Page 16 - DHIS102_HISTORY_OF_MEDIEVAL_INDIA_FROM_1000-1707_A.D_PUNJABI

«¬’≈¬∆ñA: «¬√Ò≈Ó Á≈ ¿πÁ∂Ù

A.C.A ÍÃÙ≈√«È’ ¡Ú√Ê≈ (Administrative Conditions) È؇
(’) ’∂∫ÁΔ ÍÃÙ≈√È (Central Administration)
(A) ≈‹≈ : «¬√ √Ó∂∫ Âæ’ ◊‰≈‹ Â’∆ÏÈ ◊≈«¬Ï ‘Ø ¸æ’∂ √È, «¬√ Ò¬∆ GÚƒ ¡Â∂ HÚƒ √Á∆ «Úæ⁄ ≈‹≈Ù≈‘∆
‘∆ ÒØ’«ÍÃÔ √’≈ ‘∆ ¡Â∂ «¬‘ Â’∆ÏÈ ÍÀÂ’ √∆, ÍÃø» Ïø◊≈Ò Á∂ Í≈Ò ÚøÙ Á∂ ◊ØÍ≈Ò ¡Â∂ ’ªÙ∆ Á∂ ÍÒæÚ
ÚøÙ Á∂ ÈøÁ∆ÚÓÈ Á∆ ¿πÁ≈‘‰ «¬‘ Á√≈™Á∆ ˛ «’ ’Á∂-’Á∂ ≈‹ Á∂ ÍÃÓπæ÷ Âæª ÚæÒØ∫ «ÈÚ≈«⁄ Ú∆ ‘πøÁ≈ √∆Õ
«¬√Â∆¡ª ˘ ≈‹ Á∆ ◊æÁ∆ Á≈ ¿πÂ≈«Ë’≈∆ Ï‰È ÂØ∫ È‘ƒ Ø«’¡≈ ‹ªÁ≈ √∆, ÍÃø» «ÈÁ¬∆ ‘؉ Á∆ ª ◊æÒ ¤æ‚Ø,
≈‹≈ ÒØ’ «‘ÂÀÙ∆ ÓÈÓ˜∆ Á∂ Ó≈Ò’ ‘πøÁ∂ √È ‹Ø ¡≈͉∆ ÍÃÔ≈ Á∆ ÌΩ«Â’ ÌÒ≈¬∆ Á≈ √Á≈ ‘∆ «Ë¡≈È æ÷Á∂ √ÈÕ
(B) ÓøÂΔ : ≈‹∂ ˘ ¿π√ Á∂ ≈‹ Á∂ ’ÂÚª ˘ «ÈÌ≈¿π‰ «Úæ⁄ «Ú⁄≈-Ú‡ªÁ≈ ¡Â∂ √‘≈«¬Â≈ Á∂‰ Ò¬∆ «¬’
ÓøÂ∆ Óø‚Ò Ú∆ ‘Ø«¬¡≈ ’Á≈ √∆, ÍÃø» ≈‹≈ ¿πÈ∑ª Á≈ «Ú⁄≈ √Ú∆’≈ ’È Ò¬∆ Ú⁄ÈÏæË È‘ƒ √∆Õ ÓøÂ∆¡ª
Á∆ √ø«÷¡≈ «ÈÔ ȑƒ ‘πøÁ∆ √∆, ÍÃø» Úæ‚∂-Úæ‚∂ ÓøÂ∆ ÍÃ≈Ô: «¬√ ÍÃ’≈ Á∂ ‘πøÁ∂ √È ó
(i) «√øË-«Ú◊Ñ’ : ÔπæË ¡Â∂ ÙªÂ∆ Á≈ ÓøÂ∆Õ
(ii) ¡Ù Í‡Ò ¡«Ë«¥Â : ¿πÒ∂÷‰ ¡«Ë’≈ ÓøÂ∆Õ
(iii) ¡Ó≈ÈÂÔ : «Úæ ÓøÂ∆Õ
(iv) √πÓø : «ÚÁ∂Ù ÓøÂ∆Õ

(v) ≈‹≈ ÍÃØ«‘ : ËÓ ÓøÂ∆Õ
’πfi ÓøÂ∆ ÍÁ «ÚÚ‘≈ «Úæ⁄ ÍÀ«Âz’ ω ◊¬∂ √È, «’√∂ Ú∆ ÓøÂ∆ Á≈ Ó‘æÂÚ ¿π√ Á∆ √Ófi ¡Â∂ «¬Ó≈ÈÁ≈∆ ”Â∂
«ÈÌ ‘πøÁ≈ √∆Õ

(÷) √Ê≈È’ ÍÃÙ≈√È (Local Administration) : √Ó≈‹ Íêª «Úæ⁄ Úø«‚¡≈ ‘Ø«¬¡≈ √∆, «‹È∑ª Á∂ Úæ÷-Úæ÷ È≈Ó
√È, «‹Ú∂∫ Ìπ◊Â∆, Óø‚Ò, Á∂√≈ ¡≈«ÁÕ Íê Á∂ Óπ÷∆¡≈ ˘ ¿πÍ≈«’ ’«‘øÁ∂ √È, «‹√ Á≈ Óπæ÷ ’ÂÚ Íê «Úæ⁄
ÙªÂ∆ ¡Â∂ «ÚÚ√Ê≈ ω≈¬∆ æ÷‰≈, ≈‹≈ Á∆ ¡≈«◊¡≈ ˘ Ò≈◊» ’Ú≈¿π‰≈ ¡Â∂ ‹Á ¡≈«◊¡≈ «ÓÒ∂ ª ÍË≈ Á∆
¡◊Ú≈¬∆ ’Á≈ √∆Õ ‘ Íê ¡æ◊∂ «˜Ò∑∂ «Úæ⁄ «ÚÌ’Â √Ó«fi¡≈ ‹ªÁ≈ √∆, «‹È∑ª ˘ ÚÀÙÔ ’«‘øÁ∂ √ÈÕ ÚÀÙÔ Á≈
Ù≈√È ÍÃÏøË ÚÀÙÔÍÂ∆ È≈Ó’ «˜Ò∑≈ ¡«Ë’≈∆ Á∂ ‘æÊ «Úæ⁄ ‘πøÁ≈ √∆Õ Ù≈√È Á∆ «ÈÓÈÂÓ «¬’≈¬∆ «Í≥‚ ‘πøÁ∆ √∆,
«‹æÊ∂ ÍÃÙ≈√«È’ ’ÂÚ ÈøÏÁ≈ª ¡Â∂ Í≥⁄≈«¬Â ÚæÒØ∫ Í»∂ ’∆Â∂ ‹ªÁ∂ √ÈÕ
(◊) «ÚæÂΔ ÍÃÙ≈√È (financial Administration) : «Úæ ÚæÒ «ÚÙ∂Ù «Ë¡≈È «ÁæÂ≈ ‹ªÁ≈ √∆ ¡Â∂ «¬√ Á≈
¡≈͉≈ «¬’ ÓøÂ∆ «ÚÙ∂Ù ‘πøÁ≈ √∆Õ ¡≈ÓÁÈ Á≈ Óπæ÷ √Ø ̻Ó∆ Ò◊≈È ¡Â∂ ‹Ø Ì»Ó∆ Á∆ √«ÊÂ∆ ¡Â∂ √ÓæÊ≈ Á∂
¡Èπ√≈ Úæ÷-Úæ÷ ‘πøÁ≈ √∆Õ «’Â∂ FÚª «‘æ√≈, «’Â∂ EÚª, «’Â∂ ⁄ΩÊ≈ ¡Â∂ «’Â∂ Â∆√≈ Ì»Ó∆ Ò◊≈È ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈
ÍÃ≈Ë∆È √Á≈ª ÂØ∫ ÂØ‘¯∂ Ú‹Ø∫ «Ò¡≈ ‹ªÁ≈ √∆Õ ¡Òæ◊-¡Òæ◊ Â∑ª Á∂ ’, ¡≈ÓÁÈ ’ ¡Â∂ ÚÍ≈ ¡≈«Á Á∂ ÙπÒ’
ÂØ∫ Ú∆ ¡≈ÓÁÈ ‘πøÁ∆ √∆Õ
(ÿ) √À«È’ ÍÉ≈ÒΔ (Military system) : ‘∂’ ≈‹∂ ’ØÒ «¬’ √ÀÈ≈ ‘πøÁ∆ √∆ ‹Ø ¡øÁÒ∂ «ÚØË Á≈ ı≈ÂÓ≈ ’Á∆
¡Â∂ «ÚÁ∂Ù∆ ‘Ó«Ò¡ª Á≈ √≈‘Ó‰≈ ’Á∆ √∆Õ √ÀÈ≈ Á∂ ⁄≈ ¡ø◊ √È, ÍÁ √ÀÈ≈, ÿØ«Û¡ª Á∆ √ÀÈ≈, æÊ √ÀÈ≈ ¡Â∂
‘≈Ê∆¡ª Á∆ √ÀÈ≈ ÒÛ≈¬∆ Á∂ Â∆’∂ Íπ≈‰∂ √È ¡Â∂ Óπæ÷ ‘«Ê¡≈ √ÈÕ ÷Ûø◊, Â∆ ’Ó≈È, Ì≈Ò∂ ¡≈«Á ‘≈Ê∆ √ÀÈ≈
¡≈͉∆ Ë∆Ó∆ ÎÂ≈ √ÀÈ≈ Á∆ ’Ó˜Ø∆ ÓøÈ∆ ‹ªÁ∆ √∆Õ

A.C.B √Ó≈«‹’ ¡Ú√Ê≈ (social Conditions)

(A) HÚƒ √ÁΔ Á∂ Ùπ» «Úæ⁄ √Ó≈‹ ⁄≈ Úæ‚∂ Ú◊ª «Úæ⁄ Úø«‚¡≈ ‘Ø«¬¡≈ √Δ : ÏÃ≈‘Ó‰, ¤Â∆, ÚÀÙÔ ¡Â∂ Ù»Á ÍÃø»
‘ Ú◊ ¡≈͉∂ ‘∆ ’ÂÚª È≈Ò «ÁzÛÂ≈ È≈Ò È‘ƒ Ïæfi≈ ‘Ø«¬¡≈ √∆Õ ¡«‹‘∂ ÏÃ≈‘Ó‰ Ú∆ √È ‹Ø ÔØË≈ √È ¡Â∂
¡«‹‘∂ ¤ÂΔ Ú∆ √È ‹Ø ÚÍ≈∆ √ÈÕ «¬√∂ ÍÃ’≈ ’¬∆ ÚÀÙÔ ¡Â∂ Ù»Á Ù≈√’ Á≈ ’ÂÚ ’Á∂ √ÈÕ ÒØ’«ÍÃÔ :
¡≈͉∆ ‹≈Â∆ ¡øÁ ‘∆ «Ú¡≈‘ ’Á∂ ¡Â∂ ¡øÂ ‹≈Â∆ «Ú¡≈‘ Ï‘π ÿæ‡ ‘πøÁ∂ √ÈÕ
(B) «¬√ÂΔ¡ª ÁΔ √«ÊÂΔ : «¬√Â∆¡ª Á∆ √«ÊÂ∆ ’ج∆ √≈‘π‰ÔØ◊ √«ÊÂ∆ È‘ƒ √∆, «ÚËÚ≈Úª ÁπÏ≈ª «Ú¡≈‘
È‘ƒ ’ √’Á∆¡ª √È, ¿πµË Á»√∂ Í≈√∂ √Â∆ Á≈ «Ú≈˜ √Ó≈‹ «Úæ⁄ ¤≈«¬¡≈ ‘Ø«¬¡≈ √∆, «‹√ ¡Èπ√≈ «ÚËÚ≈Úª

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 9