Page 151 - DPOL101_POLITICAL_THEORY_PUNJABI

≈‹È∆«Â’ «√˪Â

È؇ «Èæ‹∆ √øÍÂ∆ Á∂ «‘øÁ∂ ‘ج∂ √πÂøÂÂ≈ Ú∆ ÍÃ≈Í ȑƒ ‘Ø √’Á∆, ÏÒ«’ Ï≈¡Á «Úæ⁄ ¡≈¿π‰ Ú≈Ò∂ ¿πÁ≈Ú≈Á∆ Ò∂÷’ª
È∂ Ú∆ √πÂøÂÂ≈ ˘ Í»È ÂΩ ”Â∂ ÍÃÌ≈«Ù ’∆Â≈ ¡Â∂ «¬√ ˘ √’≈≈ÂÓ’ √πÂøÂÂ≈ Á≈ È≈Ó «ÁæÂ≈Õ
B. √’≈≈ÂÓ’ √πÂøÂÂ≈ (Positive Liberty)

√πÂøÂÂ≈ Á∆ √’≈≈ÂÓ’ Ë≈È≈ √πÂøÂÂ≈ ˘ √Ó≈‹, √Ó≈«‹’-¡≈«Ê’ ÍÃ√«ÊÂ∆¡ª, ¡«Ë’≈, Ï≈ÏÂ≈
¡Â∂ ‘Ø È≈Ò ‹ØÛÁ∆ ˛Õ «¬‘ «Ú¡’Â∆ ¡Â∂ √Ó≈‹ Á∆ ¿π√ ÍÃÚ«Â Ë≈È≈ ”Â∂ ¡Ë≈« ˛ ‹Ø √Ó≈‹Ú≈Á∆ ¡Â∂
¿πÁ≈Ú≈Á∆ Ò∂÷’ª Á∆ ¡≈ÒØ⁄È≈ Á∂ ÈÂ∆‹∂ Ú‹Ø∫ ¡√«ÂÂÚ «Úæ⁄ ¡≈¬∆Õ «¬«Â‘≈«√’ «ÁÃÙ‡∆’؉ ÂØ∫ «¬‘ Í«ÚÂÈ
‡∆. ¡Àµ⁄. ◊∆È, ÏØ√ª’∂, «Òø‚√∂, Ï≈’, Ò≈√’∆, ÓØ’≈¬∆Ú ¡≈«Á Á∆¡ª ⁄È≈Úª ÂØ∫ √ÍÙ‡ ‘Ø«¬¡≈Õ ÓÀ’Î√È,
≈Ò√, Ï«ÒÈ «¬√ Ë≈È≈ Á∂ √Ó’≈Ò∆È √ÓÊ’ ‘ÈÕ
¿πÁ≈Ú≈Á∆ «Ú⁄≈Ë≈≈ «Úæ⁄ √’≈≈ÂÓ’ Í«ÚÂÈ AIÚƒ ÙÂ≈ÏÁ∆ Á∂ ¡÷∆Ò∂ Á‘≈«’¡ª «Úæ⁄ Ùπ» ‘Ø«¬¡≈, ‹Á
«¬‘ Ó«‘√»√ ’∆Â≈ «◊¡≈ «¬√ ÁÙÈ ˘ «Ú¡’Â∆Ú≈Á Á∆ √ø’π«⁄ ȃ‘ ”Â∂ √Ê≈¬∆ »Í È≈Ò ÷Û∑≈ È‘ƒ ’∆Â≈ ‹≈
√’Á≈Õ «¬√ ÈÚ∂∫ «ÁzÙ‡∆’؉ Á≈ «¬‘ «ÚÙÚ≈√ √∆ «’ ¿πÁ≈Ú≈Á Á∆ ’∂∫Á∆ Ë≈È≈ √Ó≈«‹’ «‘æ («Ú¡’Â∆◊Â
«‘æ Á∂ ¿πÒ‡) Á≈ «Ú⁄≈ ˛, «‹√ «Úæ⁄ √≈∂ ÒØ’ Ì≈◊∆Á≈ ω √’‰Õ √πÂøÂÂ≈ Á≈ Ó≈ÈÁø‚ ’∂ÚÒ «Ú¡’Â∆ «¬æ¤≈
¡Â∂ ¿π√ Á∆ √ÚÂøÂ «¬æ¤≈ ”Â∂ «È¿»ÈÂÓ Ø’ È‘ƒ ‘πøÁ∂, «’™«’ √ÚÂøÂ «¬æ¤≈ Á≈ ÍÃÔØ◊ «¬’ ÍÃ√«ÊÂ∆ «ÚÙ∂Ù
«Úæ⁄ ‘πøÁ≈ ˛ ¡Â∂ ’¬∆ Ú≈ ÍÃ√«ÊÂ∆¡ª ¡«‹‘∆¡ª ‘πøÁ∆¡ª ‘È «’ √ÚÂøÂ «¬æ¤≈ «¬’ Ó˜≈’ ω ’∂ «‘ ‹ªÁ∆
˛Õ Á»√∂ ÙÏÁª «Úæ⁄, ¿πÍ⁄≈«’ ÍæË ”Â∂ «¬æ¤≈ Í»Â∆ Á≈ ¡«Ë’≈ «È≈Ë≈ ‘Ø √’Á≈ ˛, ÍÃø» ¡‰-¿πÍ⁄≈«’ ÂΩ
”Â∂ ÍÃ√«ÊÂ∆¡ª ”Â∂ ¡Èø √∆Ó≈Úª ‘Ø √’Á∆¡ª ‘ÈÕ ¿πÁ≈‘‰ Á∂ ÂΩ ”Â∂ «¬’ ¡Í≥◊ «Ú¡’Â∆ ˘ ÏÈ≈Ú‡∆ ¡ø◊ Á∆
√π«ÚË≈ Á∂‰≈ ‹ª «¬’ ¡ÈÍÛ∑ «Ú¡’Â∆ ˘ «√æ«÷¡≈ Á∂‰≈ ‹ª «Ú‘Ò∂ «Ú¡’Â∆ ˘ ÈΩ’∆ Á∂‰≈ √πÂøÂÂ≈ Á∆ Ë≈È≈
Á∂ √’≈≈ÂÓ’ Í«‘¨ ‘ÈÕ ’∂ÚÒ «¬‘ ’«‘ ’∂ ¤æ‚ Á∂‰≈ «’ ¡Í≥◊ ˘ ÏÈ≈Ú‡∆ ¡ø◊ ÒÀ‰ ÂØ∫ Ø«’¡≈ «’√ È∂ ˛ ‹ª
¡ÈÍÛ∑ ˘ ÍÛ∑È ÂØ∫ Ø«’¡≈ «’√ È∂ ˛, √πÂøÂÂ≈ Á∆ ¡Ë»∆ «Ú¡≈«÷¡≈ ˛, «’™«’ ¡◊ «¬√ «Úæ⁄ «Ú¡’Â∆ ˘
ÓÈ∑≈ È‘ƒ ’∆Â≈ «◊¡≈ ª ¿π√ ˘ ’πfi «Ó«Ò¡≈ Ú∆ ª È‘ƒÕ ¡Ê≈ √πÂøÂÂ≈ Á≈ ¡Ê ¡◊ √ÚÂøÂ «¬æ¤≈
¡Â∂ ⁄ÔÈ È≈Ò ˛ ª ¿π‘ √ÚÂøÂ «¬æ¤≈ ’πfi ÓΩ«’¡ª Á∆ Óø◊ ’Á∆ ˛Õ ÓΩ«’¡ª Á≈ ¡Ê ˛ ¿π‘ √Ó≈‹ ‹Ø «¬√
Â∑ª Á∂ √Ó≈«‹’, ¡≈«Ê’ ¡Â∂ ≈‹È∆«Â’ „ª«⁄¡ª ¡Â∂ √ø√Ê≈Úª Á≈ «ÈÓ≈‰ ’∂, «‹æÊ∂ «¬√ √ÚÂøÂ «¬æ¤≈
Á∆ Í»Â∆ ÍÃÌ≈ÚÙ≈Ò∆ ω √’∂∂Õ √πÂøÂÂ≈ «¬’ «Ú¡’Â∆◊ Ë≈È≈ Á∂ È≈Ò-È≈Ò √Ó≈«‹’ Ë≈È≈ Ú∆ ˛, «‹Ú∂∫
«’ ◊∆È È∂ √ÍÙ‡ ’∆Â≈, “√πÂøÂÂ≈ Ø’≈ Á≈ ¡«‘√≈√ È‘ƒ ˛ ÏÒ«’ √Ó≈‹ Á∂ Á»√∂ ÒØ’ª È≈Ò «ÓÒ ’∂ ¿π‘ √Ì
’πfi ’È ¡Â∂ ÌØ◊‰ Á∆ √’≈≈ÂÓ’ Ù’Â∆ ˛ ‹Ø ’È ¡Â∂ ÌØ◊‰ÔØ◊ ˛Õ” «¬‘ ¿πÈ∑ª ¡≈ÁÙª ¡Â∂ ¿πÁ∂Ùª Á≈
¡«‘√≈√ ’È Á∆ √’≈≈ÂÓ’ Ù’Â∆ ˛, «‹√ Á≈ √ÏøË √Ó≈«‹’ «‘æ È≈Ò ˛Õ «¬‘ «Ú¡’Â∆ Á∆¡ª √ÓÊ≈Úª
Á≈ «Ú’≈√ ’È Á∆ ’∂ÚÒ ’≈˘È∆ ‘∆ È‘ƒ, ÏÒ«’ Ú≈√«ڒ √øÌ≈ÚÈ≈ ˛Õ √ø÷∂Í «Úæ⁄ √πÂøÂÂ≈ Á≈ ÓÂÒÏ ˛
«Ú¡’Â∆ Á∆ √Ó≈«‹’ ÌÒ≈¬∆ «Úæ⁄ ÔØ◊Á≈È Á∂‰ Á∆ √ÓæÊ≈ ¡Â∂ √Ó≈‹ Áπ¡≈≈ ¿πÂÍ≈«Á ’∆Â∆¡ª ◊¬∆¡ª
Ú√»¡ª ¡Â∂ √∂Ú≈Úª «Úæ⁄ «‘æ√∂Á≈∆ ‘؉ Á≈ Ï≈Ï ¡«Ë’≈Õ
«¬√∂ Â∑ª ÏØ√ª’∂ Á≈ «Ú⁄≈ √∆ «’ √πÂøÂÂ≈ ÁØ Âæª ”Â∂ «ÈÌ ’Á∆ ˛-«Ú¡’Â∆ Á∆ Íë’Â∆ ¡Â∂ √πÂøÂÂ≈
Á∆ Íë’Â∆Õ «Ú¡’Â∆ √Ó≈«‹’ √øÍ»ÈÂ≈ Á≈ «¬’ Ì≈◊ ˛ ¡Â∂ ’∂ÚÒ √Ó≈«‹’ √øÁÌ «Úæ⁄ ‘∆ «¬√ Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ
’∆Â≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ «Ú¡’Â∆ Á∆¡ª ‹Û∑ª √Ó≈‹ «Úæ⁄ ‘ÈÕ √πÂøÂÂ≈ ÓÈπæ÷∆ ‹∆ÚÈ Á≈ «¬’ ˜»∆ ◊π‰ ˛, «’™«’
«¬‘ «Ú¡’Â∆ Á∂ «Ú¡’Â∆ÂÚ, ¿π√ Á≈ “√ÚÔ” ‘؉ Á∆ «ÈÙ≈È∆ ˛Õ «¬‘ «Ú¡’Â∆ Á∆ ¡ø«Âz’ «Ú’≈√ Á∆¡ª
ÍÃ√«ÊÂ∆¡ª ‘ÈÕ ÏØ√ª’∂ Á∂ ¡Èπ√≈ È’≈≈ÂÓ’ √πÂøÂÂ≈ Á≈ ¡Ê √∆ Ø’≈ Á≈ ¡«‘√≈√ ¡Â∂ √πÂøÂÂ≈ «’√ ÂØ∫
(Freedom from), ‹Á «’ √’≈≈ÂÓ’ √πÂøÂÂ≈ Á≈ ¡Ê ˛, √πÂøÂÂ≈ «‹√ Ò¬∆ (Freedom to) ¡Ê≈Â
¿πÈ∑ª √≈∆¡ª ÍÃ√«ÊÂ∆¡ª Á∆ ÓΩ‹»Á◊∆ ‹Ø «Ú¡’Â∆ Á∂ √ÚÂøÂ ¡Â∂ √øÍ»È «Ú’≈√ Ò¬∆ ˜»∆ ˛ ¡Â∂ «‹È∑ª ˘
√πæ«÷¡Â ’È≈ ≈‹ Á≈ ’ÂÚ ˛Õ
√πÂøÂÂ≈ ”Â∂ Ò≈√’Δ Á∂ «Ú⁄≈ (Laski’s Views on Liberty)

√’≈≈ÂÓ’ √πÂøÂÂ≈ Á∆ √ÚØÂÓ ¡«Ì«Ú¡’Â∆ √≈˘ Ò≈√’∆ Á∆ Íπ√Â’ ‘A Grammar of Politics’ «Úæ⁄
«ÓÒÁ∆ ˛Õ «¬√ «Úæ⁄ Ò≈√’∆ È∂ √πÂøÂÂ≈ Á∆ «ÂøÈ ÍæËª ”Â∂ ‹ª⁄ ’∆Â∆ ˛-
A. √πÂøÂÂ≈ Á∆ Íë’Â∆ (Nature of Liberty)

144 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY