Page 241 - DPOL102_INDIAN_POLITICAL_SYSTEM_PUNJABI

Ì≈Â∆ ≈‹È∆«Â’ «ÚÚ√Ê≈

È؇ E. √øÿ ¡Â∂ ≈‹ª «Ú⁄’≈ ÍÃÙ≈√’∆ √Ïø˪ Á≈ Úȉ «’È∑ª ¡Èπ¤∂Áª È≈Ò ’∆Â≈ «◊¡≈ ˛?
( ¡) ¡Èπ¤∂Á BEG ÂØ∫ BFD (Ï) ¡Èπ¤∂Á BEF ÂØ∫ BFC
( √) ¡Èπ¤∂Á BEH ÂØ∫ BFI (Á) ¡Èπ¤∂Á BG@ ÂØ∫ BGE
F. Í≥‹≈Ï Á∂ √≈Ï’≈ Óπæ÷ ÓøÂ∆ ÍÃÂ≈Í «√øÿ ’ÀØ∫ «ÚπæË ÁØÙª Á∆ ‹ª⁄ Ò¬∆ «’√ ¡≈ÔØ◊ Á∆ √Ê≈ÍÈ≈ ’∆Â∆
◊¬∆ √∆?
( ¡) √’≈∆¡≈ ¡≈ÔØ◊ (Ï) ¤ª◊È∆ ¡≈ÔØ◊
( √) Á≈√ ¡≈ÔØ◊ (Á) ∂-¡≈ÔØ◊

AC.C √øÿ ¡Â∂ ≈‹ª «Úæ⁄ «ÚæÂ∆ √ÏøË
(Financial Relations between the Union and the States)

Ì≈Â∆ √ø«ÚË≈È Á∂ Ì≈◊ XII, ¡«Ë¡≈«¬ A «Úæ⁄ «Ú√Ê≈ √«‘ √øÿ ¡Â∂ ≈‹ª «Ú⁄’≈ «ÚæÂ∆ √Ïø˪ Á∆¡ª
«ÚÚ√Ê≈Úª Á≈ Úȉ ’∆Â≈ «◊¡≈ ˛Õ «¬√ «Úæ⁄ «¬√ ¡«Â Ó‘æÂÚÍ»È «ÚÙ∂ ¡Â∂ ÓπæÁ∂ ˘ √πÒfi≈¿π‰ ¡Â∂ ¿π√ ˘
«È͇≈¿π‰ Á≈ «¬’ √≈‘√∆ ¡Â∂ «Ú√«Âz ÔÂÈ ’∆Â≈ «◊¡≈ ˛Õ ¿πÈ∑ª √≈∂ «Ú«Ù¡ª Á∆ ‹Ø √øÿ ¡Â∂ ≈‹ª «Ú⁄’≈
≈‹√Ú Á∆ Úø‚ ¡Â∂ ‘Ø «ÚæÂ∆ √Ïø˪ È≈Ò ‹πÛ∂ ‘È, «Úæ⁄ ’∆Â∆ ◊¬∆ ˛Õ √ø«ÚË≈È Á∂ ¡Èπ√≈ ≈‹√Ú Á∆ Úø‚
‘∂· «Ò÷∂ «ÈÔÓª ¡Èπ√≈ ’∆Â≈ «◊¡≈ ˛:
A. ’∂∫Á ÚæÒØ∫ Ò◊≈¬∂ ◊¬∂ ’ ¡Â∂ ‘‡À’√ (Taxes and Duties Levied by the Centre)- √ø«ÚË≈È ÚæÒØ∫ √øÿ
˘ ’πfi «ÚÙ∂Ù ‡À’√ Í»È »Í «Úæ⁄ √Ω∫Í∂ ◊¬∂ ‘È, «‹È∑ª «Úæ⁄ ¡≈Ô≈ ‡À’√, ¡≈ÓÁÈ ’, ÂøÏ≈’», ͇√È ¡≈«Á
”Â∂ ¡≈Ï’≈∆ ‡À’√, «È◊Ó ’, √øÍÂ∆ Á∆ Ò≈◊ ”Â∂ ’, ÷∂Â∆ ÔØ◊ ˜Ó∆È ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ‘Ø √øÍÂ∆ Á∂ √ÏøË «Úæ⁄
√øÍÂ∆ ’, ∂ÒÚ∂, ‚≈’ ¡Â∂ Â≈, ‡ÀÒ∆¯ØÈ, Ú≈«¬ÒÀµ√, ÍÃ√≈‰ ¡Â∂ √ø⁄≈ Á∂ Á»√∂ „ø◊, √øÿ∆ √øÍÂ∆ ¡Â∂ «¬√ Á∆
¡≈ÓÁÈ Á≈ √øÿ Á≈ √Ú‹È’ ’˜≈, «ÚÁ∂Ù∆ ÓπÁ≈, «√æ’≈ √øÿ∆ √»⁄∆ «Úæ⁄ Ù≈«ÓÒ ÓÁª ¡Â∂ ’ Ù≈«ÓÒ ‘ÈÕ
B. ≈‹ ÚæÒØ∫ Ò◊≈¬∂ ◊¬∂ «¬√Â∂Ó≈Ò ’∆Â∂ ‹≈‰ Ú≈Ò∂ ’ ¡Â∂ ‡À’√ (Taxes and duties Levied and used by
the states)- ≈‹√Ú Á∂ ’πfi √Ø ≈‹ª Á∂ ¡«Ë’≈ ÷∂Â ¡Ë∆È ¡≈™Á∂ ‘È, «¬È∑ª «Úæ⁄ Ì»Ó∆ Ò◊≈È ÂØ∫ ‘؉
Ú≈Ò∆ √’≈∆ ¡≈ÓÁÈ, √øÿ∆ √»⁄∆ «Úæ⁄ Ù≈«ÓÒ Á√Â≈Ú∂˜ª ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ √‡À∫Í ‡À’√, ¿πÂ≈«Ë’≈«Â≈ Î∆√ ¡Â∂
÷∂Â∆ ÔØ◊ ˜Ó∆È È≈Ò √Ïø«Ë ’, √Û’ª ¡Â∂ Á∂Ù «Úæ⁄ √ÓπøÁ∆ ‹‘≈˜ª È≈Ò √Ó≈È ¡Â∂ Ô≈Â∆¡ª ”Â∂ Ò◊≈«¬¡≈
«◊¡≈ ’, «Ï‹Ò∆ Á∆ ÷Í ¡Â∂ «Ï‹Ò∆ ”Â∂ Òæ◊≈ ’ ¡Â∂ ¸ø◊∆ ’, ÓÈπæ÷∆ «¬√Â∂Ó≈Ò Ò¬∆ Ù≈Ï ”Â∂ Òæ◊≈ ‡À’√,
ÓÈØø‹È ”Â∂ ’ ¡≈«Á ”Â∂ Òæ◊∂ ’ Ù≈«ÓÒ ‘ÈÕ
C. √øÿ ÚæÒØ∫ Ò◊≈¬∂ ◊¬∂ ÍÃø» ≈‹ ÚæÒØ∫ «¬’æ·∂ ¡Â∂ ÍÃÔØ◊ ’∆Â∂ ‹≈‰ Ú≈Ò∂ ’, ¡Èπ¤∂Á BFH (Taxes Levied by
the union but collected and Appropriated by states (Art. 268))- ‘∂· «Ò÷∂ √ت ÂØ∫ ‘؉ Ú≈Ò∆ √’≈∆
¡≈ÓÁÈ ≈‹ª ÚæÒØ∫ «¬’æ·∆ ¡Â∂ ÍÃÔØ◊ ’∆Â∆ ‹ªÁ∆ ˛ :
(’) Ú∆«ÈÔÓ «ÏæÒª, ⁄Àµ’ª, ÍÃÈ؇, ¿πË≈ Á∂‰ Á∂ «ÏæÒ, ’˜≈ ÍæÂ, Ï∆Ó≈ È∆Â∆¡ª, Ù∂¡ª Á∆ ÂÏÁ∆Ò∆
¡≈«Á ”Â∂ √‡øÍ ‡À’√Õ
(÷) ‚≈’‡∆, ¡Ò’Ø‘Ò ÌÍ» «Ùø◊≈ Ú√»¡ª, Í≈√ ¡≈«Á ”Â∂ ¡≈Ï’≈∆ ’Õ

¡«‹‘∆¡ª √≈∆¡ª Ú√»¡ª ”Â∂ ’ √øÿ∆ √’≈ Ò◊≈™Á∆ ˛ Í «¬È∑ª Á∆ Ú√»Ò∆ ≈‹ª ÚæÒØ∫ ’∆Â∆ ‹ªÁ∆ ˛ ¡Â∂
¿π‘ ‘∆ ¿π√ ÂØ∫ ‘؉ Ú≈Ò∆ ¡≈ÓÁÈ Á≈ «¬√Â∂Ó≈Ò ’Á∂ ‘ÈÕ ≈‹ª Á∆ ¡≈ÓÁÈ Á≈ «¬‘ «¬’ Óπæ÷ «ÚæÂ∆ √Ø ˛Õ

D. √øÿ ÚæÒØ∫ Ò◊≈¬∂ ◊¬∂ «¬’æ·∂ ’∆Â∂ ‹≈‰ Ú≈Ò∂ ’ Í ‹Ø Ï≈¡Á «Úæ⁄ ≈‹ª ˘ √Ω∫Í «ÁæÂ∂ ‹ªÁ∂ ‘È (¡Èπ¤∂Á BFI)
(Taxes levied and collected by the Union but assigned to States (Art. 269): ’πfi Óæ«Á¡ª ”Â∂ ’ √ßÿ
ÚæÒØ∫ Ò◊≈¬∂ ‹ªÁ∂ ¡Â∂ «¬’æ∂ ’∆Â∂ ‹ªÁ∂ ‘È Í «¬‘ ¿πÈ∑ª ≈‹ª ˘ ‘∆ √Ω∫Í «ÁæÂ∂ ‹ªÁ∂ ‘È «‹æÊ∂ «’ «¬‘ «¬’æ·∂
’∆Â∂ ◊¬∂ ‘؉∂Õ «¬È∑ª «Úæ⁄ ∂ÒÚ∂ È≈Ò Ó≈Ò Á∆ „π¡≈¬∆ ¡Â∂ ∂Ò Ô≈Â≈, √ÓπßÁ∆ Ô≈Â≈ ‹ª ‘Ú≈¬∆ Ô≈Â≈ ÚæÒØ∫
Ï≈Ï ¡Â∂ Ô≈Â∆¡ª ”Â∂ Òæ◊≈ «’≈«¬¡≈ ’, ÷∂Â∆ ÔØ◊ ˜Ó∆È Á∂ «¬Ò≈Ú≈ «’√∂ ‘Ø √ßÍÂ∆ Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ √ßÍÂ∆
’ Ù≈«ÓÒ ‘ÈÕ

234 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY