Page 40 - DPOL101_POLITICAL_THEORY_PUNJABI

«¬’≈¬∆ñB: Ù’ÂΔ ¡Â∂ √æÂ≈

Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ Í«ÚæÂ Óø«È¡≈ ‹≈Ú∂ ¡Â∂ ÍÃøÍ≈ Á∂ ’≈‰ ‘∆ ¿π‘ Ù’Â∆ Á≈ «¬√Â∂Ó≈Ò ’∂ ª ¿π√ ˘ «Ú⁄≈Ù∆Ò È؇
Ù’Â∆ Á≈ ÍÃøÍ≈◊ »Í «’‘≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ Â∆√≈, ‹Á ˙«⁄ÂÔ Á∆ Ó≈ÈÂ≈ Á≈ ¡Ë≈ Ù’Â∆Ù≈Ò∆ Á∂ «Ú¡’Â∆◊Â
◊π‰ª ÍÃÂ∆ Ì◊Â∆ ‘πøÁ∆ ˛ ª ¿π‘ «’ÃÙÓ≈Ú≈Á∆ «Ú⁄≈Ù∆Ò Ù’Â∆ ’‘∆ ‹ªÁ∆ ˛Õ «’ÃÙÓ≈Ú≈Á∆ «Ú⁄≈Ù∆Ò Ù’Â∆
Á∂ ¡Ë∆È ¡ÈπÔ≈¬∆¡ª ˘ ¡≈͉∂ È∂Â≈ Á∆¡ª «ÚÙ∂ÙÂ≈Úª «√¯ ¡«ÁæÂÔ ÍÃÂ∆ ‘πøÁ∆¡ª ‘È ¡Â∂ «¬√ Á∂ ÍÃÓπæ÷
¿π‘ Í»È ÂΩ ”Â∂ √Ó͉ ’ «ÁøÁ∂ ‘ÈÕ Í≥. È«‘» ˘ ¡≈͉∂ ÍÃË≈È ÓøÂ∆ ’≈‹’≈Ò Á∂ «˜¡≈Á≈ √≈Òª «Úæ⁄ ¡Â∂
AIGA-GB Á∂ √≈Òª «Úæ⁄ ÙÃΔÓÂΔ ◊ªËΔ ˘ Ì≈ÂΔ ‹ÈÂ≈ ”Â∂ «’ÃÙÓ≈Ú≈ÁΔ Ù’ÂΔ ‘Δ ÍÃ≈Í √ΔÕ

Ï≈«¬√‡‚∂ È∂ Ú∆ Ù’Â∆ Á∂ ¡È∂’ª ¡Ë≈ª ”Â∂ ’¬∆ ÍÃ’≈ Áæ√∂ ‘È : (i) «ÁzÙ Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ Ù’Â∆ ¡«ÁÃÙ ‹ª ÍÃ◊‡
‘Ø √’Á∆ ˛Õ Ù’Â∆ Á∂ ¡«ÁzÙ ‘؉ Á∂ »Í ÂØ∫ ÍÃ¤È (Latent) Ù’Â∆ «’‘≈ ‹≈Ú∂◊≈, ÍÃ◊‡ »Í ÍÃ◊‡ ‘؉ ”Â∂ ¿π√ ˘
√æÂ≈ ¡Â∂ ÏæÒ ¡≈«Á «’‘≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ (ii) ÷≈ÂÓ∂ Á∆ «ÁzÙ‡∆ È≈Ò Ù’Â∆ ÁÓÈ≈ÂÓ’ ‹ª ¡ÁÓÈ≈ÂÓ’ ‘Ø √’Á∆ ˛,
(iii) ¿πÍ⁄≈«’Â≈ Á∆ «ÁzÙ‡∆ È≈Ò ¿π‘ ¿πÍ⁄≈«’ ¡Â∂ ¡‰-¿πÍ⁄≈«’ ‘Ø √’Á∆ ˛, (iv) Ù’Â∆ «¬√Â∂Ó≈Ò Á∆
«ÁzÙ‡∆ È≈Ò ¡◊ Ù’Â∆ Á≈ «¬√Â∂Ó≈Ò ÷πÁ Ë≈’ ÚæÒØ∫ ’∆Â≈ ‹≈Ú∂ ª ¿π√ ˘ ÍÃÂæ÷ ¡Â∂ ¡Ë∆ÈÂ≈ ÚæÒØ∫ ÍÃÔπ’Â
‘ØÚ∂ ª ¿π√ ˘ ¡ÍÃÂæ÷ «’‘≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ
A. Ù’Â∆ ÍÃÌ≈Ú ‹ª «ÁÙ≈ Á∆ «ÁzÙ‡∆ È≈Ò ¿π‘ «¬’ Íæ÷∆, ÁØ Íæ÷∆ ‹ª Ï‘πÍæ÷∆ ‘Ø √’Á∆ ˛Õ

B. ’∂∫Á∆’‰ Á∂ «ÁzÙ‡∆’؉ È≈Ò ¿π‘ ’∂∫Á«Â, «Ú’∂∫Á« ¡Â∂ «Ú√«Âz ‘Ø √’Á∆ ˛Õ ’∂∫Á« «Úæ⁄ ’∂∫Á∆
√æÂ≈ Á≈ «ÈÔøÂ‰ ‘πøÁ≈ ˛Õ «Ú’∂∫Á« ‘؉ ”Â∂ Ù’Â∆¡ª ¡È∂’ª ¡ËΔÈ «È’≈Úª Á≈ √Ú≈Ô ‹ª ¡Ë
√Ú≈Ô ¡Ë≈ª ”Â∂ ÍÃÁ≈È ’∆Â∆¡ª ‹ªÁ∆¡ª ‘ÈÕ «Ú√«Âz ْÂ∆ Á≈ »Í «Ï÷«¡≈ ‘Ø«¬¡≈, ¡√ÍÙ‡
¡Â∂ ÍÃ√Âπ ‘πøÁ≈ ˛, «‹Ú∂∫ ‹È Ù’Â∆Õ
C. ÷∂Â Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ ¿π‘ ¡øÂ≈Ù‡∆ ‹ª Ì»-÷ø‚ «ÚÙ∂Ù È≈Ò √Ïø«Ë ‘πøÁ∆ ˛Õ
D. Ù’Â∆ Á∆ Ó≈Â≈ ¡Â∂ ÍÃÌ≈Ú Á∆ «ÁzÙ‡∆ È≈Ò Úæ÷-Úæ÷ ≈‹ª ˘ Ó‘≈È, ÓæËÓ ¡Â∂ ‘∂·Ò∂ Ú◊ Ù’Â∆¡ª
«’‘≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ «¬√ ÍÃ’≈ Á∂ Ù’Â∆ Á∂ ¡È∂’ª »Í ‘Ø √’Á∂ ‘ÈÕ

Ù’ÂΔ Á≈ «¬√Â∂Ó≈Ò ¡Â∂ ‘æÁª
Ù’Â∆ Á≈ «¬√Â∂Ó≈Ò Úæ÷-Úæ÷ ÍÃ’≈ Á∆¡ª Ù≈√Â∆¡ª (Sanctions) ‹ª √≈ËȪ Á∂ ¡Ë≈”Â∂ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛, «‹Ú∂∫
Íπ√’≈, √˜≈, ¡≈«Ê’ Ò≈Ì Á∂‰≈ ‹ª Ø’‰≈ ¡≈«ÁÕ «¬È∑ª √≈ËȪ Á∆ Ó≈Â≈ ¡Â∂ ÍÃ’≈ Á∂Ù, √Ó∂∫, √ø√«¥Â∆ «ÚÙ∂Ù
Á∂ ¡Èπ√≈ Í«ÚÂÈ ‘πøÁ≈ «‘øÁ≈ ˛Õ Ù’Â∆ Á≈ «¬√Â∂Ó≈Ò ’Á∂ ‘ج∂ ’πæ‡Ó≈, ‹∂Ò∑, ‹πÓ≈È≈, ¡ÍÁ√Ê∆’‰ ‹ª
¡ÍÓ≈È «¬È∑ª «Úæ⁄Ø∫ «’√∂ Ú∆ √≈ËÈ ˘ ¡Í‰≈«¬¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ «¬√∂ ÍÃ’≈ √ø√Ê≈ ”Â∂ Ù’Â∆ Á≈ «¬√Â∂Ó≈Ò ’Á∂
‘ج∂ ËÓ’∆ ‹ª ‚≈¿π‰ «Úæ⁄Ø∫ «’√∂ ˘ Ú∆ ˜» ¡Èπ√≈ ¸«‰¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ ¿πÁ≈‘‰ Á∂ ÂΩ ”Â∂, ¡Ó∆’≈ Á≈
≈Ù‡ÍÂ∆ ¿πµÊØ∫ Á∆ ’ª◊√ ”Â∂ ¡≈͉≈ ÍÃÌ≈Ú ‹Ó≈¿π‰ Ò¬∆ ‹ª ª ’ª◊√ ÓÀ∫Ï ¡Â∂ ¿πÈ∑ª Á∂ ¡ÈπÔ≈¬∆¡ª ˘
¡‘π«Á¡ª Ò≈Ò⁄ «ÁøÁ≈ ˛ ¡Â∂ «ÚÙ∂Ù √øÓ∂ÒÈ ÏπÒ≈¿π‰ ‹ª Ú؇ª ˘ «√æË∆ ¡Í∆Ò ’È Á∆ ◊æÒ ’«‘øÁ≈ ˛ ¡Â∂
«ÚË≈«¬’ «ÚÙ∂Ù ”Â∂ ¡«Ë’≈ Á∂ «¬√Â∂Ó≈Ò Á∆ ËÓ’∆ «ÁøÁ≈ ˛Õ «¬È∑ª «Úæ⁄Ø∫ «¬’ √≈ËÈ Á∂ ¡√¯Ò «‘‰ ”Â∂ Á»√∂
√≈ËÈ ˘ ¡Í‰≈«¬¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ √Ë≈‰ Ù’Â∆ «¬√Â∂Ó≈Ò «Úæ⁄ √¯ÒÂ≈ ÍÃ≈Í ‘πøÁ∆ ˛ Í ’Á∂-’Á∂ «¬√
«Úæ⁄ ¡√¯Ò Ú∆ «‘‰≈ ‘πøÁ≈ ˛Õ
Í Ù’Â∆ Á≈ ÍÃÔØ◊ √ÚÙøÁ È‘ƒ ‘πøÁ≈ ¡Â∂ «¬√ ¿πµÍ ¡È∂’ª Ø’ª ¡Â∂ ‘æÁª ¡≈«Á ‘πøÁ∆¡ª ‘ÈÕ «¬‘ ‘æÁª ¡È∂’ª
◊æÒª È≈Ò √ÏøË æ÷Á∆¡ª ‘ÈÕ «‹Ú∂∫ «¬«Â‘≈√ ¡Â∂ ÍÃøÍ≈Úª, √«‘ÓÂΔ ‹ª √ÚΔ«¥Â ÍÃ≈Í ’È Á∂ ˜» Á∂ ÂΔ’∂,
≈‹ÈΔ«Â’ «Ú’≈√ Á≈ ÍÃÌ≈Ú, ËÓ, ÈÀ«Â’Â≈ ¡Â∂ √Ó»‘ª Á≈ ÁÏ≈¡ ¡≈«ÁÕ Ù’Â∆¡ª Á∆¡ª ‘æÁª «¬√Â∂Ó≈Ò ’È
Ú≈Ò∂ Á∂ «ÈÙ≈È∂ ¡Â∂ ¿πÁ∂Ùª, ¿πÈ∑ª Á∆ √ÓæÊ≈, √Ïø˪, ÍÃÂ∆ÔØ◊Â≈, ’≈‹ ÍÁª ¡Â∂ Ú≈Â≈Ú‰ √ÏøË∆ ’≈Ȫ
¡≈«Á È≈Ò Ú∆ ÍÀÁ≈ ‘πøÁ∆¡ª ‘ÈÕ

≈‹ÈΔÂΔ «Ú«◊¡≈È «Úæ⁄ Ù’ÂΔ Á≈ «ÁzÙ‡Δ’Ø‰
≈‹È∆Â∆ «Ú«◊¡≈È Á∂ ¡«Ë¡ÀÈ Á≈ «¬’ ÍÃÓπæ÷ ¿πÁ∂Ù «¬‘ ‹≈ȉ≈ ‘πøÁ≈ ˛ «’ Ù’Â∆ «’√ Á∂ ‘æÊ «Úæ⁄ ˛ ¡Â∂ ¿π√
Á≈ «¬√Â∂Ó≈Ò «’√ ÍÃ’≈ ’∆Â≈ ‹≈ «‘≈ ˛Õ «¬√∂ ’≈‰ ÚÂÓ≈È √Ó∂∫ Á∂ ≈‹È∆«Â’ «Ú⁄≈’ ≈‹ Á∂ «Ú⁄≈
˘ ÍÃ◊‡ ’È Á∆ ¿πÓ∆Á Ù’Â∆ Á∆ Ë≈È≈ ÍÃ◊‡ ’È ÚË∂∂ π⁄∆ ÒÀ ‘∂ ‘ÈÕ Ù’Â∆ ≈‹È∆«Â’ ‘æÒ Á≈ «ÁÒ ˛

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 33