Page 310 - DPOL102_INDIAN_POLITICAL_SYSTEM_PUNJABI
P. 310

«¬’≈¬∆ñAD: Ì≈Â∆ ≈‹È∆«Â’ ÁÒ




            Á∂ ÒØ’ Ì≈Ú∂∫ «◊‰Â∆ «Úæ⁄ ÚË∂∂ √È Í √Ó≈‹ Á∂ ˜» ¡Èπ√≈ ÒØ’ √ÈÕ ÿæ‡ «◊‰Â∆ «Úæ⁄ ‘؉ Á∂ Ï≈Ú‹»Á   È؇
            ÏÃ≈‘Ó‰-◊À-ÏÃ≈‘Ó‰ª ÂØ∫ ’≈Î∆ ¡æ◊∂ √È, «¬√ Ò¬∆ ◊À-ÏÃ≈‘Ó‰ª «Úæ⁄ «¬‘ Ì≈ÚÈ≈ Í≈¬∆ ◊¬∆ «’ ¿π‘ «Ú’≈√
            ¡Â∂ ¿πµÈÂ∆ È≈Ò ¡≈͉∂ ¡≈Í ˘ √ø◊«·Â ’ ÒÀ‰Õ ÏÃ≈‘Ó‰ª ÂØ∫ ‚ ¡Â∂ ¬∆÷≈ ’≈È ‘∆ «¬’ ◊À-ÏÃ≈‘Ó‰
            ¡øÁØÒÈ ÍÀÁ≈ ‘Ø«¬¡≈, «‹√ Á∆ ¡◊Ú≈¬∆ √ √∆. Ùø’‰ È≈«¬, √ Í∆. «Â¡≈◊ Ø«¬¡≈ ÙÀ‡∆ ¡Â∂ ‡∆. ¡ÀµÓ.
            È≈«¬ È∂ ’∆Â≈Õ «¬√ ¡øÁØÒÈ Á∂ ÎÒ√»Í AIAF «Úæ⁄ ‹√«‡√ ÁÒ Á∆ √Ê≈ÍÈ≈ ‘ج∆Õ
            ¬∆. Ú∆. ≈Ó≈√Ú≈Ó∆ È≈«¬’ ‹√«‡√ ÁÒ Á∂ ÍÃÌ≈ÚÙ≈Ò∆ È∂Â≈ √ÈÕ ‹√«‡√ ÁÒ «Úæ⁄ ÓÁ≈√ ÍÃÀ˜∆‚À∫√∆ ¡Â∂
            AIB@ ÂØ∫ AICB Âæ’ AB √≈Ò Âæ’ Ù≈√È ’∆Â≈Õ «¬‘ √Óª ÁØ‘∆ Ù≈√È ÍÉ≈Ò∆ (Dyarchy) Á≈ √Óª √∆ ¡Â∂ «¬√
            È∂ ÿæ‡Ø-ÿæ‡ ÓÁ≈√ ≈‹ ”Â∂ ª ¡≈͉≈ «ÚÙ∂Ù ÍÃÌ≈Ú ¤æ«‚¡≈Õ «‹È∑ª ‹≈Â∆¡ª È∂ ‹√«‡√ ÁÒ Ï‰≈«¬¡≈ √∆,
            ¿π‘ ¿πµ⁄∆¡ª ◊À-ÏÃ≈‘Ó‰ ‹≈Â∆¡ª √È ‹Ø «’ ¡Àµ√. √√ÚÂ∆ Á∂ ¡øÁ≈˜∂ ¡Èπ√≈ Â≈«ÓÒÈ≈‚» Á∆ ’πæÒ ‹È√ø«÷¡≈
            Á≈ Òæ◊Ì◊ AI% «‘æ√≈ ωÁ∆¡ª ‘ÈÕ ÍÃØ. ¡≈. Ì≈√’È Á≈ «Ú⁄≈ ˛ «’, ““‹√«‡√ ÁÒ Á∂ ¿πÁ∂Ù «˜¡≈Á≈Â
            ¡√Ò∆¡Â ”Â∂ ¡Ë≈« √È ¡Â∂ ¡«‹‘∂ «‘æª È≈Ò √Ïø«Ë √È «’ ≈‹È∆«Â’ „ª⁄≈ «¬√ „ø◊ È≈Ò Ï‰≈«¬¡≈
            ‹≈Ú∂ «’ ≈‹ Á∂ ÍÀÂz’ È≈◊«’ª ˘ √æÂ≈ ¡Â∂ ÍÃÌ≈Ú Ú≈Ò∆ ⁄؉ √Ú»Í Á∂ ¡‘π«Á¡ª ”Â∂ «ÈÔπ’ ’∆Â≈ ‹≈Ú∂Õ””
            ‹√«‡√ ÁÒ Á∆ «¬’ Óπæ÷ «ÚÙ∂ÙÂ≈ «¬‘ √∆ «’ «¬‘ √Ó≈«‹’ √πË≈ª ÚæÒ ÍÃ∂« √∆Õ «¬’ ¿πÁ≈ Ù’Â∆ ‘؉ ’≈È
            ‹√«‡√ ÁÒ ’«‘øÁ≈ √∆ «’ Ì≈ «Úæ⁄ «Ïë‡Ù ≈‹ «¬’ ¬∆ÙÚ∆ ÚÁ≈È ˛Õ ‹√«‡√ ÁÒ Á∆ Ì≈Â∆ ’ª◊√
            ÍÃÂ∆ ÍëÚÂ∆ «ÈË≈« ‘ج∆Õ «¬√ Á≈ «ÚÙÚ≈√ √∆ «’ ’ª◊√ ÏÃ≈‘Ó‰ª Á∂ ÍÃÌ≈Ú Ú≈Ò≈ ÁÒ √∆Õ Óπ√«ÒÓ Ò∆◊
            Á∂ Ï≈Ï ‹√«‡√ ÁÒ È∂ Ú∆ ◊À-ÏÃ≈‘Ó‰ª Ò¬∆ ¡Òæ◊ ⁄؉ Óø‚Ò Ï‰≈¿π‰ Ò¬∆ ¡øÁØÒÈ ’∆Â≈ ¡Â∂ AIB@ «Úæ⁄
            ‘ج∂ ’ª◊√ Á∂ Í∆»È∂ÒÚ∂Ò∆ ¡«ËÚ∂ÙÈ «Úæ⁄ «¬‘ ÓπæÁ≈ ¸æ«’¡≈ Í ¿π√ ˘ æÁ ’ «ÁæÂ≈ «◊¡≈, «’™«’ ’ª◊√
            Á∂ √∆. ≈‹≈ ◊ØÍ≈Ò⁄≈«¡≈ Á∆ ¡◊Ú≈¬∆ Ú≈Ò∂ ÏÃ≈‘Ó‰ «Úø◊ È∂ «¬√ Á≈ «ÚØË ’∆Â≈Õ

            AIBE Á∂ ÍêÂ∆ ’ª◊√ Á∂ ’ª⁄∆ÍπÓ ¡«ËÚ∂ÙÈ «Úæ⁄ È≈«¬’ È∂ «¬’ Ú≈ «Î ¡≈͉∆ «¬‘ Óø◊ ¿π·≈¬∆ Í ¿π‘
            ÍÃ√Â≈Ú ’Ú≈¿π‰ «Úæ⁄ ¡√ÎÒ ‘∂Õ È≈«¬’ ¡Â∂ ¿πÈ∑ª Á∂ √ÓÊ’ ¡«ËÚ∂ÙÈ «Úæ⁄Ø∫ ¿πµ· ’∂ Ï≈‘ ⁄Ò∂ ◊¬∂ ¡Â∂
            ¿πÈ∑ª È∂ ‘Ó∂Ù≈ Ò¬∆ ’ª◊√ È≈ÒØ∫ √ÏøË ÂØÛ «Ò¡≈Õ «¬√ ÿ‡È≈ ˘ «Ïë‡Ù Ó«Ô≈Á≈ «ÚÔ≈’≈Ó (¡≈ÂÓ √ÈÓ≈È
            Ò«‘) Ùπ» ’∆Â∆Õ È∂Â≈Úª È∂ ‹≈Â-Í≈ ¡Â∂ ¤»¡≈-¤»Â ˘ ÷ÂÓ ’È Á∆ Óø◊ ¿π·≈¬∆ ¡Â∂ √Ó≈«‹’ ‹∆ÚÈ «Úæ⁄
            Â’ √ø◊ Á≈ ÍÃ⁄≈ ’∆Â≈Õ ‹√«‡√ ÁÒ ¡Â∂ ¡≈ÂÓ √ÈÓ≈È Ò«‘, «‹È∑ª È∂ «‘øÁ∆ «ÚØË∆ ¡øÁØÒÈ ’≈È ’≈Î∆
            Ù’Â∆ ÍÃ≈Í ’ Ò¬∆ √∆, È∂ «¬’æ·∂ «ÓÒ ’∂ ’øÓ ’È≈ Ùπ» ’ «ÁæÂ≈Õ AICI «Úæ⁄ ÁØÚª √ø◊·Èª È∂ Ì≈ √’≈
            ÚæÒØ∫ «Â¡≈ ’∆Â∆ ◊¬∆ ÔπæË Á∆ È∆Â∆ Á≈ Í»È √ÓÊÈ ’∆Â≈ ¡Â∂ «¬’ ¡Òæ◊ Â≈«ÓÒÈ≈‚» ≈‹ Á∆ √Ê≈ÍÈ≈ Á∆
            Óø◊ ’∆Â∆ ‹Ø «’ Ì≈ √’æÂ Á∂ «√æË≈ ¡Ë∆È ‘؉≈ √∆Õ ‹√«‡√ ÁÒ ¡Â∂ ¡≈ÂÓ √ÈÓ≈È Ò«‘ «Úæ⁄ Í≈«’√Â≈È
            Á∆ √Ê≈ÍÈ≈ Á∆ Óø◊ Á≈ Ú∆ √ÓÊÈ ’∆Â≈Õ «¬√ √ÓÊÈ ÁΩ≈È ‹√«‡√ ÁÒ Á∂ Óø⁄ ”Â∂ ÙÃ∆ √∆. ¡ÀµÈ. ¡øÈ≈Áπ≈¬∆
            Á∂ »Í «Úæ⁄ «¬’ ¡«‹‘≈ È∂Â≈ √≈‘Ó‰∂ ¡≈«¬¡≈ ‹Ø ÚË∂∂ Â∂˜ «ÚÚ‘≈«’ ¡Â∂ √Ø⁄ «Úæ⁄ ≈Ù‡Ú≈Á∆ √∆Õ
            AIDD «Úæ⁄ ÁÒ Á∆ √Ò∂Ó ’≈ÈÎø√ √Ó∂∫ ÙÃ∆ √∆. ¡ÀµÈ. ¡øÈ≈Áπ≈¬∆ È∂ «¬’ ¡«‹‘≈ ÍÃ√Â≈Ú æ«÷¡≈ ‹Ø «˜¡≈Á≈Â
            ≈Ù‡Ú≈Á∆ Ì≈ÚÈ≈Úª ¡Èπ√≈ √∆Õ «¬√ È∆Â∆ «Úæ⁄ «¬‘ ÎÀ√Ò≈ ’∆Â≈ «◊¡≈ «’ «ÏÇ∂È ÚæÒØ∫ «ÁæÂ∆¡ª ◊¬∆¡ª
            ¿πÍ≈Ë∆¡ª ¤æ‚ Á∂‰∆¡ª ⁄≈‘∆Á∆¡ª ‘È ¡Â∂ ‹√«‡√ ÁÒ Á≈ È≈Ó ÏÁÒ Á∂ ÁÃ≈«ÚÛ ’Û◊Ó (D.K.) ‹ª Áz≈«ÚÛ
            ¡À√Ø√∆¬∂ÙÈ æ÷ Á∂‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ Áz≈«ÚÛ ’Û◊Ó È∂ Ùπ» «Úæ⁄ ÏÃ≈‘Ó‰ª, Ú∂Áª, Íπ≈‰∂ «‘øÁ»Ú≈Á ¡Â∂ «¬È∑ª √≈∆¡ª
            Ë≈«Ó’ ∆Â∆¡ª Á≈ «ÚØË ’È≈ Ùπ» ’∆Â≈ ‹Ø «’ ÏÃ≈‘Ó‰ª ÚæÒØ∫ ⁄Ò≈¬∆ ‹≈ ‘∆ √∆Õ ÊØÛ∑∂ ÙÏÁª «Úæ⁄ «¬‘ «¬’
            ÏÃ≈‘Ó‰ «ÚØË∆ √ø√Ê≈ √∆Õ ‚∆. ’∂. È∂ È≈ ’∂ÚÒ ÏÃ≈‘Ó‰ª «ÚπæË ¡≈͉≈ √øÿÙ ‹≈∆ æ«÷¡≈, ÏÒ«’ ¿πµÂ Ì≈Â
            Áæ÷‰ ”Â∂ √≈Ó≈‹Ú≈Á Á∆ ◊æÒ ’È∆ Ùπ» ’∆Â∆ ¡Â∂ ÿØÙ‰≈ ’∆Â∆ «’ ¿π‘ Áz≈«ÚÛ ˘ ¿πµÂ ÂØ∫ Ï⁄≈¿π‰ Ò¬∆
            «ÁzÛ √ø’ÒÍ √∆Õ ‚∆. ’∂. È∂ Í∂∆Ô≈ (È≈«¬’) Á∆ ¡◊Ú≈¬∆ «Úæ⁄ ÒØ’«ÍÃÔÂ≈ ÍÃ≈Í ’È∆ ‹≈∆ æ÷∆Õ AIDE
            «Úæ⁄ «Âz⁄È≈ÍæÒ∆ ’≈ÈÎø√ «Úæ⁄ ‚∆. ’∂. È∂ √‘πø ÷≈Ë∆ «’ ÍÃÌ»√æÂ≈ √øÍÈ √πÂøÂÂ≈ Áz≈«ÚÛ ◊‰≈‹ Á∆ √Ê≈ÍÈ≈
            «¬√ Á≈ ¿πÁ∂Ù ˛Õ ‚∆. ’∂. ¡≈͉∂ √Ò∂Ó ÿØÙ‰≈ ”Â∂ «ÁzÛ √∆ «’ ¿π‘ ⁄؉ª «Úæ⁄ Á» ‘∂◊≈ ¡Â∂ ¡≈͉≈ ¿πÁ∂Ù ‹È
            √Ó»‘ ˘ ‹≈◊»’ ’’∂ ¡Â∂ ◊À-√«‘ÔØ◊ ¡øÁØÒÈ ˘ ‘Ø Â∂˜ ’’∂ ÍÃ≈Í ’∂◊≈Õ ‚∆. ’∂. È∂ √πÂøÂÂ≈ «ÁÚ√
            ˘ Ó≈ÂÓ «ÁÚ√ Á∂ »Í «Úæ⁄ ÓÈ≈«¬¡≈ ¡Â∂ ’¬∆ Ê≈Úª ”Â∂ ≈Ù‡∆ fiø‚≈ Ò«‘≈«¬¡≈Õ «¬√ È≈Ò ‚∆. ’∂. ÓÀ∫Ïª
            «Úæ⁄ Á≈ª ÍÀ‰∆¡ª Ùπ» ‘Ø ◊¬∆¡ªÕ ‚∆. ’∂. «˜¡≈Á≈Â «ÚÚ‘≈«’, Úæ‚∆¡ª «¬æ¤≈Úª ¡Â∂ «Ú≈√ Ú≈Ò∂ ◊πæ‡ È∂
            È≈«¬’ Á∂ Óπæ÷ √≈Ê∆ √∆. ¡ÀµÒ. ¡øÈ≈Áπ≈¬∆ Á∆ ¡◊Ú≈¬∆ «Úæ⁄ ¡≈͉∂ ¡≈Í ˘ «¬’‹πæ‡ ’ «Ò¡≈ ¡Â∂ ¡≈͉∂ È∂Â≈
            «ÚπæË «ÚÁØ‘ ’ «ÁæÂ≈Õ Í∂∆Ô≈ «Íæ¤∂ ‘‡‰ Ò¬∆ «Â¡≈ È‘ƒ √∆, ¿π√ È∂ Â≈È≈Ù≈‘ „ø◊ È≈Ò ’øÓ ’È≈ Ùπ»
            ’ «ÁæÂ≈, ‹Á «’ È≈«¬’ È∂ ≈Ù‡∆ fiø‚∂ Á≈ √ÈÓ≈È ’È ÂØ∫ «¬È’≈ ’ «ÁæÂ≈ ¡Â∂ √∆. ¡ÀµÈ. ¡øÈ≈Áπ≈¬∆ È∂




                                LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY                                                303
   305   306   307   308   309   310   311   312   313   314   315