Page 183 - DSOC102_Social Institutions

√Ó≈«‹’ √√ßÊ≈Ûª

È؇ √Ó«fi¡≈ ‹ªÁ≈, «‹Ú∂∫ «‘øÁ» √Ó≈‹ «Úæ⁄ «’√∂ √Ó∂∫ ÒØ’ √Â∆-ÍÃÊ≈, Á≈√-ÍÃÊ≈, Ï≈Ò-«Ú¡≈‘ ”Â∂ ÍÃÂ∆ÏøÁ Ò◊≈¬∂
‹≈‰ ¡Â∂ «ÚËÚ≈ ÍπÈ-«Ú¡≈‘ Á∆ ¡≈«◊¡≈ Á∂‰ Á∂ «ÚØË∆ √ÈÕ Óπ√«ÒÓ √Ó≈‹ Á∂ ÒØ’ ¡æ‹ Ú∆ Í«Ú≈ «ÈÔØ‹È
ÍÃØ◊≈Ó (Family Planning Programme) ¡Â∂ «Ú¡≈‘ Á∂ ÷∂Â «Úæ⁄ √’≈ ÚæÒØ∫ «’√∂ Â∑ª Á≈ ’ج∆ ’≈˘È ω≈¬∂
‹≈‰ Á∂ Íæ÷ «Úæ⁄ È‘ƒ ‘ÈÕ «¬√ Á≈ ’≈È «¬‘ ˛ «’ ¿π‘ ¡≈͉∆¡ª Ë≈«Ó’ ÍÃøÍ≈Úª «Úæ⁄ «’√∂ Â∑ª Á∆ ’ج∆
Á÷Ò-¡øÁ≈˜∆ È‘ƒ ⁄≈‘πøÁ∂Õ ËÓ «ÈÍæ÷ √Ó≈‹ «Úæ⁄ Í«ÚæÂ √Ó≈‹ ÂØ∫ ¿πÒ‡ Â∑ª Á∆¡ª «ÚÙ∂ÙÂ≈Úª Í≈¬∆¡ª
‹ªÁ∆¡ª ‘ÈÕ ¡«‹‘∂ √Ó≈‹ Á∆¡ª «ÚÙ∂ÙÂ≈Úª ‘∂· «Ò÷∆¡ª ‘È-
A. Ë≈«Ó’ √πÂøÂÂ≈- ËÓ «ÈÍæ÷ √Ó≈‹ «Úæ⁄ √≈«¡ª ˘ Ë≈«Ó’ √πÂøÂÂ≈ ‘πøÁ∆ ˛Õ ’ج∆ Ú∆ «Ú¡’Â∆
«’√∂ Ú∆ ËÓ ˘ ÓøÈ √’Á≈ ˛, ¿π√ Á≈ ÍÃ⁄≈ ¡Â∂ ÍÃ√≈ ’ √’Á≈ ˛Õ ¡æ‹ ËÓ ¡Â∂ ¿π√ È≈Ò √Ïø«ËÂ
«ÚÙÚ≈√ª ˘ √Ó»«‘’ ÿ‡È≈ È≈ ÓøÈ ’∂ «Ú¡’Â∆◊ ÿ‡È≈ Óø«È¡≈ ‹≈‰ Òæ◊≈ ˛ ¡Â∂ «¬’ ËÓ «ÈÍæ÷
√Ó≈‹ «Úæ⁄ «Ú¡’Â∆¡ª ˘ ¡≈͉∆ «¬æ¤≈ ¡Èπ√≈ Ë≈«Ó’ ‹∆ÚÈ ÏÂ∆ ’È Á∆ √πÂøÂÂ≈ ‘πøÁ∆
˛Õ
B. √≈∂ ËÓ ¡ÈπÔ≈¬∆¡ª È≈Ò Ï≈Ï «ÚÚ‘≈- ËÓ «ÈÍæ÷ √Ó≈‹ «Úæ⁄ Úæ÷-Úæ÷ ËÓª Á∂ Óøȉ Ú≈Ò∂
ÒØ’ª È≈Ò Ï≈ÏÂ≈ Ú≈Ò≈ «ÚÚ‘≈ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ «¬√ Á≈ ’≈È «¬‘ ˛ «’ √Ó≈‹ ¡Â∂ ≈‹ «’√∂
Ú∆ »Í «Úæ⁄ «’√∂ «ÚÙ∂Ù ËÓ ˘ ÏÛ∑≈Ú≈ È‘ƒ «ÁøÁ≈ ¡Â∂ ËÓ «ÈÍæ÷ √Ó≈‹ «Úæ⁄ √≈∂ «Ú¡’Â∆¡ª ˘
Ï≈Ï Óø«È¡≈ ‹ªÁ≈ ˛, ¿πÈ∑ª È≈Ò «¬’ ¡«‹‘≈ «ÚÚ‘≈ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛, ⁄≈‘∂ ¿πÈ∑ª Á≈ ËÓ ’ج∆ Ú∆
«’™ È≈ ‘ØÚ∂Õ ¡«‹‘∂ √Ó≈‹ «Úæ⁄ √≈«¡ª ˘ Ï≈Ï «ÁzÙ‡∆ È≈Ò Á∂«÷¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ
C. «’√∂ «ÚÙ∂Ù ËÓ È≈Ò √Ïø«Ë ȑƒ- ËÓ «ÈÍæ÷ √Ó≈‹ Á≈ «’√∂ «¬’ ËÓ È≈Ò ’ج∆ «ÚÙ∂Ù √ÏøË È‘ƒ
Í≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈Õ ¡«‹‘∂ √Ó≈‹ Á≈ ¡≈͉≈ ’ج∆ ËÓ È‘ƒ ‘πøÁ≈, ‹Á «’ «¬‘ ËÓ «ÚØË∆ ‹ª ◊À-Ë≈«Ó’
Ú∆ È‘ƒ ‘πøÁ≈Õ ¡«‹‘≈ ¡æ‹ ÓÈÓ˜∆ ◊π‰ª Ú≈Ò∂ √æ⁄, «‘ø√≈, «Â¡≈◊, Ï≈ÏÂ≈, ÏøË»ÂÚ ¡Â «Í¡≈
¡≈«Á ˘ ÍÃË≈ÈÂ≈ «ÁøÁ≈ ˛Õ ‚≈. ≈Ë≈ «¥ÙÈ Á∂ ¡Èπ√≈ ËÓ «ÈÍæ÷ ‘؉ Á≈ ¡Ê ¡ËÓ∆ ‹ª ÿæ‡
Ë≈«Ó’Â≈ ”Â∂ ⁄æÒ‰≈ È‘ƒ ‘πøÁ≈, ÏÒ«’ Í»È ÂΩ ”Â∂ ¡«Ë¡≈«Ӓ ‘؉≈ ˛Õ «¬øÈ≈ ˜» ˛ «’ ¡«‹‘≈
√Ó≈‹ ‹ª ≈‹ ¡≈͉∂ ¡≈Í ˘ «’√∂ ËÓ «ÚÙ∂Ù È≈Ò È‘ƒ ‹ØÛÁ≈Õ
D. Ë≈«Ó’ Á÷Ò-¡øÁ≈˜∆ È‘ƒ- ËÓ «ÈÍæ÷ «√˪ «Úæ⁄ ËÓ ˘ «¬’ «Ú¡’Â∆◊ Ó≈ÓÒ≈ √Ófi ’∂ ≈‹
‹ª √Ó≈‹ ÚæÒØ∫ ÒØ’ª Á∂ Ë≈«Ó’ ‹∆ÚÈ «Úæ⁄ √Ë≈‰ ÂΩ ”Â∂ «’√∂ Â∑ª Á∆ ’ج∆ Á÷Ò-¡øÁ≈˜∆ È‘ƒ
’∆Â∆ ‹ªÁ∆Õ «¬øÈ≈ ˜» ˛ «’ ’Á∂-’Á∂ ‹È-’«Ò¡≈‰ ˘ «Ë¡≈È «Úæ⁄ æ÷Á∂ ‘ج∂ √Ó≈«‹’ ’π∆Â∆¡ª
ÂØ∫ ¤π‡’≈≈ ÍÃ≈Í ’È Á∂ ¿πÁ∂Ù È≈Ò ≈‹ «ÚÙ∂Ù ÍÃ√«ÊÂ∆¡ª «Úæ⁄ Ë≈«Ó’ Ó≈Ó«Ò¡ª «Úæ⁄ Ú∆
Á÷Ò-¡øÁ≈˜∆ ’ √’Á≈ ˛ Í ¡«‹‘≈ ’È ”Â∂ «’√∂ √Ó≈‹ Á∂ ËÓ «ÈÍæ÷ ‘؉ ”Â∂ «’√∂ Â∑ª Á∆
’ج∆ Óπ√∆Ï ȑƒ ¡≈™Á∆Õ Ì≈ Á∂ √ÏøË «Úæ⁄ «¬‘ ◊æÒ √‘∆ ˛Õ
E. «ÚÚ∂’ ¡Â∂ «Ú⁄≈ ”Â∂ ¡Ë≈«Â- ¡≈«ÁÓ √Ó≈‹ ‹ª Í«ÚæÂ √Ó≈‹ Á∂ ÒØ’ √≈∂ √Ó≈«‹’ ÿ‡È≈Úª ˘
ËÓ ¡Â∂ ¡ÒΩ«’’ Ù’Â∆ È≈Ò ‹ØÛÁ∂ «‘øÁ∂ ‘È Í ËÓ «ÈÍæ÷ √Ó≈‹ «Úæ⁄ ¡«‹‘≈ È‘ƒ ˛Õ ¡«‹‘∂
√Ó≈‹ «Úæ⁄ ’øÓ-’≈È √Ïø˪ ”Â∂ ˜Ø «ÁæÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ «ÚÚ∂’ Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ ÎÀ√Ò∂ Ò¬∂ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ «’√∂ Ú∆
Ú√», ’øÓ ‹ª «ÚÚ‘≈ Á∂ ◊π‰-¡Ω◊π‰ ”Â∂ Â≈«’’ „ø◊ È≈Ò «Ú⁄≈ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ ¡«‹‘∆ √«ÊÂ∆
«Úæ⁄ ‹∆ÚÈ Á∂ Úæ÷-Úæ÷ ÷∂Âª «Úæ⁄ ËÓ Á≈ ÍÃÌ≈Ú ÿæ‡Á≈ ˛ ¡Â∂ Â≈«’’ «ÚÚ‘≈ Á≈ Ó‘æÂÚ ÚæËÁ≈
˛Õ
F. ‹È-’«Ò¡≈‰ ”Â∂ «ÚÙ∂Ù ˜Ø- ¡«‹‘∂ √Ó≈‹ «Úæ⁄ Ë≈«Ó’ √ø’∆‰Â≈Úª ‹ª Ë≈«Ó’ ’æ‡ÛÂ≈ ˘ ⁄ø◊≈
È‘ƒ √Ó«fi¡≈ ‹ªÁ≈Õ È≈Ò ‘∆ ËÓ Í≈ÒØ«’’ Íæ÷ Á∆ ʪ ÒΩ«’’ Íæ÷ ”Â∂ «ÚÙ∂Ù ˜Ø «ÁæÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ ÒΩ«’’
Íæ÷ Á∂ ¡Ë∆È ÓÈπæ÷ ‹≈Â∆ Á∆ √∂Ú≈ ¡≈™Á∆ ˛Õ ¡«‹‘∂ √Ó≈‹ «Úæ⁄ Í»‹≈-Í≈· ¡Â∂ Á∂Ú∆-Á∂ګ¡ª Á∆
¡≈ËÈ≈ ”Â∂ ™È≈ ˜Ø È‘ƒ «ÁæÂ≈ ‹ªÁ≈, «‹øÈ≈ ˜Ø √Ú‹È’ ’«Ò¡≈‰ Á∂ Ú≈Ë∂ ”Â∂ «ÁæÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ
ËÓ «ÈÍæ÷ √Ó≈‹ «Úæ⁄ ¡«‹‘∂ ’øÓª ”Â∂ «ÚÙ∂Ù «Ë¡≈È «ÁæÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛, «‹√ È≈Ò √Ó≈«‹’ √Óæ«√¡≈Úª
ÂØ∫ ¤π‡’≈≈ ÍÃ≈Í ’∆Â≈ ‹≈ √’∂ ¡Â∂ ‹È-’«Ò¡≈‰ ‘Ø √’∂Õ
G. ÍË≈Âø«’ «ÚÚ√Ê≈ «Úæ⁄ «ÚÙÚ≈√- ËÓ «ÈÍæ÷ √Ó≈‹ ÍË≈Âø«’ ÓπæÒª «Úæ⁄ «ÚÙÚ≈√ ÍÃ≈ÍÂ
’È≈ ˛Õ ÍË≈ÂøÂ Ï≈ÏÂ≈ ¡Â∂ √πÂøÂÂ≈ ”Â∂ ¡Ë≈« ˛Õ ËÓ «ÈÍæ÷ «√˪ «Úæ⁄ √≈«¡ª Á∆
Ï≈ÏÂ≈ ¡Â∂ √πÂøÂÂ≈ «Úæ⁄ «ÚÙÚ≈√ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ ¡«‹‘∂ √Ó≈‹ «Úæ⁄ Ë≈«Ó’ √«‘‰Ù∆ÒÂ≈ ˘
ÍÃË≈ÈÂ≈ «ÁæÂ∆ ‹ªÁ∆ ˛ ¡Â∂ Úæ÷-Úæ÷ ËÓ ¡ÈπÔ≈¬∆¡ª ˘ «¬’-Á»√∂ È≈Ò ¡Èπ’»ÒÈ ’È ”Â∂ ˜Ø
«ÁæÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ ¡«‹‘∂ √Ó≈‹ «Úæ⁄ «Ú¡’Â∆ ÚøÙ, ‹≈Â∆, ø◊, ËÓ, Ì≈Ù≈ ‹ª ‘Ø «’√∂ Â∑ª Á∂ ¯’
”Â∂ «Ë¡≈È «ÁæÂ∂ «ÏȪ √≈«¡ª ˘ Ï≈Ï √Ó«fi¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ ◊ªË∆ ‹∆ Á∂ ¡Èπ√≈ «ÚÙÚ Á∂ √≈∂ ËÓ
«¬’ «ÚÙ≈Ò Áæı Á∂ Ï≈Ï ‘È ¡Â∂ √≈∂ ËÓª Á∂ ¡ÈπÔ≈¬∆ «¬’-Á»√∂ Á∂ È≈Ò ¡≈͉∂ Óπæ÷ ‹ª ◊Ω‰

176 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY