Page 311 - DSOC101_FUNDAMENTALS_OF_SOCIOLOGY_PUNJABI

√Ó≈‹Ù≈√Â Á∂ Óπæ÷ ÂæÂ

È؇ √Ó≈‹Ù≈√Â «Úæ⁄, ¡øÌ «Úæ⁄ «¬√Â∂Ó≈Ò ’∆Â∂ ◊¬∂ Ôª«Âz’, √≈ÚÀ«Ú’ Â∑ª Á∂ »Íª ÂØ∫ ¿πÒ‡ ¡æ‹-’æÒ∑ ¡≈Ëπ«È’
ÍÉ≈Ò∆ »Í «Úæ⁄ √»⁄È≈ ¡Â∂ √øÍÃ∂Ù‰ Á∂ Â≈‰∂-Ï≈‰∂ Á∂ »Í «Úæ⁄ √Ó≈«‹’ √ø√«¥«Â’ ÍÉ≈Ò∆ Á∆ ¬∂’Â≈ ”Â∂ ÚË∂∂
˜Ø «ÁæÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛ ¡Â∂ √Ó≈‹ Ù≈√Â «Úæ⁄, ÍÉ≈Ò∆-«ÚÙÒ∂Ù‰ ¡Â∂ ÍÉ≈Ò∆-«√˪ Á≈ √≈¬∆ÏÈ∂«‡’ «√˪Â
Á∂ È≈Ò ◊«‘≈ √ÏøËÕ ÍÉ≈Ò∆-«√˪ ¿πÈ∑ª «√˪ª Á≈ «¬√Â∂Ó≈Ò ’Á≈ ˛ ‹Ø ÍÉ≈Ò∆ Á∂ Ì≈◊ª Á∂ ¡ø √Ïø˪
˘ «ÈË≈« ’Á∂ ‘ÈÕ
¡À∫ÊÈ∆ «◊‚È∂√ (√À∫‡Ò ÍÃ≈ÏÒøÓ√ «¬È √ØÙÒ «Ê¿»∆, AIG@) È∂ Í≈√ø√ Á∂ √Ó≈«‹’ ÍÉ≈Ò∆ «√˪ Á∆ ¡≈ÒØ⁄È≈
’∆Â∆ ˛Õ ¿πÈ∑ª «’‘≈ «’ ÍÉ≈Ò∆¡ª «Úæ⁄ √Ó≈«‹’-’Â≈Úª (¡À’‡ÃÀµ√), «‹È∑ª ÚæÒØ∫ ÍÉ≈Ò∆ Á∆ ⁄È≈ ‘πøÁ∆ ˛, ÂØ∫
«¬Ò≈Ú≈ ¡ÁÌπ ◊π‰ È‘ƒ ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ ¡√Ò «Úæ⁄, «¬È∑ª ◊π‰ª Á≈ «ÈÓ≈‰ ¡Â∂ ÍπÈ-«ÈÓ≈‰ «⁄ ¡Â∂ ؘÓ≈
Á∆¡ª √Ó≈«‹’ ÍÃ∆-Í≈‡∆¡ª ÚæÒØ∫ ‘πøÁ≈ «‘øÁ≈ ˛ ¡Â∂ √Ó≈«‹’ ÍÉ≈Ò∆¡ª Á∂ ÍÉ≈Ò∆◊ ◊π‰ª Á≈ «Ú’≈√ ÷πÁ
ÍÉ≈Ò∆ Á∆ ¿πÓ∆Á ”⁄ √Ó≈«‹’ «’«¡≈ Á∆ ÍëÚÂ∆ È≈Ò ‘πøÁ≈ ˛Õ
«¬√ Á∆¡ª ‘ØÒ ¡≈ÒØ⁄È≈Úª ¡æ◊∂ «Ò÷∆¡ª ‘È- Í«‘Ò≈, «¬‘ «√˪ ‹À«Ú’ ¿πÍÓ≈ ”Â∂ ¡Ë≈« ‘Ø ‹≈Ú∂∂, ¡‰-¿πÍÔπ’Â
˛Õ Á»√≈, √Ó≈«‹’ «ÚÚ√Ê≈ Á∆ ¿πÓ∆Á √Ó≈«‹’ √øÿÙ Á∂ ¡«Ë¡ÀÈ ÍÃÂ∆ «¬√ Á≈ »Û∆Ú≈Á∆ «ÁzÙ‡∆’؉ ˛, Â∆√≈,
«¬‘ «√˪ √Ó≈«‹’ Í«ÚÂÈ Á∆ ’ج∆ √øÂØÙ‹È’ «Ú¡≈«÷¡≈ È‘ƒ ’Á≈, «’™«’ «¬‘ «√Î ÚÀ«ÌÈ∆’‰
Á∆ Íë’«¡≈ ”Â∂ ⁄≈ȉ≈ Í≈«¬¡≈ ˛, ⁄ΩÊ≈, «¬√ ÚæÒØ∫ √Ó≈‹ Á∂ √Â∆’‰, «ÚÙ∂Ù ÂΩ ”Â∂ √Ó≈«‹’ Ú◊ ˘ ’ج∆
«Ú¡≈Í’ „ø◊ È≈Ò È‘ƒ √Ófi≈«¬¡≈ «◊¡≈, Í≥‹Úª, «¬‘ «√Î ÍπÈØ«’ ˛, «’™«’ ’øÓª Á∆ Ë≈È≈ ˘ «¬√ ÚæÒØ∫
·∆’ „ø◊ È≈Ò È‘ƒ √Ófi≈«¬¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛, ¤∂, «¬√ Á∆ ÙÏÁ≈ÚÒ∆ ¿πÍ⁄≈«’ ˛ ‹Ø √Ó≈«‹’ ÿ‡È≈ ˘ √ÍæÙ‡
’È Á∆ ¿πÓ∆Á ÿæ‡ ’ «ÁøÁ∆ ˛, √æÂÚª, «¬√ «√˪ Á∂ ¡ÈπÓ≈Ȫ «’«¡≈’‰ È‘ƒ ’∆Â≈ ‹≈ √’Á≈Õ
Í≈√ø√ Á∆ √Ó≈«‹’ «ÚÚ√Ê≈ (Parson’s Social System)
Í≈√ø√ È∂ √Ó≈«‹’ «ÚÚ√Ê≈ «√˪ Á≈ ÍÃÂ∆Í≈ÁÈ ¡≈͉∆ Ó‘æÂÚÍ»È «’Â≈Ï ““ Á ÙØÙÒ «√√‡Ó”” (The Social
System) «Úæ⁄ ’∆Â≈ ˛Õ ¿πÈ∑ª Á∆ «¬‘ Íπ√Â’ AIEA «Úæ⁄ Í«‘Ò∆ Ú≈ ÍÃ’≈«Ù ‘ج∆Õ
Í≈√ø√ Á∂ ¡Èπ√≈ ““¡ø «’«¡≈ÂÓ’ √Ó≈«‹’ √Ïø˪ Á∂ ‹≈Ò ˘ √Ó≈«‹’ «ÚÚ√Ê≈ ’«‘øÁ∂ ‘ÈÕ”” ÓÈπæ÷ ‹Á
«’«¡≈ ’Á≈ ˛ ª ¿π‘ ¡≈͉∆ √≈ÚÔÚ∆ Ù’Â∆ Á≈ «¬√Â∂Ó≈Ò ’Á≈ ˛ Í «¬‘ Ù’Â∆ «’«¡≈ ˘ Í»∆ ’È
Ò¬∆ «Ú¡≈Í’ È‘ƒ ‘πøÁ∆Õ «¬√ Ò¬∆ ¿π√ ˘ Á»√«¡ª ”Â∂ «ÈÌ «‘‰≈ ÍÀ∫Á≈ ˛Õ ¿π√ Á∆ «¬√ Á»√«¡ª ”Â∂ «ÈÌÂ≈
”Â∂ ⁄æÒ«Á¡ª √Ó≈«‹’ √Ïø˪ Á∆ √Ê≈ÍÈ≈ ‘πøÁ∆ ˛, «‹√ È≈Ò √Ó≈‹ Á∆ Ïπ«È¡≈Á ωÁ∆ ˛Õ ‘∂’ √Ó≈‹ √Ó≈«‹’
«ÚÚ√Ê≈ ¡≈Í«‘≈ ‘πøÁ∆ ˛Õ
Í≈√ø√ Á∂ ¡Èπ√≈ ““√Ë≈‰ ÙÏÁª «Úæ⁄ «¬‘ «’‘≈ ‹≈ √’Á≈ ˛ «’ √Ó≈«‹’ «ÚÚ√Ê≈ «¬’ ¡«‹‘∆ ÍÃ√«ÊÂ∆
«Úæ⁄, «‹√ Á≈ «’ ÿæ‡Ø-ÿæ‡ «¬’ ÌΩ«Â’ ‹ª Ú≈Â≈ÚÈ √ÏøË∆ Íæ÷ ‘ØÚ∂, ¡≈͉∆¡ª ¿πÓ∆Áª ¡Â∂ ˜»ª Á∆ ¡≈ÁÙ
Í»Â∆ Á∆ ÍëÚÂ∆ ÂØ∫ ÍÃ∂« «˜¡≈Á≈Â «Ú¡’Â∆◊ ’ÂÚª (Individual Actors) Á∆ «¬’-Á»√∂ È≈Ò ¡øÂ
«’«¡≈Úª Á∂ ÎÒ√»Í ¿πÂÍ≥È ‘πøÁ∆ ˛ ¡Â∂ «¬È∑ª ¡ø «’«¡≈Úª «Úæ⁄ Òæ◊∂ ‘ج∂ «Ú¡’Â∆¡ª Á≈ Í≈√«ÍÃ’ √ÏøË
¡Â∂ ¿πÈ∑ª Á∆¡ª ÍÃ√«ÊÂ∆¡ª È≈Ò √ÏøË √ø√«¥«Â’ »Í «Úæ⁄ «⁄ ‹ª ÓȘ» ÍÃÂ∆’ª Á∆ «¬’ «ÚÚ√Ê≈ È≈Ò
ÍÃ∆Ì≈«Ù ¡Â∂ «Ú⁄’≈ (Mediate) ‘πøÁ≈ ˛Õ””
Í≈√ø√ Á∆ ¿πÍØ’Â Í«Ì≈Ù≈ Á∂ ¡≈ÒØ⁄’ È∂ √Ó≈«‹’ «ÚÚ√Ê≈ Á∂ ˜»∆ Âæ ‘∂· «Ò÷∂ ‘È-
(A) «˜¡≈Á≈Â «Ú¡’Â∆◊ ’Â≈
(B) «¬È∑ª ’Â≈Úª Á∂ Á«Ó¡≈È ‘؉ Ú≈Ò∆ ¡ø «’«¡≈
(C) «¬È∑ª ’Â≈Úª Á≈ «¬’ Ò’Ù «¬√ ˘ “¿πÓ∆Áª Á∆ ¡≈ÁÙ ÍÃ≈ÍÂ∆” Ú∆ ’«‘ √’Á∂ ‘ª ‹Ø ¡ø «’«¡≈Úª
˘ Ú≈ÍÈ √Ó∂∫ ÍÃ∂« ْÂ∆ Á∆ Ì»«Ó’≈ ¡Á≈ ’Á≈ ˛Õ
(D) «¬È∑ª ¡ø «’«¡≈Úª Á∂ Ú≈ÍÈ Ò¬∆ ˜» «¬’ √Ó≈«‹’ ÍÃ√«ÊÂ∆ («‹√ Á≈ ÌΩ«Â’ ¡Â∂ Ú≈Â≈ÚÈ
√ÏøË∆ Íæ÷ ‘ØÚ∂)Õ
(E) «¬È∑ª ¡ø «’«¡≈Úª ÂØ∫ ‹ÈÓ∂ «Ú¡’Â∆¡ª Á∂ Í≈√«ÍÃ’ √Ïø˪ Á∆ √ø√«¥«Â’ «ÚÚ√Ê≈
¿πÍØ’Â Í≥‹ª Âæª «Úæ⁄Ø∫ ’πfi Âæª Á≈ ¡≈Í√ «Úæ⁄ «ÓÒ≈ ’∂ «ÂøÈ ÍÃÓπæ÷ Âæª ‹Ø «¬’-Á»√∂ È≈Ò √Ïø«Ë ¡Â∂
«¬’-Á»√∂ Á∂ Í»’ ‘È, Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ √Ó≈«‹’ «ÚÚ√Ê≈ ˘ ‘Ø ÚË∂∂ ¡√≈È∆ È≈Ò √ÍæÙ‡ ’∆Â≈ ‹≈ √’Á≈ ˛ ‹Ø
‘∂· «Ò÷∂ ‘È-

304 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY