Page 273 - DSOC101_FUNDAMENTALS_OF_SOCIOLOGY_PUNJABI

√Ó≈‹Ù≈√Â Á∂ Óπæ÷ ÂæÂ

È؇ ¿πÍØ’Â ¡≈ÒØ⁄È≈Úª Á∂ Ï≈Ú‹»Á Ú∆ ‡≈¬∆Ò Á∂ «√˪ Á≈ «¬√ «ÁzÙ‡∆ È≈Ò Ó‘æÂÚ ˛ «’ Âπ√ƒ ‘∆ √Ì ÂØ∫ Í«‘Òª
ËÓ Á∆ Í«Ì≈Ù≈ Á∂ ’∂ ¿π√ «ÚÚ√«Ê »Í «Úæ⁄ Í∂Ù ’È Á≈ ÔÂÈ ’∆Â≈, «‹√ È∂ Ï≈¡Á «Úæ⁄ ÓÈπæ÷∆ Ù≈√Â∆¡ª
Ò¬∆ «¬’ ÷∂Â Á∂ ¡«Ë¡ÀÈ Á≈ √Â≈ ÷ØÒ∑ «ÁæÂ≈Õ

«‹¿»∫Á∆-√æÂ≈Ú≈Á ‹ª ÓÈπæ÷Ú≈Á (Animatism or Manaism)
’πfi ÓÈπæ÷∆ Ù≈√Â∆¡ª È∂ ¡≈ÂÓ≈Ú≈Á ÂØ∫ Ï≈¡Á «‹¿»∫Á∆ √æÂ≈Ú≈Á Á∆ ‘Ø∫Á √Ú∆’≈ ’∆Â∆ ˛Õ «¬√ «√˪ Á∆
Ó≈ÈÂ≈ ˛ «’ ‘∂’ Ú√» «Úæ⁄ ⁄≈‘∂ ¿π‘ ‹Û∑ ‘ØÚ∂ ‹ª ⁄∂ÂøÈ «‹¿»∫Á∆ √æÂ≈ ‘πøÁ∆ ˛ ‹Ø «’ ¡ÒΩ«’’ ˛Õ «¬√ √æÂ≈
«Úæ⁄ «ÚÙÚ≈√ ¡Â∂ ¿π√ Á∆ ¡≈ËÈ≈ ¡Â∂ Í»‹≈ È≈Ò ‘∆ ËÓ Á∆ ¿πÂÍÂ∆ ‘ج∆Õ «¬√ «Ú⁄≈ ˘ ¡≈øÌ «Úæ⁄
ÓÀ’√Ó»Ò (Maxmular) ¡Â∂ Í«¿»√ (Preuss) È∂ Í∂Ù ’∆Â≈Õ ’≈‚«ø◊‡È (Codrington) ¡Â∂ ÓÀ∂‡ (Marett)
È∂ «¬√ ˘ «¬’ «ÚÙ∂Ù Â∑ª Í∂Ù ’∆Â≈ ‹Ø Ó≈È≈Ú≈Á (Manaism) Á∂ È≈Ó È≈Ò Óø«È¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ ÓÒ∂Ù∆¡≈ Á∂
ÒØ’ ¡ÒΩ«’’ Ù’Â∆ ˘ “Ó≈È≈” Á∂ È≈Ó È≈Ò √æÁÁ∂ ‘ÈÕ «¬√ ’≈È ÓÀ∂‡ È∂ ¡≈͉∂ «√˪ ˘ Ó≈È≈Ú≈Á Á≈ È≈Ó
«ÁæÂ≈Õ ÓÒ∂Ù∆¡≈ Á∆¡ª ‹È‹≈Â∆¡ª «Úæ⁄ «¬‘ «ÚÙÚ≈√ ˛ «’ «’√∂ Ú∆ ’øÓ Á∆ √ÎÒÂ≈ ‹ª ¡√¯ÒÂ≈ Ó≈È≈ Á∆
Ù’Â∆ ”Â∂ «ÈÌ ˛Õ ‹∂’ ’ج∆ ÚË∂∂ ÏπæË∆Ó≈È ‹ª Ù’Â∆Ù≈Ò∆ ˛ ª ¿π√ Á≈ ’≈È ¿π√ «Úæ⁄ Ó≈È≈ Á∆ Ù’Â∆
Á∆ Ó≈Â≈ ÚË∂∂ ˛Õ ÔπæË «Úæ⁄ «‹æÂ, «Ù’≈ «Úæ⁄ √ÎÒÂ≈ ¡Â∂ Óæ¤Ò∆¡ª Á≈ ÚË∂∂ ÎÛ∑È≈ Ú∆ “Ó≈È≈” Á∆ Ù’Â∆ Á∂
’≈È ‘∆ ˛Õ ’ج∆ ÂÒÚ≈ ÔπæË «Úæ⁄ ÚË∂∂ ÒØ’ª ˘ Ó≈Á∆ ˛ ‹ª ’ج∆ «’ÙÂ∆ ‘Ø «’ÙÂ∆¡ª ˘ ¯Â≈ «Úæ⁄ «Íæ¤∂
¤æ‚ «ÁøÁ∆ ˛, ’ج∆ ◊∆ Ø◊∆¡ª ˘ ·∆’ ’ «ÁøÁ≈ ˛, «’√∂ ÂÏ∆ È≈Ò ÓπÙ«’Ò ‡Ò ‹ªÁ∆ ˛ ª «¬√ Á≈ ¡Ê
˛ «’ ¿π√ ÂÒÚ≈, «’ÙÂ∆, ◊∆ ¡Â∂ ÂÏ∆ «Úæ⁄ Ó≈È≈ Á∆ Ù÷Â∆ Í»∂ ˜Ø È≈Ò ˛Õ Ì≈Â∆ ‹È‹≈Â∆¡ª «Úæ⁄
Ú∆ Ó‹»ÓÁ≈ È∂ “Ó≈È≈” Ú◊∆¡ª Ù’Â∆¡ª Á≈ Úȉ ’∆Â≈ ˛Õ” ÒØ’ª «Úæ⁄ ÏØ∫◊≈ (Bonga) Á∆ Ë≈È≈, ¿πµÂ∆
¡Ó∆’≈ Á∆¡ª ‹È‹≈Â∆¡ª «Úæ⁄ ˙∂∫‚≈ ¡Â∂ Á»√∆¡ª Ê≈Úª ”Â∂ “¬∂È” ¡Â∂ “Ï’π¡≈” Á∆ Ë≈È≈ Ú∆ ÓÀ∂‡ Á∂ «¬√
«√˪ Á∂ ¡Ë∆È ‘∆ ¡≈™Á∆ ˛Õ
Ó≈È≈ Á∆ Í«Ì≈Ù≈ «ÁøÁ∂ ‘ج∂ ’≈‚«ø◊‡È «Ò÷Á∂ ‘È, ““Ó≈È≈ «¬’ Ù’Â∆ ˛ ‹Ø ÌΩ«Â’ ‹ª √∆«’ Ù’Â∆ ÂØ∫ Ï‘πÂ
¡Òæ◊ ˛, «¬‘ ⁄ø◊∂ ¡Â∂ Ó≈Û∂ √≈∂ »Íª «Úæ⁄ ’øÓ ’Á∆ ˛ ¡Â∂ «¬√ ”Â∂ ¡«ÌÍÂÔ ‹ª «ÈøÂ Í≈¿π‰≈ Ò≈ÌÁ≈«¬’
˛... «¬‘ ¡ÒΩ«’’ «¬√ ¡Ê «Úæ⁄ ˛ «’ «¬‘ √≈∆¡ª ⁄∆˜ª ”Â∂ ÍÃÌ≈Ú Í≈¿π‰ Ò¬∆ «‹√ »Í «Úæ⁄ ’øÓ ’Á∆ ˛, ¿π‘
ÓÈπæ÷ª Á∆ √Ë≈‰ Ù’Â∆ È≈ÒØ∫ Í∑∂ ˛ ¡Â∂ Íë’Â∆ Á∆¡ª √Ë≈‰ Íë’«¡≈Úª ÂØ∫ Ï≈‘ ˛Õ”” ÒØÏ∆ ’«‘øÁ∂ ‘È «’ Ó≈È≈
«ÚËπ Ë≈≈ Á∆ Â∑ª «Ú¡’Â∆ ¡Â∂ Ú√»¡ª ˘ ÍÃÌ≈«Ú ’Á∆ ˛ ¡Â∂ «¬’-Á»√∂ «Úæ⁄ ¡≈-‹≈ √’Á∆ ˛Õ «’√∂ ’øÓ
«Úæ⁄ √ÎÒÂ≈ “Ó≈È≈” Á∂ ’≈È ¡Â∂ ¡√ÎÒÂ≈ «¬√ Á∆ ◊À-‘≈˜∆ Á∂ ’≈È ‘∆ «ÓÒÁ∆ ˛Õ ÓÀ∂‡ È∂ ¡≈͉∂ ¡«Ë¡ÀÈ
È≈Ò «¬‘ «√æ‡≈ ’æ«„¡≈ ˛ «’ ““Ó≈È≈”” «¬’ ◊À-«Ú¡’Â∆◊Â, ◊À-√∆«’ ¡Â∂ ¡ÒΩ«’’ Ù’Â∆ ˛ ‹Ø ⁄ø◊∂ ¡Â∂
Ó≈Û∂ ÁØÚª »Íª «Úæ⁄ ÓÈπæ÷ ˘ ÍÃÌ≈«Ú ’Á∆ ˛Õ ¡≈«Á ÓÈπæ÷ «Úæ⁄ ¡«‹‘∆ Ù’Â∆ ÍÃÂ∆ ‚ «ÓÙ« ÙË≈ ÍÀÁ≈
‘ج∆Õ ¿π‘ «¬√ Á∂ √≈‘Ó‰∂ fiπ«’¡≈, ÈÂ√ÓÂ’ ‘Ø «◊¡≈ ¡Â∂ ‹∆ÚÈ «Úæ⁄ √ÎÒÂ≈ Í≈¿π‰ ¡Â∂ Ó≈Û∂ ÍÃÌ≈Úª ÂØ∫
Ï⁄‰ Ò¬∆ ¿π√ Ù’Â∆ Á∆ Í»‹≈, ÍÃ≈ÊÈ≈ ¡Â∂ ¡≈ËÈ≈ ’È Òæ◊≈ ¡Â∂ «¬æÊØ∫ ‘∆ ËÓ Á≈ ‹ÈÓ ‘Ø«¬¡≈Õ

¡≈ÒØ⁄È≈ (Criticism)
¡≈ÂÓ≈Ú≈Á Úª◊ Ú∆ Ó≈È≈Ú≈Á Ú∆ Í»∆ Â∑ª √Ú∆’≈ È‘ƒ ’∆Â≈ «◊¡≈ ¡Â∂ «¬√ Á∆ Úæ÷-Úæ÷ «ÚÁÚ≈Ȫ È∂ ‘∂·
«Ò÷∆¡ª ¡≈ÒØ⁄È≈Úª ’∆Â∆¡ª ‘È:
(A) «¬√ «√˪ «Úæ⁄ «¬√ ◊æÒ Á≈ «’Â∂ Úȉ È‘ƒ ˛ «’ Ó≈È≈ Á∆ Ë≈È≈ Á≈ ‹ÈÓ «’Ú∂∫ ‘Ø«¬¡≈, ’∆
¡≈«ÁÓ ÓÈπæ÷ «¬øÈ≈ ’ÒÍÈ≈Ù∆Ò ¡Â∂ Á≈Ù«È’ √∆ «’ «ÏȪ «’√∂ ¡Ë≈ Á∂ ‘∆ ¿π√ È∂ ¡ÒΩ«’’ Ù’Â∆
Á∆ Ë≈È≈ ˘ ‹ÈÓ «ÁæÂ≈Õ
(B) ËÓ «¬’ √Ó≈«‹’ ÂæÊ ˛ ¡Â∂ ¿π√ Á∆ ¿πÂÍÂ∆ Ò¬∆ √Ó≈«‹’ ’≈’ Ú∆ «˜øÓ∂Ú≈ ‘È Í «¬√ «√˪Â
«Úæ⁄ √Ó≈‹ Á∂ Ó‘æÂÚ ˘ √Ú∆’≈ È‘ƒ ’∆Â≈ «◊¡≈Õ
(C) ¡≈«ÁÓ ‹≈Â∆¡ª «Úæ⁄ ËÓ ¡Â∂ ‹≈Á» È≈Ò √Ïø«Ë ¡È∂’ª «ÚÙÚ≈√ Í≈¬∂ ‹ªÁ∂ ‘È ¡Â∂ ¿πÈ∑ª √≈«¡ª
˘ Ó≈È≈Ú≈Á Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ È‘ƒ √Ó«fi¡≈ ‹≈ √’Á≈Õ
(D) «¬√ «√˪ «Úæ⁄ √∆«’ ¡Â∂ ¡ÒΩ«’’ Ù’Â∆ ˘ √ÍæÙ‡ ÂΩ ”Â∂ ÍÃÌ≈«Ù ȑƒ ’∆Â≈ «◊¡≈Õ
(E) Áπ«÷Ó Á≈ «Ú⁄≈ ˛ «’ ËÓ Á≈ √ÏøË Í«ÚæÂ Ú√»¡ª «Úæ⁄ ˛, Ó≈È≈Ú≈Á «Úæ⁄ Í«ÚæÂ ¡Â∂ ¡Í«ÚæÂ
«Úæ⁄ ¯’ È‘ƒ ’∆Â≈ «◊¡≈ ˛Õ

266 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY