Page 226 - DECO404_PUBLIC_FINANCE_PUNJABI
P. 226
ÒØ’ «ÚæÂ
È؇ ÓßÁ∆ Á∂ √Ó∂∫ «Ú⁄ √’≈ Á∂ «¬Ò≈Ú≈ ÷⁄ Á∆ «ÚæÂ∆ ÍzÏßË ÏÀ∫’ª ÂØ∫ ¿πË≈ ÒÀ ’∂ ’∆Â∆ ‹≈‰∆ ⁄≈‘∆Á≈ ˛ ¡Â∂ «¬√
÷⁄ Á≈ π÷ √Ú‹«È’ «ÈÓ≈‰ Á∂ ’≈‹ ¥Óª Á∆ ÚæÒ ÓØÛ Á∂‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ √Ú‹«È’ «ÈÓ≈‰ ’≈‹ª
¿πµÂ∂ ’∆Â∂ ‹≈‰ Ú≈Ò∂ ÷⁄ È≈Ò ÒØ’ª Á∂ ‘æʪ «Úæ⁄ ÍÁ≈Ê ¡≈ÓÁÈ Á∆ Ó≈Â≈ ÚË ‹ªÁ∆ ˛Õ ¡Â∂ ¿π√ È≈Ò ’πÒ
√ÓÊ ‹ª ÍzÌ≈Ú∆ Óß◊ (aggregate effective demand) Ú∆ ÚæË ‹ªÁ∆ ˛Õ «¬√ ÚË∆ Óß◊ ˘ ͱ≈ ’È Á∂ Ò¬∆
◊À √’≈∆ ÷∂ «Úæ⁄ «ÈÚ∂Ù Á∆ Ó≈Â≈ Ú∆ ÚËÁ∆ ˛Õ ÈÂ∆‹≈ √±Í, Í±È Ø˜◊≈ Á∆ ÁÙ≈Úª ÍÀÁ≈ ‘Ø ‹ªÁ∆¡ª
‘ÈÕ Á±‹∂ ÙÏÁª «Úæ⁄ √’≈∆ ÷⁄ Á∆ ÓÁÁ È≈Ò «ÈÚ∂Ù Ï⁄ª Á∂ Ï≈Ï ‘Ø ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ
«¬√ Á∂ ¿πÒ‡ ‹ÁØ∫ «ÈÚ∂Ù Ï⁄ª ÂØ∫ «˜¡≈Á≈ ‘Ø ‹ªÁ∂ ‘È Âª ÓπÁ≈ ÎÀÒ≈˙ Á∆ √«ÊÂ∆ ÍÀÁ≈ ‘Ø ‹ªÁ∆ ˛Õ «¬√ √«ÊÂ∆
«Úæ⁄ «¬‘ ˜±∆ ˛ «’ √’≈∆ ÷⁄ √’≈∆ ¡≈ÓÁÈ Á∆ ÍæË ÂØ∫ È∆Úª ‘∂, ‹ª √’≈∆ Ï∂√∆ Ï‹‡ Á∆ È∆Â∆
¡Í‰≈¬∂Õ ‹∂’ ‹Ø«÷Ó Í±ß‹∆ (risk capital) Á∆ ’Ó∆ «Á÷≈¬∆ Á∂Ú∂ ª √’≈ ˘ ⁄≈‘∆Á≈ ˛ «’ Ï‹‡ Á∆ Ï∂√∆ Á≈
ËÈ ÒØ’ √ß√Ê≈Úª (public bodies) ˘ ‹ª ’πfi ¸‰∂ ‘ج∂ «Èæ‹∆ ¿πÁÓª ˘ ¿πË≈ Á∂ Á∂Ú∂Õ «¬‘ Ú∆ ‘Ø √’Á≈ ˛ «’
«¬È∑ª ’«˜¡ª Á∂ ÏÁÒ∂ «Ú⁄ √’≈ «¬È∑ª ¿πµÁÓª «Ú⁄Ø∫ ¡ß√Ë≈∆ (share-holder) ω ‹≈Ú∂Õ Ò∂«’È «¬æÊ∂ «¬‘
◊æÒ «Ë¡≈È æ÷‰ÔØ◊ ˛ «’ «¬‘ «ÁzÙ‡∆’؉ «Ú’≈Ù√∆Ò Á∂Ùª Á∆ ¡Í∂«÷¡≈ «Ú’√ Á∂Ùª Á∂ Ò¬∆ «˜¡≈Á≈ √‘∆
˛Õ «¬√ Â∑ª «√æ‡∂ ±Í «Úæ⁄ «’‘≈ ‹≈ √’Á≈ ˛ «’ √’≈∆ ÷⁄ «Úæ⁄ «¬√ Â∑ª Úæ÷≈͉ æ«÷¡≈ ‹≈‰≈ ⁄≈‘∆Á≈
˛ «‹√ È≈Ò «’ ¡≈«Ê’ √«ÊÂ≈ ‹ª Í±È Ø˜◊≈ ¡Â∂ ÓπæÒ √«ÊÂ≈ ω∆ ‘∂Õ
(√) Úæ÷ Úæ÷ ÷∂ª Á∂ «Ú⁄’≈ √≈ËȪ Á≈ √Ê≈ÈªÂ©È Â∂ ’Á∂ ’Á∂ √’≈∆ ÷⁄ Á∂ Áπ¡≈≈ ¡≈«Ê’ √≈ËȪ Á≈
Úæ÷ Úæ÷ ÷∂ª Á∂ «Ú⁄’≈ Ú∆ √Ê≈ÈªÂ©È ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ «¬√ «Úæ⁄ ¿πÂÍ≈ÁÈ Ù’Â∆ ÚËÁ∆ ˛ ¡Â∂ Ï‘π Ú≈
ÍzÁ∂«√’ ‹ª ÷∂Â∆ ¡√Ó≈ÈÂ≈Úª «Úæ⁄ Ú∆ ’Ó∆ ¡≈¿π∫Á∆ ˛Õ √’≈ «Í¤Ò∂ ÷∂ Ҭ∆ «ÚÙ∂√ ÷⁄ √’Á∆ ˛ ª
«’ √ßÍ±È Á∂Ù Á∂ ¡≈«Ê’ «Ú’≈√ «Ú⁄ √ßÂπÒÈ Ï‰≈¬∂ æ«÷¡≈ ‹≈ √’∂Õ «Í¤Û∂ ÷∂ª Á≈ ¿πÁÔØ«◊’ «Ú’≈√
Â∆Ï ◊Â∆ È≈Ò ’È Á∂ Ò¬∆ √’≈ ¡À√∂ ÷∂ª «Úæ⁄ √Ê≈«Í ’∆Â∂ ◊¬∂ ¿πÁÔØ◊ª ˘ «ÚÙ∂Ù ’˜, ¿πÍ≈Á≈È
(subsidies) ¡Â∂ Á±‹∆ √π«ÚË≈Úª Á∂ √’Á∆ ‘∆ÀÕ Úæ÷ Úæ÷ ÷∂ª Á∂ «Úæ⁄ √≈ËȪ «Ú⁄ «¬√ Â∑ª Á≈ «ÚÌ∂Á∆’È
(diversification) ¡≈Ó ÂΩ ¿πµÂ∂ √‘≈«¬’ ¡ÈπÁ≈Ȫ Á∂ Ó≈«Ë¡Ó È≈Ò √ßÿ∆ ≈‹ «Úæ⁄ Ò≈◊± ’∆Â≈ ˛Õ √‘≈«¬’
¡ÈπÁ≈È (grants-in-aid) ’∂∫Á √’≈ Áπ¡≈ ≈‹ ≈‹ ˘ ¡Â∂ ≈‹ √’≈ª Áπ¡≈≈ √Ê≈È’ √’≈ª ˘ «¬√
Ò¬∆ «ÁæÂ∂ ‹ªÁ∂ ‘È Âª «’ ¡≈«Ê’ √≈ËÈ «Ú’«√ ÷∂ª È≈ÒØ∫ ÿæ‡ «Ú’√ ÷∂ª Á∆ ÚæÒ ˘ √Ê≈È≈«Âz ‘Ø
‹≈‰Õ «¬√ È≈Ò «Í¤Û∂ ÷∂ª Á∆ ¿πÂÍ≈ÁÈ Ù’Â∆ ÚæËÁ∆ ˛ ¡Â∂ ÷∂Â∆ ¡√Ó≈ÈÂ≈Úª Á± ‘πßÁ∆¡ª ‘ÈÕ
‚≈Ò‡È È∂ «¬‘ ·∆’ ‘∆ «’‘≈ ˛ «’ «Èæ‹∆ ¿πÍÔØ◊ È≈Ò √’≈∆ ¿πÍÔØ◊ Á∆ ÚæÒ ¡Â∂ Úæ÷ Úæ÷ ÷∂ª Á∂ «Ú⁄’≈
¡≈«Ê’ √≈ËȪ Á∂ √Ê≈È≈ÂÈ «Ú⁄ √’≈∆ ÷⁄ Á≈ ÔØ◊Á≈È ’∂ÚÒ ÂÁ∂ Ó‘æÂÚÍ±È Óß«È¡≈ ‹ªÁ≈ ˛ ‹ÁØ∫ «’
ÒØ’ √Â≈Úª (Public Authorities) Á∆ ¡≈«Ê’ «’«¡≈Úª Á≈ ÷∂ ¤Ø‡≈ ‘ØÚ∂Õ Á±‹∂ ÙÏÁª «Úæ⁄ ͱߋ∆Ú≈Á∆ ¡Ê
«ÚÚ√Ê≈ «Úæ⁄ ‘∆ «¬√ ÔØ◊Á≈È Á≈ «˜¡≈Á≈ Ó‘æÂÚ ‘πßÁ≈ ˛Õ «¬‘ ÷∂ (range) «‹Ú∂∫ «‹Ú∂∫ Úæ‚≈ ‘πßÁ≈ ‹ªÁ≈
˛ «ÂÚ∂∫ «ÂÚ∂∫ √’≈∆ ÷⁄ Á≈ Ó‘æÂÚ ÿæ‡ ‘πßÁ≈ ‹ªÁ≈ ˛ ¡Â∂ ¡À√≈ √Ó≈‹Ú≈Á∆ ¡Ê «ÚÚ√Ê≈ (Socialistic
economy) «Ú⁄ ‘πßÁ≈ ˛Õ ¿πÁ‘≈‰ Ò¬∆ √ØÚ∆¡Â √ßÿ «Úæ⁄ «‹æÊ∂ ¿πÂÍ≈ÁȪ Á∂ √≈ËȪ ¿πµÂ∂ ≈‹ Á≈ ‘∆ √Ú≈Óß
ÂÚ ¡Â∂ ¡«Ë’≈ ˛ ÒØ’ «Úæ (Public Finance) √ßÍ±È √’≈∆ ¡Ê «Ú√Ê≈ «Úæ⁄ ‘∆ «ÚÒ∆È «‘ßÁ≈ ˛Õ «¬Ê∂
≈‹ Á∆ √ßÍ±È ¡Ê «ÚÚ√Ê≈ ¿πµÂ∂ ’≈ϱ æ÷Á≈ ˛Õ ¡À√∆ ¡Ê «ÚÚ√Ê≈ «Úæ⁄ «Èæ‹∆ ¿πÍÔØ◊ ÂØ∫ √’≈∆ ¿πÍÔØ◊
Á∆ ÚÒ ˘ √≈ËȪ Á∂ √Ê≈È≈‰ Á≈ √Ú≈Ò ‘∆ ÍÀÁ≈ È‘∆∫ ¿πµ·Á≈ ˛Õ ¿πµÊ∂ ª √ßÍ±È ¡Ê «ÚÚ√Ê≈ Á≈ «ÈÁ∂ÙÈ
’∂∫Á∆ «ÈÔØ‹È √æÂ≈ (Central Planning Authority) Áπ¡≈≈ ’πfi «ÚÙ∂√ ±Í È≈Ò ¸‰∂ ‘ج∂ Ó’√Áª Á∆ ͱÂ∆
Á∂ Ò¬∆ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ
Ì≈ «‹‘∆ «ÓÙ ¡Ê «ÚÚ√Ê≈ (mixed economy) Á∂ ¡ßÂ◊ «‹æÊ∂ «’ √’≈∆ ¡Â∂ ◊À √’≈∆ ÁØÚ∂∫ ‘∆
÷∂ ӑæÂÚÍ±È ÔØ◊Á≈È ’Á∂ ‘È, √≈ËȪ Á∂ √Ê≈Ȫ ‰ ¡Â∂ ’ßÓ ’È∂, Ï⁄ ’È∂ ¡Â∂ «ÈÚ∂Ù Á∆ ÔØ◊Â≈
¡Â∂ «¬æ¤≈ ¿πµÂ∂ √’≈∆ ÷⁄ Á∂ ÍzÌ≈Ú Á≈ √ßÍ±È Á∂Ù Á∂ ¡≈«Ê’ «Ú’≈√ Á∆ «ÁzÙ‡∆ È≈Ò Ì≈∆ Ó‘æÂÚ ˛Õ
«¬√ Â∑ª √ÍæÙ‡ ˛ «’ ÒØ’ ÷⁄ Áπ¡≈≈ ¡≈«Ê’ √≈ËȪ ˘ «¬’ √Ê≈È ÂØ∫ Á±‹∂ √Ê≈È ¿πµÂ∂ ‹ª «¬’ ¿πÍÔØ◊ ÂØ∫
¿πÍÔØ◊ «Úæ⁄ √Ê≈È≈«Â©Â ’∆Â≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ ¡≈«Ê’ √≈ËȪ ˘ «’√∆ «Ú√∂√ «ÚÚ√≈«¬ «Úº⁄ √Ê≈È≈«Â©Â ’È
¿πºÂ∂ ¿πÂÍ≈ÁÈ «Úº⁄ Ú≈Ë≈ ’∆Â≈ ‹≈ √’Á≈ ˛ «¬‘ √Ê≈Ȫ©‰ ¡ÈπÁ≈È Á∂ ’∂ «Èº‹∆ ¿πÁÔØ◊ª Á∆ √Ê≈ÍÈ≈ ’’∂
’∆Â≈ ‹≈ √’Á≈ ‘ÀÕ «Èæ‹∆ ¿πÁÔØ◊ Á∂ ¿πÂÍ≈ÁÈ ÂØ∫ ¿πÂÍÂ∆ Á∂ Úæ÷ Úæ÷ √ËÈ «Èæ‹∆ ¿πÁÔØ◊ Á∆ ÚæÒ «÷æ⁄ ‹≈‰◊∂,
220 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY