Page 171 - DSOC201_SOCIAL_STRUCTURE_AND_SOCIAL_CHANGE_PUNJABI

fJekJh^9L fJ;sqhnK dh gfo;fEsh
fJekJh^9L fJ;sqhnK dh gfo;fEsh
fJekJh^9L fJ;sqhnK dh gfo;fEsh
fJekJh^9L fJ;sqhnK dh gfo;fEsh
fJekJh^9L fJ;sqhnK dh gfo;fEsh
;zs'y’ fJe iK d't/A G{fwektK ftu n;zs'y ftu fBfjs j?. dhgk wkE[o d/ nfXn?B ftu 53 wfjbktK nkgDh BØN
d[joh G{fwektK s'A T[Zu ;zs[PN, 18# wfXnw ;zs[{N s/ 29# n;zs[PN gkJh rJhnK.
d[joh G{fwektK d/ Bkb ;zs'y$n;zs'y ezw^ekih wfjbktK d/ nksw^gqshfpzp (Self-image) ns/ nkgD/ nkg
d/ ftP/ ftu ehsh rJh ebgBktK Bz{ gqGkts eodk j?. nkgD/ nkg d/ ftP/ ftu T[Zu/ gqshfpzp pDkT[D dk
noE j? fe wfjbk fJj nB[Gt eodh j? fe ezw eoB d/ ekoD T[;d/ ftenshst ftu ;[Xko j'fJnk j?,
idfe j/mb/ gqshfpzp dk noE j? fe wfjbk fJj nB[Gt eo/ fe ezw$B"eoh B/ T[;d/ ftneshst T[s/ n~Sk
gqGkt BjhA gkfJnk j?.
j/mb/ ;t? gqshfpzp ns/ d[joh G{fwektK, ezw ekih wfjbktK d/ bJh G{fwek ;zxoP torh ;wki Pk;soh
;w~f;nk g?dk eo fdzdh j? fi;dk gqGkt, gfotkoe ;zzpzXK, pZfunK dh d/yGkb ns/ ;feqn s/ fBPfeqn o{g
s'A G{fwektK d/ fBotkj eoB T[s/ g?Adk j?. b~ikPhb s/ fBwo ;[Gkn dh fJ;sqhnK Bz{ gqGktPkbh ftneshst
tkbh fJ;sqhnK dh ng/ePk d[joh G{fwek fBotkj ftu fInkdk ;w~f;nktK dk ;kwQDk eoBk g??Adk j?. dhgk
wkE[o (T[jh, 87^88) B/ nkgD/ nfXn?b ftu d/fynk fe 21H8# fJ;sqhnK T[Zu e'Nh d/ G{fwek ;zxoP dh
;fEsh ftu ;B, 44H4# j/mb/ e'Nh d/, ns/ 33H8# fe;h th gqeko d/ G{fwek ;zxoP dh ;fEsh ftu BjhA
;B. ezw eoB d/ gq/oDkswe g~Xo, gsBh d/ o'irko d/ gqsh gsh dk fdqPNhe'D, ezw d/ ;EkB T[s/
nzsoftneshrs ;zpzX ns/ wfjbktK d/ ftnesst d/ gqeko nkfd ftftXsktK ns/ G{fwek ;zxoP d/ ftu
wj~stg{oB, wfXnw ns/ ewI'o ;zpzX gkJ/ rJ/.
G{fwek ;zxoP ns/ gq/oDk g~Xo ns/ gsh d/ fdqPNhe'D d/ ftZu ;zpzX ‘wj~stg{oB’ jB, ezw eoB d/ ;EkB
T[s/ nzsoftenshrs ;zpzX d/ Bkb ;zpzX ewI'o jB, ns/ pZfunK dh T[g;fEsh dh dPk d/ Bkb ;zpzX
‘wfXnw’ jB.
okw{ (1989) dk ftuko j? fe BthB nkofEe s/ xo/b{ G{fwektK d/ ftu d/ ;zxoP dk cb wfjbktK d/ ekoiK
d/ ftGkrheoD d/ o{g ftu j[zdk j?. Gkt/A fJj n;EkJh jh j[zdk j? feT[Afe ftnt;kJ/ s/ rqfj;E ithB d/
ftu N~eo dh wzr j[zdh j? fe T[j fJ;d/ Bkb skbw/b eoD, fezs{ nB/e wfjbktK d/ bJh fJj n;zGt fijk
jh gqshs j[zdk j?. e[M ;w/A d/ pknd T[j nB[Gt eodhnK jB fe iK sK T[j nkgDh ftnt;kfJe nkeKePktK
Bz{ E~b/ fbnkT[D iK fco nkgD/ rqfj;E fizw/tkohnK ftu e[M eN"sh eoD.
9H4H8 G{fwek ;wk:'iB
9H4H8 G{fwek ;wk:'iB
9H4H8 G{fwek ;wk:'iB
9H4H8 G{fwek ;wk:'iB
9H4H8 G{fwek ;wk:'iB
ezw^ekih wfjbktK Bz{ nkgD/ gfotko ns/ ezw d/ ;EkB d/ ftu nkgD/ Bz{ ;wk:'fis eoBk g?Adk j?.;wk:'iB
dk noE j? fJe gfo;fEsh s'A d{ih gfo;fEsh T[s/ ub/ ikDk, G{fwektK dk d{finK d/ gfog/y s'A ntb'eB
ns/ eJh G{fwektK Bz{{ e[Pbsk ns/ ;zsy'gqd Yzr Bkb fBotkj eoBk j[zdk j?. nk;kB PpdK ftu ‘G{fwek
;wk:'iB’ G{fwek dh wzr (Role Demands) ns/ ftnesh dh G{fwek Bz{ eoB (Role Performance) T[s/
fBoGo eodk j?.

fJe ezw ekih wfjbk Bz{ eJh ;wZf;nktK dk ;kwQDk eoBk g?Adk j?. xo d/ ihtB dk ;wk:'iB dcso dh
fdB d/ o[MkB s'A eoBk j[zdk j?. xo d/ ezw eki Bz{ gozgokrs o[MkB s'A fGzB fpzd{nK T[s/ ftnt;fEs eoBk
j[zdk j?. bkoiK; (Lazarns, 1961) d/ nB[;ko ;wk:'iB doPkT[D tkb/ uko gqw[y ;{ue (Indicators)
jB—G{fwektK dk e[Pb s/ p[ZXhwskg{oD fBotkj, wB'ftfrnkBe ;[y dh j~d, sDkn byPDK dk nGkt ns/
ftT[jko dh ;wkfie ;thfeqsh.

;wk:'iB dk fJe nk:kwh fBozso (Unidimensional continuum) T[s/ wkg ehsk iKdk j?. fBozso ftu
ftnesh dh ;fEsh T[Zusw fpzd{ s'A j/mbh fpzd{ se ;fEs ehsh iKdh j?. j/mb/ ;wk:'iB Bz{ e[^;wk:'iB
(Maladjustment) s'A nbr eo fbnk iKdk j? feT[Afe d't/A jh r[DK d/ nkXko T[s/ fJe d{i/ s'A fGzB j[zd/
jB. e[^;wk:'iB ftu ftnkfXeh nB[feqnk (Pathological Response) fBfjs j?, idfe j/mb/ ;wk:'iB
gfo;fEsh ftu g{oB o{g s'A ftbhB j'D dh ;fEsh doPkT[Adk j?.
‘xo dk ;wk:'iB’ ns/ ‘B"eoh ;wk:'iB’ ftu w[bKeD d/ fGzB nkXko Pkwb jB. ezwekih wfjbktK d/ ftP/
ftu nkw s"o s/ fJj d/fynk frnk j? fe ‘B"eoh ;wk:'iB’ ‘xo ;wk:'iB’ dh ng/ePk fes/ T[Zu e'Nh
dk j[zdk j?.

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 165