““ÓΩ«Ò’ ¡«Ë’≈ ≈‹ Ò¬∆ «ÈÙ∂Á ¡≈«◊¡≈Úª ‘ÈÕ «¬È∑ª ÚæÒØ∫ ≈‹
˘ ’πfi «ÈÙ«⁄ ’øÓ È≈ ’È Ò¬∆ «’‘≈ «◊¡≈ ˛, «ÈÁ∂Ù’ «√˪ √’≈ ˘ «ÁæÂ∂ ◊¬∂ √’≈≈ÂÓ’ «ÈÁ∂Ù
‘È ‹Ø Áæ√Á∂ ‘È «’ √’≈ È∂ ’∆ ’∆Â≈ ˛Õ”” (“Fundamental Rights are Injunctions to Prohibit the
Government from doing Certain things, the Directive Principles are affirmmative Instructions to
the Government to do Certain things.’’)
B. ÓΩ«Ò’ ¡«Ë’≈ «È¡≈ √ø◊ ‘È, «ÈÁ∂Ù’ «√˪ ȑƒ : √ø«ÚË≈È «Úæ⁄ «¬‘ √ÍæÙ‡ ’∆Â≈ «◊¡≈ ˛ «’
ÓΩ«Ò’ ¡«Ë’≈ «È¡≈ √ø◊ ȑƒ ‘ÈÕ «¬È∑ª ˘ «È¡≈ Í≈«Ò’≈ ÚæÒØ∫ √πæ«÷¡Â ’Ú≈«¬¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ «È¡≈
Í≈«Ò’≈ È≈◊«’ª Á∂ ÓΩ«Ò’ ¡«Ë’≈ª ˘ Ò≈◊» ’Ú≈¿π‰ Ò¬∆ ’≈‹ Í≈«Ò’≈ ˘ ’ج∆ ¡≈Á∂Ù ‹≈∆ ’ √’Á≈
˛Õ √ø«ÚË≈«È’ ¿πÍ⁄≈ª Á≈ ¡«Ë’≈ (Rights the Constitutional Remedies) È≈◊«’ª Á≈ ÓΩ«Ò’ ¡«Ë’≈
˛Õ «¬√ ÂØ∫ ¿πÒ‡ «ÈÁ∂Ù’ «√˪ «È¡≈ √ø◊ ȑƒÕ √ø«ÚË≈È Á∆ Ë≈≈ CG «Úæ⁄ «¬‘ √ÍæÙ‡ «’‘≈ «◊¡≈ ˛ «’
«ÈÁ∂Ù’ «√˪ «È¡≈ Í≈«Ò’≈ ÚæÒØ∫ Ò≈◊» È‘ƒ ’Ú≈¬∂ ‹≈ √’Á∂ ‘ÈÕ Á»√∂ ÙÏÁª «Úæ⁄ «ÈÁ∂Ù’ «√˪ «√¯

44 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY