Page 149 - DPOL101_POLITICAL_THEORY_PUNJABI

≈‹È∆«Â’ «√˪Â

È؇ «ÚÚ‘≈ Á≈ «ÚØË ’ √’‰ ¡Â∂ (ii) ¿∂π‘ ‘æÁª √ÍæÙ‡ È‘∆∫ ’∆Â∆¡ª ‹ªÁ∆¡ª «‹È∑ª Á∂ Á≈«¬∂ «Úæ⁄ «Ú¡’Â∆
¡≈͉∂ „ß◊ È≈Ò ‹∆ÚÈ ‹∆¡ √’∂Õ √ß÷∂Í «Úæ⁄, √πÂøÂÂ≈ Á≈ ¡Ê ˛ “˜Ø-˜ÏÁ√Â∆ Á≈ ¡«‘√≈√”Õ «’√∂ Ú∆
«Ú¡’Â∆ Á∂ È≈Ò ˜Ø ÍzÔØ◊ Á≈ ¡Ê ˛ ¿π√ ˘ √πÂøÂÂ≈ ÂØ∫ Úªfi≈ ’È≈Õ È’≈≈ÂÓ’ √πÂøÂÂ≈ Á≈ √Ë≈‰
Ì≈Ù≈ «Úæ⁄ Ì≈Ú ˛ ¿π‘ ’≈‹ ÷∂Â «‹æÊ∂ «Ú¡’Â∆ «ÏȪ Á÷Ò¡ßÁ≈˜∆ Á∂ ’ßÓ ’ √’∂Õ «‹ßÈ≈ «¬‘ ÷∂Â Úæ‚≈
‘ØÚ∂◊≈ ¿π∫È≈ ‘∆ √πÂøÂÂ≈ «˜¡≈Á≈ ‘ØÚ∂◊∆Õ «¬√ √ßÁÌ «Úß⁄ Ï«ÒÈ Á≈ «Ú⁄≈ ˛ «’ √πÂøÂÂ≈ Á≈ Íz‹≈ÂßÂ,
√Ó≈ÈÂ≈ ‹ª «È¡≈ Á∂ È≈Ò ’ج∆ √ÏßË ˛Õ «‹Ú∂∫ «’ ¿π‘ «Ò÷Á≈ ˛, “√πÂøÂÂ≈ √πÂøÂÂ≈ ˛, È≈ «¬‘ √Ó≈ÈÂ≈ ˛
¡Â∂ È≈ ‘∆ «¬‘ «È¡≈, √ß√«¥Â∆, ÓÈπæ÷∆ √πæ÷ ‹ª ¡≈ÂÓ ⁄∂ÂÈ≈Õ ‹∂’ Ó∂∆ √πÂøÂÂ≈ ˘ ÿæ‡ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ‘À ¡Â∂
«¬√ Á∆ Èπ’√≈È Í±Â∆ «È¡≈ ‹ª √πæ÷ ‹ª ’≈˘È «ÚÚ√Ê≈ ¡≈«Á È≈Ò ’ «ÁæÂ∆ ‹ªÁ∆ ˛ ª Ú∆ ¿π‘ ’Ó∆ ª
«‘ßÁ∆ ˛Õ” «¬√∂ Â∑ª √πÂøÂÂ≈ ¡Â∂ “√πÂøÂÂ≈ Á∆¡ª Íz√«ÊÂ∆¡ª (conditions of liberty) «Úæ⁄ Ú∆ ¡ßÂ ˛Õ
’«Ò¡≈‰, «È¡≈, √ßÍÂ∆ Á∂ Í»È Úß‚ ¡≈«Á Á∂ È≈Ó ”Â∂ √πÂøÂÂ≈ Á≈ Ú∆ Í»È Úß‚ È‘∆∫ ’∆Â≈ ‹≈ √’Á≈Õ «È¡≈
‹ª √Ó≈«‹’ ’«Ò¡≈‰ √πÂøÂÂ≈ È≈Ò √Ïß«Ë ‘Ø √’Á∂ ‘È Ízß± «¬√ Á≈ √Ê≈È È‘∆∫ ÒÀ √’Á∂Õ

«¬√ Â∑ª Î≈¬∆‚ÓÀÈ Ú∆ ¡≈͉∆ Íπ√Â’ ‘Capitalism and Freedom’ «Úæ⁄ «Ò÷Á≈ ˛ «’ √πÂøÂÂ≈ Á≈ ¡Ê
˛ : “‘∂’ «Ú¡’Â∆ Áπ¡≈≈ Á±√∂ «Ú¡’Â∆ ”Â∂ ˜Ø-˜ÏÁ√Â∆ Á≈ ¡«‘√≈√Õ” «¬√ Á≈ «Ú⁄≈ ˛ «’ ¡≈«Ê’
Ó≈Ó«Ò¡ª «Úæ⁄ ≈‹ Á∆ Á÷Ò¡ßÁ≈˜∆ ÒØ’ª Á∆ ¡≈«Ê’ √πÂøÂÂ≈ Ò¬∆ ‘≈È∆’≈’ ˛Õ ¡≈«Ê’ √πÂøÂÂ≈ È≈Ò
«¬√ Á≈ Ì≈Ú ˛, «¬’ Óπ’ Ï≈˜≈ ͱø‹∆Ú≈Á∆ ¡Ê «ÚÚ√Ê≈Õ «¬æ¤≈ √πÂßÂÚ≈Á∆ Ò∂÷’ª È∂ Ú∆ √πÂøÂÂ≈ ˘ √Ó≈«‹’
¡Â∂ ’≈˘È∆ π’≈Ú‡ª Á≈ ¡«‘√≈√ Óß«È¡≈ ˛Õ ÈØ«˜’ Á∂ ¡Èπ√≈ √πÂøÂÂ≈ Á≈ ¡Ê ˛ ¡≈ÂÓ-√Ú≈«ÓÂÚ Á≈
Íë’«Â’ ¡«Ë’≈ (Natural right to self-ownership)Õ «È¡≈«¬’ ¡«Ë’≈ª Á∆¡ª ‘æÁª Á∂ ÁΩ≈È ‘∆ Íz≈ÍÂ
‘Ø √’Á∆ ˛ «‹È∑ª ˘ ’∂ÚÒ √Ú≈«ÓæÂÚ Á∂ √ßÁÌ «Úæ⁄ √Ó«fi¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ ‘≈Òª«’ «¬‘ Ò∂÷’ √Ú≈«ÓæÂÚ Á∂
Ï≈Ï ¡«Ë’≈ «Úß⁄ «ÚÙÚ≈√ ’Á∂ ‘È Ízß± ¿π‘ √πÂøÂÂ≈ Á≈ √ÓÊÈ Ï≈ÏÂ≈ Á∂ È≈Ó ”Â∂ È‘∆∫ ’Á∂Õ ¿π‘
Ï≈ÏÂ≈ √πÂøÂÂ≈ Á≈ «¬√ Ò¬∆ √ÓÊÈ ’Á∂ ‘È, «’™«’ ¿π‘ √πÂøÂÂ≈ «Úæ⁄ «ÚÙÚ≈√ ’Á∂ ‘È ¡Â∂ «’™«’
‘∂’ «Ú¡’Â∆ √πÂßÂ ‘Ø √’Á≈ ˛, «¬√ Ò¬∆ ¿π√ ˘ √πÂßÂ ‘؉≈ ⁄≈‘∆Á≈ ‘ÀÕ È≈Ò ‘∆, «¬È∑ª Á≈ «¬‘ Ú∆ Óßȉ≈
˛ «’ ’∂ÚÒ Í±ß‹∆Ú≈Á∆ ÓπΠ¡Ê«ÚÚ√Ê≈ ¡Â∂ ≈‹ Á∆ Á÷¡ßÁ≈˜∆ ‘∆ √πÂøÂÂ≈ «Úæ⁄ Ú≈Ë≈ ’ √’Á∂ ‘ÈÕ

È’≈≈ÂÓ’ √πÂøÂÂ≈ ÁΔ¡ª «ÚÙ∂ÙÂ≈Úª (Characteristics of Negative Liberty)
¿πÍØ’Â ⁄⁄≈ Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ È’≈≈ÂÓ’ √πÂøÂÂ≈ Á∆ Ë≈È≈ Á∆¡ª ‘∂· «Ò÷∆¡ª «ÚÙ∂√Â≈Úª Í«‘⁄≈‰∆¡ª ‹≈
√’Á∆¡ª ‘È :
A. È’≈≈ÂÓ’ √πÂøÂÂ≈ Á∆ Ë≈È≈ Ùπ»¡≈Â∆ ¿πÁ≈Ú≈Á∆ Á∂ «Ú¡’Â∆, √Ó≈‹ Á∂ ÍzÂ∆ ÓΩ«Ò’ Á≈Ù«È’ «Ú⁄≈ª
”Â∂ ¡Ë≈« ˛Õ «¬‘ «Ú¡’Â∆ Á∆ «Ú¡’Â∆◊ «¬æ¤≈, ¿π√ Á∆ ÏΩ«Ë’Â≈ ¡Â∂ Ó±Ò̱ «¬æ¤≈ «Úæ⁄ «ÚÙÚ≈√ ’Á∆
˛Õ ‘∂’ «Ú¡’Â∆ ¡≈͉≈ ÌÒ≈ ‹≈‰Á≈ ˛ ¡Â∂ ’ √’Á≈ ˛Õ ¡≈͉∂ «Ú¡’Â∆◊ Á∂ «Ú’≈√ Ò¬∆ ¿π‘ ¿πÈ∑ª
Ó˜∆¡ª Á∆ √æÂ≈ È≈Ò √πÂøÂÂ≈ ⁄≈‘πßÁ≈ ˛ ‹Ø ¿π√ Á∆ «¬æ¤≈ Á∂ «ÚπæË ’ßÓ ’ √’Á∆¡ª ‘ÈÕ È’≈≈ÂÓ’ Ë≈È≈
√πÂøÂÂ≈ ˘ «Ú¡’Â∆ ¡Â∂ ¿π√ Á∂ «Ú¡’Â∆ÂÚ Âæ’ √∆«Ó æ÷Á∆ ˛ ¡Â∂ √Ó≈‹ ¡Â∂ ≈‹ ˘ «Ú¡’Â∆ Á∆
√πÂøÂÂ≈ Á≈ ÁπÙÓ‰ ÓøÈÁ∆ ˛Õ «¬‘ √πÂøÂÂ≈ Á∂ √Ó≈«‹’ Íæ÷ Á∆ ¿πÒøÿ‰≈ ’Á∆ ˛Õ «¬√ «√˪ Á∂ √ÓÊ’
Á÷Ò ˘ ˜Ø-˜ÏÁ√Â∆ ÓøÈÁ∂ ‘ÈÕ
B. √πÂøÂÂ≈ Á≈ ¡Ê “Ø’ª Á≈ ¡«‘√≈√” «¬‘ ˛ “√πÂøÂÂ≈ «’√ ÂØ∫” (Freedom from) È≈ «’ “√πÂøÂÂ≈ «’√
Ò¬∆” (Freedom to) ‘≈Ï√ È∂ “√πÂøÂÂ≈” ˘ “’≈˘È Á≈ ÓØÈ” Óø«È¡≈, Ï«ÒÈ «¬√ ˘ “˜Ø-˜ÏÁ√Â∆ Á≈
¡«‘√≈√” ÓøÈÁ∂ ‘ÈÕ ÎÃ≈¬∆‚ÓÀÈ «¬√ ÂØ∫ “≈‹, √Ó≈‹ ¡Â∂ ‘Ø È≈◊«’ª Áπ¡≈≈ «Ú¡’Â∆ È≈Ò ˜Ø-˜ÏÁ√Â∆
Á≈ ¡«‘√≈√” ÓøÈÁ∂ ‘ÈÕ «¬’ ‘Ø Ò∂÷’ «¬√ ˘ √Ó≈«‹’ ¡Â∂ ’≈˘È∆ ÓπÙ«’Òª Á≈ ¡«‘√≈√ ÓøÈÁ≈ ˛Õ ÈØ«‹’ Á∂
¡Èπ√≈ “¡≈ÂÓ-√Ú≈«ÓÂÚ Á≈ Íë’«Â’ ¡«Ë’≈” ˛Õ
C. “Ø’ª Á≈ ¡«‘√≈√” Á∆ Ë≈È≈ ’≈¯∆ «Ú¡≈Í’ ˛, «¬‘ Ø’ ≈‹È∆«Â’, ¡≈«Ê’, È≈◊«’ «Ú¡’Â∆◊Â
¡≈«Á ’πfi Ú∆ ‘Ø √’Á∂ ‘ÈÕ ≈‹È∆«Â’ ÍæË ”Â∂ «¬√ Á≈ ¡Ê ˛ ≈‹ Á∆ ÓÈÓ˜∆ Á∆ Ù’Â∆ ”Â∂ «ÈÔøÂ‰ ¡Â∂
«Ú¡’Â∆ Á∂ ‹∆ÚÈ «Úæ⁄ ≈‹ Á≈ «È¿»ÈÂÓ ÁıÒ ; ¡≈«Ê’ ÍæË ”Â∂ «¬√ Á≈ ¡Ê ˛ Óπ’Â-ÚÍ≈, √ÚÀ «¬¤πæ’,
Í»ø‹∆Ú≈Á∆, ¡Ê «ÚÚ√Ê≈ ¡Â∂ √øÍÂ∆ Á≈ ¡√∆«Ó ¡«Ë’≈ ; È≈◊«’ ÍæË ”Â∂ «¬√ Á≈ ¡Ê ˛ «Ú⁄≈, Ì≈Ù‰
¡Â∂ ’‰ Á∆ √πÂøÂÂ≈ ¡Â∂ «Ú¡’Â∆◊ ÍæË ”Â∂ «¬√ Á≈ ¡Ê ˛, «Ú¡’Â∆ ÚæÒØ∫ ¡≈͉∂ ‹∆ÚÈ ÂØ∫ √Ïø«ËÂ
«È‰≈ √Ó≈‹ ¡Â∂ ≈‹ Á∂ ÁÏ≈¡ ÂØ∫ «ÏȪ ÒÀ‰ Á∆ √πÂøÂÂ≈Õ

142 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY