Page 328 - DHIN401_HINDI_SAHITYA_KA_ITIHAAS

¯gnh lkfgR; dk bfrgkl

uksV Mkyrk gSA ij laLej.k ys[kd osQ fy, ;g vfuok;Z gS fd og laLe.;Z O;fDr osQ fudV laioZQ esa jgk gks]
og mls fudV ls tk¡p ldk gks vFkok mldk lk{kkRdkj fd;k gks] rHkh laLej.k fy[k ldrk gSA vLrq]
thouh vkSj laLej.k esa izeq[k varj O;fDr osQ uSdV~; dk gksrk gSA

27-1-20 thouh vkSj js[kkfp=k

thouh vkSj js[kkfp=k esa Hkh varj gSA thouh eas ys[kd dks osQoy O;fDr&fo'ks"k osQ thouo`Ùk ij gh viuk
è;ku osaQfnzr djuk iM+rk gS vkSj fooj.kksa osQ izlax esa dYiuk dh vis{kk mls J¼k vkSj lgkuqHkwfriw.kZ 'kSyh
viukuh iM+rh gS] ij js[kkfp=k esa ys[kd O;fDr] oLrq] ?kVuk vkfn fdlh dk Hkh dYiuk jaftr js[kkadu djrk
gSA blh varj osQ dkj.k thouh vkSj js[kkfp=k nks Lora=k foèkk,¡ ekuh tkrh gSaA

27-1-21 thouh vkSj vkRedFkk
¯gnh x| dh vU; lkfgfR;d foèkkvksa dh vis{kk thouh vkRedFkk osQ vfr fudV gSA bu nksuksa esa ekSfyd
varj ek=k bruk gS fd thouh fdlh Hkh O;fDr&fo'ks"k dh gks ldrh gS] ysfdu vkRedFkk Lo;a dh gksrh gSA
vLrq] blh Hksn osQ dkj.k nksuksa fHkUu lkfgfR;d foèkk,¡ gSaA

27-1-22 thouh&lkfgR; osQ fofoèk izdkj (Hksn ;k oxhZdj.k)

¯gnh eas i;kZIr thouh&lkfgR; miyCèk gSA foaQrq fdlh Hkh fpard] euh"kh vkSj fo}ku us bldk O;ofLFkr]
vuqlaèkkuijd rFkk oSKkfud foospu djus dk iz;kl ugha fd;kA izÑfr&Hksn osQ vkèkkj ij ¯gnh dh leLr
thofu;k¡ fuEufyf[kr dksfV;ksa esa oxhZÑr dh tk ldrh gSaμ1- larksa dh thouh 2- jk"Vª&usrkvkas dh thouh
3-,sfrgkfld&pfj=kksa dh thouh 4- oSKkfudksa dh thouh 5- nk'kZfudksa dh thouh 6- lkfgR;dkjksa dh thouh
7- ohj iq#"kksa dh thouh 8- lkèkkj.k O;fDr;ksa dh thouh] 9- euksoSKkfud thouh 10- dykRed thouh
11- ckyksi;ksxh thouhA

27-1-23 ¯gnh thouh lkfgR; dh fodkl&;k=kk

¯gnh lkfgR; esa pkSjklh oS".ko dh okrkZ] nks lkS oS".kou dh okrkZ] ^^ewy] xkslkb± pfjr] ^HkDreky* vkfn xzaFk
dks thouh lkfgR; osQ {ks=k esa iz;kl ek=k dgk tk ldrk gSA bu xzaFkksa esa larksa ,oa HkDrksa osQ thouo`Ùk dks
vykSfdd efgek eafMr :i esa vfrjatukiw.kZ 'kSyh esa izLrqr fd;k x;k gSA thouh&lkfgR; esa ftl izekf.kdrk
vkSj dykRedrk dh vko';drk iM+rh gS] mldk buesa vHkko gSA blfy, mDr xzaFkksa esa of.kZr larksa o HkDrksa
osQ thou&o`Ùk dh fo'oluh;rk lafnXèk gSA vLrq bUgsa vkèkqfud thouh&lkfgR; dk iwoZ :i gh ekuk tk
ldrk gSA ik'pkR; izHkko osQ iQyLo:i vU; x|&foèkkvksa dh Hkkafr ¯gnh esa thouh fy[kus dh ijaijk dk
vkjaHk Hkh Hkkjrsanq&;qx ls gksrk gSA lu~ 1881 bZ- esa xksiky 'kekZ 'kkL=kh us egku foHkwfr Lokeh n;kuan ljLorh
ij ¯gnh dh igyh thouh ^n;kuan fnfXot;* fy[khA blosQ i'pkr~ ¯gnh lkfgR; esa thouh lkfgR; fy[kus
dh ijaijk py iM+hA
thouh&lkfgR; dh fodkl ;k=kk dks fuEukafdr 'kh"kZdksa esa ck¡Vk tk ldrk gSμ
1- Hkkjrsanq ;qxμbl ;qx esa ikSjkf.kd&,sfrgkfld egkiq#"kksa] larksa] HkDrksa] dfo;ksa vkfn dh thofu;k¡ fy[kh
x;haA Hkkjrsanq us ^pfjrkoyh*] ^ckn'kkg&niZ.k*] ^iap ifo=kkRek* vkSj ^mÙkjkèkZ HkDreky* laKd thofu;k¡
fy[khaA ^pfjrkoyh* esa mUgksaus fofHkUu O;fDr;ksa osQ NksVs&NksVs thou pfj=k fy[ksA bl ;qx osQ vU;
izeq[k thouh&ys[kd vkSj mudh Ñfr;k¡ bl izdkj gSaμckyeqoqaQn xqIr Ñr ^izrkiukjk;.k feJ dh
thouh*] dkfrZd izlkn [k=kh Ñr ^ehjkckbZ dk thou pfj=k*] ^N=kifr f'kokth dk thou pfj=k*]
jkèkkÑ".knkl Ñr ^Hkkjrsanq dk thoupfj=k*] ^ukxjhnkl dk thou&pfj=k*] ^lwjnkl*] ^eqa'kh nsoh izlkn
Ñr&egkjkt ekuflag dNokgk*] ^ckcj*] ^vdcj*] ^chjcy*] ^'ksj'kkg*] ^jk.kk lk¡xk] ^izrkiflag]

322 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY