Page 240 - DPOL102_INDIAN_POLITICAL_SYSTEM_PUNJABI

«¬’≈¬∆ñAC: √øÿ-≈‹ √ÏøË-«ÚË≈È’, ÍÃÙ≈√«È’ ¡Â∂ «ÚæÂ∆ ≈‹È∆Â∆

≈‹Í≈Ò ¡√Ò∆ ’≈‹ Í≈«Ò’≈ Á∂ ±Í «Úæ⁄ ’ßÓ ’È≈ Ùπ± ’ «ÁßÁ≈ ˛Õ ≈‹ ÍzÙ≈√È «√æË≈ ’∂∫Á Á∆ «È◊≈È∆, È؇
«ÈÁ∂ÙÈ ¡Â∂ ’߇ØÒ ¡Ë∆È ¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ
AE. Ï≈‘∆ ‘Ó«Ò¡ª ¡Â∂ ¡ßÁ±È∆ «ÚÁØ‘ È≈Ò ≈‹ª Á∆ √πæ«÷¡≈ ’È≈ √ßÿ Á≈ ’ÂÚ ˛ (Duty of the Union to
Protect States Against External Aggression and Internal Disturbances): ¡Èπ¤∂Á CEE Á∂ ¡Èπ√≈, ““
√ßÿ Á≈ ’ÂÚ ˛ «’ ¿π‘ ‘∂’ ≈‹ Á∆ Ï≈‘∆ ‘Ó«Ò¡ª ¡Â∂ ¡ßÁÒ∂ «ÚÁØ‘ ÂØ∫ √πæ«÷¡≈ ’∂ ¡Â∂ «¬‘ ÌØ√∂ÔØ◊
ω≈¬∂ «’ ‘∂’ ≈‹ √’≈ √ß«ÚË≈È Á∆¡ª «ÚÚ√Ê≈Úª ¡Èπ√≈ ⁄æÒÁ∆ ‘∂Õ””
‹ÁØ∫ ≈Ù‡ÍÂ∆ ¡Èπ¤∂Á CEB ¡Ë∆È ≈Ù‡∆ √ø’‡’≈Ò Á∆ ÿØÙ‰≈ ’ «ÁøÁ≈ ˛ ª √øÿ Á∆ ’≈‹’≈∆ Ù’Â∆
√≈∂ ≈‹ª ”Â∂ Ò≈◊» ‘Ø ‹ªÁ∆ ˛ ¡Â∂ √øÿ «’√∂ ≈‹ Á∆ ’≈‹ Í≈«Ò’≈ Ù’Â∆ ˘ «¬√Â∂Ó≈Ò ’È Á∂ „ø◊ È≈Ò
√Ïø«Ë «ÈÁ∂Ù Á∂ √’Á≈ ˛Õ
AF. «’√∂ ≈‹ ÚæÒØ∫ √øÿ Á∂ ’≈‹ Í≈«Ò’≈ «ÈÁ∂Ùª Á≈ Í≈Ò‰ ’È ÂØ∫ ¡√ÓæÊ «‘‰ ”Â∂ ¿π√ ≈‹ «Úæ⁄ √ø«ÚË≈«È’
√«ÊÂ∆ Á∆ ÿØÙ‰≈ ’∆Â∆ ‹≈ √’Á∆ ˛ (Failure to give effect to the union executive’s directions by any
state can invite a declaration of constitutional emergency in the state) : √ø«ÚË≈È Á∂ ¡Èπ¤∂Á CEF
¡Èπ√≈ ‹ÁØ∫ ’ج∆ ≈‹ √øÿ Á∆ ’≈‹’≈∆ Ù’Â∆ ¡Èπ√≈ «ÁæÂ∂ «ÈÁ∂Ù ÂØ∫ √«‘ÓÂ∆ æ÷‰ ‹ª ¿π√ ˘ Ò≈◊» ’È
ÂØ∫ ¡√ÓæÊ ‘Ø ‹ªÁ≈ ˛ ª ≈Ù‡ÍÂ∆ ’≈˘È∆ »Í «Úæ⁄ «¬‘ √Ófi ÒÀ∫Á≈ ˛ «’ ¡«‹‘∆ √«ÊÂ∆ ÍÀÁ≈ ‘Ø ◊¬∆, ‹Á
«’ ≈‹ √’≈ √ø«ÚË≈È Á∆¡ª «ÚÚ√Ê≈Úª Á∂ ¡Èπ»Í È‘ƒ ⁄æÒ √’Á∆ ¡Â∂ ¿π√ «Úæ⁄ Ë≈≈ CEF ¡Ë∆È √ø’‡’≈Ò
Á∆ √«ÊÂ∆ Ò≈◊» ’∆Â∆ ‹≈ √’Á∆ ˛Õ «¬√ «ÚÚ√Ê≈ Á≈ «¬√Â∂Ó≈Ò √øÿ ÚæÒØ∫ «’√∂ ◊À-√«‘ÔØ◊∆ ≈‹ «ÚπæË ’∆Â≈
‹≈ √’Á≈ ˛Õ
AG. Óπæ÷ ÓßÂ∆¡ª «ÚπæË ‹ª⁄ ¡≈ÔØ◊ «ÈÔπ’ ’È Á∆ Ù’Â∆ (Power to Appoint Inquiry Commissions
against Chief Ministers): «¬’ ‘Ø ¡Ú√Ê≈ ‹Ø √ßÿ √’≈ ˘ ≈‹ ÍzÙ≈√È ”Â∂ √øÔπ’ ±Í «Úæ⁄ ÍzÙ≈√«È’
’߇ØÒ æ÷‰ Á≈ ¡«Ë’≈ «ÁßÁ∆ ˛ ¿π‘ «ÌzÙ‡≈⁄≈ Á∂ ÁØÙ∆ ’ßÓª Á∆ ÍÛÂ≈Ò Ò¬∆ ≈‹ª Á∂ Óπæ÷ ÓßÂ∆¡ª «ÚπæË ‹ª⁄
¡≈ÔØ◊ª Á∆ «ÈÔπ’Â∆ ’È Á∆ «ÚÚ√Ê≈ ˛Õ ¿πÁ≈‘‰ Á∂ ÂΩ ”Â∂ AIFC «Úæ⁄ Í«‘Ò∆ Ú≈ √ßÿ √’≈ È∂ Íø‹≈Ï
Á∂ Óπæ÷ ÓßÂ∆ ÍzÂ≈Í «√ßÿ ’ÀØ∫ «ÚπæË ’πfi ÁØÙª Á∆ ‹ª⁄ Ò¬∆ Á≈√ ¡≈ÔØ◊ «ÈÔπ’ ’∆Â≈ √∆Õ ¿π√ ÂØ∫ Ï≈¡Á ’¬∆
¡«‹‘∂ ¡≈ÔØ◊ ω≈¬∂ ◊¬∂-Íø‹≈Ï Á∂ Óπæ÷ ÓßÂ∆ Íz’≈Ù «√ßÿ Ï≈ÁÒ Á∂ «ÚπæË ¤ª◊È∆ ¡≈ÔØ◊ (AIGB), Â≈«ÓÒÈ≈‚±
Á∂ Óπæ÷ ÓßÂ∆ ’π‰≈«ÈË∆ «ÚπæË ÁπÓÈ ¡≈ÔØ◊ (AIGI) ¡≈«ÁÕ AIHA «Úæ⁄ √ßÿ √’≈ ÚæÒØ∫ Â≈«ÓÒÈ≈‚± ¡Â∂
’∂Ò «Úæ⁄ «√Í«‡ √’À∫‚Ò Á∆ ‹ª⁄ Ò¬∆ ∂ ¡≈ÔØ◊ «ÈÔπ’ ’∆Â≈ «◊¡≈Õ «¬√∂ Â∑ª √ßÿ √’≈ È∂ ÓπßϬ∆ ÏßÏ
’ª‚ ¡Â∂ √ßÍzÁ≈«¬’ Áß◊∂ (AIIC) Á∆ ‹ª⁄ ÍÛÂ≈Ò Ò¬∆ Ùz∆ «¥ÙÈ≈ ¡≈ÔØ◊ Á∆ √Ê≈ÍÈ≈ ’∆Â∆Õ ¡√Ò «Úß⁄ «¬√
¡≈ÔØ◊ Á≈ ’ßÓ √∆ Ó‘≈≈Ù‡ Á∆ «ÙÚ √ÀÈ≈ √’≈ √ÏßË∆ ’ßÓ «ÚÚ‘≈ Á∆ ‹ª⁄ ÍÛÂ≈ÒÕ «¬√ Â∑ª ≈‹ª Á∂ Óπæ÷
ÓßÂ∆¡ª Á∂ «ÚπæË ÁØÙ∆ Áπ«ÚÚ‘≈ ¡Â∂ ¿πÒøÿ‰≈ Á∂ «’√∂ «ÚÙ∂Ù Ó≈ÓÒ∂/Ó≈Ó«Ò¡ª Á∆ ‹ª⁄ Ò¬∆ ¡≈ÔØ◊ «ÈÔπ’Â
’È≈ √ßÿ √’≈ Á∂ ‘æÊ «Úæ⁄ «¬’ ¡«‹‘≈ Ò∆Ú ˛ «‹√ Á≈ «¬√Â∂Ó≈Ò «¬‘ ¡≈͉∆ «¬æ¤≈ È≈Ò ’Á≈ ˛ ¡Â∂
«¬√ Á≈ «¬√Â∂Ó≈Ò ≈‹ Á∆ √’≈ Á∂ «ÚÚ‘≈ ˘ ÍzÌ≈«Ú ’È Ò¬∆ ’ √’Á≈ ˛Õ
«¬‘ √≈∂ Âæ «¬√ ◊æÒ ÚæÒ √ÍæÙ‡ √ß’∂ ’Á∂ ‘È «’ √ß«ÚË≈È «Úæ⁄ √ßÿ ¡Â∂ ≈‹ª Á∂ «Ú⁄’≈ ÍzÙ≈√’∆ √Ïß˪
Á∂ ÷∂Â «Úæ⁄ Ú∆ √ßÿ ÍzÙ≈√È ˘ «˜¡≈Á≈ Ó‘æÂÚ Íz≈Í ˛Õ «¬‘ «ÚÙ∂ÙÂ≈Úª Ì≈Â∆ √ß«ÚË≈È Á∆ ¬∂’≈ÂÓ’ Ì≈ÚÈ≈
˘ Íz◊‡ ’Á∆¡ª ‘ÈÕ «¬È∑ª «ÚÚ√Ê≈Úª Á≈ «¬√Â∂Ó≈Ò √øÿ √’≈ ÚæÒØ∫ ’∂ÚÒ ’∂∫Á∆ È∆Â∆¡ª È≈Ò ÍÃÌ≈ÚÙ≈Ò∆
ÍÃÙ≈√È ⁄Ò≈¿π‰ Ò¬∆ ‘∆ È‘ƒ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛, √◊Ø∫ ≈‹ª ”Â∂ ’πfi ’ø‡ØÒ æ÷‰ Ò¬∆ «ÈÔ«Ó „ø◊ È≈Ò ’∆Â≈
‹ªÁ≈ ˛Õ ≈‹ª Á∆ √Ú≈ÔÂÂ≈ Á∆ Óø◊ Á≈ «¬’ ¿πÁ∂Ù «¬‘ ˛ «’ ÍÃÙ≈√’∆ ÷∂Â «Úæ⁄ √øÿ Á∆ ÚË∂∂ Ì»«Ó’≈ ˘ ÿæ‡
’∆Â≈ ‹≈Ú∂ ¡Â∂ ≈‹ª ˘ ¡øÁÒ∂ ÍÃÙ≈√È Á∆ √Ú≈ÔÂÂ≈ √Ω∫Í∆ ‹≈Ú∂Õ
√Ú-ÓπÒª’‰ (Self Assessment)

Ï‘π-«Ú’ÒÍ∆ ÍÃÙÈ (Multiple Choice Questions):
D. ≈‹Í≈Ò ˘ «ÈÔπ’ ’È, ÏÁÒ‰ ‹ª ¿π√ ˘ ¿π√ Á∂ ¡‘πÁ∂ ÂØ∫ ‘‡≈¿π‰ Á∂‰ Á∆ Ù’Â∆ «’√ ’ØÒ ‘πøÁ∆ ˛?
( ¡) Óπæ÷ ÓøÂ∆ (Ï) ¿πµ⁄ ¡Á≈Ò Á≈ ‹æ‹
( √) ÍÃË≈È ÓøÂ∆ (Á) ≈Ù‡ÍÂ∆

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 233