Page 12 - DSOC102_SOCIAL_INSTITUTIONS_PUNJABI

«¬’≈¬∆ñA: ÓÈπæ÷ Á∆ Ë≈È≈

È≈Ò-È≈Ò «‘øÁ∂ ¡Â∂ ’øÓ ’Á∂ ‘∂ ‘Ø‰Õ Î∂¡⁄≈¬∆Ò‚ Á∂ ¡Èπ√≈ √Ó≈‹ «Ú¡’Â∆¡ª Á≈ «¬’ ¡«‹‘≈ √Ó»‘ ˛ È؇
‹Ø ¡≈͉∂ Ï‘π √≈∂ ÍÃÓπæ÷ «‘æª (¿πÁ∂Ùª) «‹È∑ª «Úæ⁄ ˜»∆ »Í «Úæ⁄ ÷πÁ Á∆ æ«÷¡≈ ‹ª Í≈Ò‰-ÍØÙ‰ ¡Â∂ ÷πÁ
˘ √Ê≈¬∆ÂÚ ÍÃÁ≈È ’È≈ Ù≈«ÓÒ ˛, ˘ Í»≈ ’È Ò¬∆ √«‘ÔØ◊ ’Á∂ ‘ÈÕ ÓØ«√ «◊ø√Ú◊ Á∂ ¡Èπ√≈ «¬’
√Ó≈‹ «Ú¡’Â∆¡ª Á≈ ¿π‘ √Ó»‘ ‹ª √ø◊ë‘ ˛ ‹Ø ’πfi √Ïø˪ ‹ª «ÚÚ‘≈ Á∂ ’πfi „ø◊ª (Modes of Behaviour)
È≈Ò √ø◊«·Â ‘È ‹Ø ¿πÈ∑ª ˘ ‘Øª ÂØ∫ Í«‘Òª ’Á∂ ‘È ‹Ø «¬È∑ª √Ïø˪ «Úæ⁄ Ù≈«ÓÒ È‘ƒ ‘È ‹ª ‹Ø «ÚÚ‘≈ «Úæ⁄
¿πÈ∑ª ’ØÒØ∫ Úæ÷ ‘ÈÕ ¿πÍØ’Â √≈∆¡ª ÍÃ∆Ì≈Ù≈Úª «Úæ⁄ √Ó≈‹ ˘ «Ú¡’Â∆¡ª Á∂ √Ó»‘ Á∂ »Í «Úæ⁄ ⁄«æÂ ’∆Â≈
«◊¡≈ ˛ Í «¬‘ √Ó≈‹ ÙÏÁ Á≈ √ø’π«⁄ ¡Ê ˛Õ «¬‘ ÍÃ∆Ì≈Ù≈Úª √Ó≈‹ Ù≈√Â È≈Ó’ «Ú«◊¡≈È «Úæ⁄ Ù≈«ÓÒ
ÍÃÓπæ÷ Ë≈È≈ “√Ó≈‹” Á∂ ¡Ê ˘ ·∆’ „ø◊ È≈Ò ÍÃ◊‡ ’ Í≈™Á∆¡ªÕ «¬‘ ÍÃ∆Ì≈Ù≈ ¡√Ò «Úæ⁄ “«¬’ √Ó≈‹” (A
Society), Á∂ ¡Ê ˘ ˜» √ÍÙ‡ ’ Í≈™Á∆¡ª ‘È, ÍÃø» “√Ó≈‹” (Society) Á∂ ¡Ê ˘ È‘ƒ, «’™«’ √Ó≈‹
Ù≈√Â √Ó≈‹ Á≈ «Ú«◊¡≈È ˛ È≈ «’ «¬’ ‹ª «’√∂ Ú«ÙÙ‡ √Ó≈‹ Á≈ ¡Â∂ «¬æÊ∂ “√Ó≈‹” È≈Ó’ Ë≈È≈ ˘ √Ó≈‹
Ù≈√Â∆ ¡Ê «Úæ⁄ √Ófi ÒÀ‰≈ Ï‘π ˜»∆ ˛Õ
«Ú¡’Â∆ ¡≈͉∆¡ª Úæ÷-Úæ÷ ˜»ª Á∆ Í»Â∆ Ò¬∆ ‘Ø «Ú¡’Â∆¡ª È≈Ò ¡øÂ: «’«¡≈ ’Á∂ ‘È ¡Â∂ √Ó≈«‹’
√ÏøË √Ê≈«Í ’Á∂ ‘ÈÕ «¬‘ ÒØ’ Úæ÷-Úæ÷ Â∑ª Á∂ √Ïø˪ Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ «¬’-Á»√∂ Á∂ È≈Ò «ÚÚ‘≈ ’Á∂ ‘ÈÕ
’πfi «’«¡≈Úª ¡Â∂ ÍÃÂ∆«’«¡≈Úª ’Á∂ ‘ÈÕ «¬‘ √Ì ’πfi «ÈÙ«⁄ «ÈÔÓª Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ ‘∆ ‘πøÁ≈ ˛Õ «¬È∑ª «Úæ⁄
’πfi «ÈøÂ ¿πÓ∆Áª (Mutual Expectations) Ù≈«ÓÒ ‘ÈÕ «¬È∑ª √≈«¡ª È≈Ò «ÓÒ ’∂ Ï‰È Ú≈Ò∆ «ÚÚ√Ê≈ ˘ ‘∆
√Ó≈‹ «’‘≈ «◊¡≈ ˛Õ ÓÀ’≈¬∆Ú ¡Â∂ Í∂˜ È∂ √Ó≈‹ ˘ √Ó≈«‹’ √Ïø˪ Á∂ ‹≈Ò ‹ª Â≈‰∂-Ï≈‰∂ Á∂ »Í «Úæ⁄ ÍÃ∆Ì≈«ÙÂ
’∆Â≈ ˛Õ Âπ√ƒ √Ïø˪ Á∆ √Á≈ ‘∆ ÂÏÁ∆Ò ‘πøÁ∆ «‘‰ Ú≈Ò∆ ◊πøfiÒÁ≈ «ÚÚ√Ê≈ ˘ √Ó≈‹ Óø«È¡≈ ˛Õ √Ó≈‹ È≈Ó’
Ë≈È≈ «Úæ⁄ √Ó≈«‹’ √Ïø˪ Á∆ ÍÃË≈ÈÂ≈ ’≈È «¬È∑ª ˘ (√Ó≈«‹’ √Ïø˪ ˘) √Ófi ÒÀ‰≈ Ú∆ «¬‘ ˜»∆ ˛Õ
√Ó≈«‹’ √ÏøË- √Ó≈«‹’ ¡Â∂ ÌΩ«Â’ √Ïø˪ Á«Ó¡≈È «¬’ ÍÃÓπæ÷ ¡øÂ Í≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ ˛ ¡Â∂ ¿π‘ ˛-«ÈøÂ
‹≈◊»’Â≈ (Mutual Awareness)Õ √Ó≈«‹’ √Ïø˪ Á≈ ÍÃÓπæ÷ ¡Ë≈ «ÈøÂ ‹≈◊»’Â≈ ˛Õ ÌΩ«Â’ √Ïø˪ «Úæ⁄
«¬√ Â∑ª Á∆ ‹≈◊»’Â≈ È‘ƒ Í≈¬∆ ‹ªÁ∆Õ «¬√ ˘ ¡√ƒ «¬’ ¿πÁ≈‘‰ È≈Ò ÌÒ∆̪ √Ófi √’Á∂ ‘ªÕ «¬’ Ó∂˜
”Â∂ ÒÀ∫Í, «’Â≈Ϫ, ‚≈«¬∆, ÍÀµÈ, ÍÀÈ√Ò ¡≈«Á æ÷∂ ‘ج∂ ‘ÈÕ «¬È∑ª √≈«¡ª Á≈ Ó∂˜ Á∂ È≈Ò «¬’ √ÏøË «Úæ⁄ ˜»
˛Õ «¬√ Â∑ª ¡æ◊ ¡Â∂ Ë»ø¬∂∫ Á≈ ¡Â∂ √»‹ Â∂ «ÍÃÊÚ∆ Á≈ √ÏøË ˛, ÍÃø» «¬‘ √ÏøË √Ó≈«‹’ √ÏøË È‘ƒ ˛, «’™«’
«¬√ «Úæ⁄ Ó≈È«√’ √«ÊÂ∆ (Psychical Condition) Á≈ ¡«‘√≈√ ˛Õ «¬√ Á≈ Ì≈Ú «¬‘ ˛ «’ Ó∂˜, ¿π√ ”Â∂ æ÷∆¡ª
Ú√»¡ª Á∆ ÓΩ‹»Á◊∆ ÂØ∫ ‹≈‰» È‘ƒ ˛ ¡Â∂ «’Â≈Ï, ÍÀµÈ, ÍÀÈ√Ò ¡≈«Á Ó∂˜ Á∆ ÓΩ‹»Á◊∆ ÂØ∫Õ «¬√ Â∑ª «ÍÃÊÚ∆
√»‹ Á∆ ¡Â∂ ¡æ◊ Ë»ø¬∂∫ Á∆ ÓΩ‹»Á◊∆ ÍÃÂ∆ ‹≈◊»’ È‘ƒ ˛Õ «¬È∑ª √≈«¡ª ÂØ∫ «ÈøÂ ‹≈◊»’Â≈ Á≈ ¡«‘√≈√
Í≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ ‘Ø ÙÏÁª «Úæ⁄, «¬‘ √ÏøË «ÈøÂ ‹≈◊»’Â≈ ”Â∂ ¡Ë≈« ȑƒ ˛Õ «¬√ «ÈøÂ ‹≈◊»’Â≈
ÂØ∫ «ÏȪ ’ج∆ Ú∆ √ÏøË √Ó≈«‹’ È‘ƒ ‘Ø √’Á≈ ¡Â∂ √Ó≈«‹’ √ÏøË ÂØ∫ «ÏȪ √Ó≈‹ È‘ƒ ‘Ø √’Á≈Õ «‹æÊ∂ √Ó≈«‹’
ÍÃ≈‰∆ («Ú¡’Â∆) «ÈøÂ »Í È≈Ò ‹≈◊»’ «‘øÁ∂ ‘ج∂ ¡Â∂ «¬’-Á»√∂ Á∆¡ª ¿πÓ∆Áª ˘ «Ë¡≈È «Úæ⁄ æ÷Á∂ ‘ج∂
«ÚÚ‘≈ ’Á∂ ‘È, ¿π‘∆ √Ó≈‹ Í≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ
√Ó≈«‹’ √ÏøË ’¬∆ ÍÃ’≈ Á∂ ‘πøÁ∂ ‘È, «‹Ú∂∫ ÍÂ∆ ¡Â∂ ÍÂÈ∆ Á≈, Ó≈Â≈ ¡Â∂ ÍπæÂ Á≈, Ì≈ ¡Â∂ ÌÀ‰ Á≈, «ÓæÂ
¡Â∂ «ÓæÂ Á≈, ¡«Ë¡≈Í’ ¡Â∂ «√æ«÷¡≈Ê∆ Á≈, ◊Ã≈‘’ ¡Â∂ Áπ’≈ÈÁ≈ Á≈, ÈΩ’ ¡Â∂ Ó≈«Ò’ Á≈, Ú؇ ¡Â∂
¿πÓ∆ÁÚ≈ Á≈Õ È≈Ò ‘∆ ’πfi √Ó≈«‹’ √ÏøË ¡≈«Ê’ Â∑ª Á∂, ’πfi ≈‹È∆«Â’ Â∑ª Á∂, ’πfi Ë≈«Ó’ ¡Â∂ ’πfi
«Ú¡’Â∆◊ Â∑ª Á∂ ‘πøÁ∂ ‘È, ’πfi √ÏøË ÍÃÂæ÷ ¡Â∂ ’πfi ¡ÍÃÂæ÷, ’πfi «Ú¡’Â∆◊ ¡Â∂ ’πfi ¡«Ú¡’Â∆◊Â, ’πfi
«ÓæÂÂ≈ Á∂ ÂΩ ”Â∂ ¡Â∂ ’πfi ÁπÙÓ‰ Á∂ ÂΩ ”Â∂ ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ «¬‘ Úæ÷-Úæ÷ Â∑ª Á∂ √ÏøË «ÈøÂ ‹≈◊»’Â≈ Á∂ ’≈È
Á∆ √Ó≈«‹’ √Ïø˪ Á∆ ÙÃ∂‰∆ «Úæ⁄ ¡≈™Á∂ ‘È, ‹Á «’ √Ó≈«‹’ √ÏøË ÁπÙÓ‰∆ ÂΩ ”Â∂ ‹ª √øÿÙÍ»È Ú∆ ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ
ÍÃø» «˜¡≈Á≈Â √Ó≈«‹’ √Ïø˪ «Úæ⁄ √Ó»‘ ‹ª «¬’æ·∂ √Ïø«Ë ‘؉ ‹ª √Ë≈‰ ‹∆ÚÈ «Úæ⁄ √ªfi∂Á≈∆ ‘؉ Á≈
Âæ Í≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ √«‘ÔØ◊∆ √Ïø˪ Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ ‘∆ √Ó≈«‹’ «ÚÚ√Ê≈Úª ÍÀÁ≈ ‘πøÁ∆¡ª ‘È ¡Â∂ √Ó≈‹ ωÁ∂
‘ÈÕ ¡√ƒ ’«‘ √’Á∂ ‘ª «’ √Ó≈‹ Ù≈√Â «Úæ⁄ «‹È∑ª √Ïø˪ ˘ ¡«‘Ó∆¡Â «ÁæÂ∆ ‹ªÁ∆ ˛ ¡Â∂ «‹È∑ª ˘ √Ó≈«‹’
Óø«È¡≈ ‹ªÁ≈ ˛, «Úæ⁄ ÁØ Âæ ˜»∆ »Í «Úæ⁄ Í≈¬∂ ‹ªÁ∂ ‘È : (A) «ÈøÂ ‹≈◊»’Â≈, ‹ª (B) √Ë≈‰ ‹∆ÚÈ «Úæ⁄
√ªfi∂Á≈∆ ‘؉ Á∆ Ì≈ÚÈ≈Õ
√Ó≈«‹’ √ÏøË ¿π√ √Ó∂∫ Í≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ ˛, ‹Á «Ú¡’Â∆ ‹ª √Ó»‘ «ÈøÂ ¿πÓ∆Áª æ÷Á∂ ‘È ‹Ø Á»√«¡ª Á∂ «ÚÚ‘≈
È≈Ò √Ïø«Ë ‘πøÁ∆¡ª ‘È Âª «’ ¿π‘ √≈Í∂’Ù »Í «Úæ⁄ «ÈÙ«⁄ Â∆«’¡ª È≈Ò ’øÓ ’ √’∆¬∂Õ ‘Ø ÙÏÁª «Úæ⁄,
√Ó≈«‹’ √ÏøË Á≈ ¡Ë≈ ¡Â∂ «’«¡≈ Á∂ ÍÃÂ∆Ó≈È ‘ÈÕ ¿πÁ≈‘‰ Á∂ ÂΩ ”Â∂ ÍÂ∆ ¡Â∂ ÍÂÈ∆, ÍπæÂ ¡Â∂ Ó≈Â≈
Á≈, ¡«Ë¡≈Í’ ¡Â∂ «√æ«÷¡≈Ê∆ Á≈, √Ú≈Ó∆ Â∂ √∂Ú’ Á≈, ¡«Ë’≈∆ ¡Â∂ ’Ó⁄≈∆ Á≈ ¡Â∂ ‚≈’‡ Â∂ Ó∆˜
Á≈, «¬’-Á»√∂ ÍÃÂ∆ Ï≈Ï ÂΩ ”Â∂ «¬’ «ÈÙ«⁄ ÍÃ’≈ Á≈ «ÚÚ‘≈ ‘πøÁ≈ ˛ ‹Ø «ÈøÂ ¿πÓ∆Áª (Reciprocal
Expectations) ‹ª ÓÈπæ÷∆ «’«¡≈ (Human Interaction) Á∂ ÍÃÂ∆Ó≈È ”Â∂ ¡Ë≈« ‘πøÁ≈ ˛Õ √Ïø˪ Á∂ «¬‘ √≈∂
Â∑ª Á∂ √Ó≈«‹’ √Ïø˪ ¡Ë∆È ‘∆ ¡≈™Á∂ ‘ÈÕ «¬√ Â∑ª Á∂ ‘˜≈ª ‹ª ¡√ø«÷¡≈ √Ïø˪ «Úæ⁄ «Ú¡’Â∆ Ïæfi∂ ‘πøÁ∂
‘È ¡Â∂ «¬’-Á»√∂ Á∆¡ª ¿πÓ∆Áª ˘ «Ë¡≈È «Úæ⁄ æ÷Á∂ ‘ج∂ «ÚÚ‘≈ ’Á∂ ‘ÈÕ ÈÂ∆‹∂ Ú‹Ø∫ √Ó≈«‹’ √Ïø˪ Á∂

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 5