Page 45 - DPOL101_POLITICAL_THEORY_PUNJABI

≈‹È∆«Â’ «√˪Â

È؇ √ø√Ê≈ÂÓ’ Ù’Â∆ Á∆ «ÁzÙ‡∆ È≈Ò √æÂ≈ Á≈ Úæ÷-Úæ÷ ÍÃ’≈ È≈Ò «¬√Â∂Ó≈Ò ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛ ¡Â∂ «¬√ √æÂ≈ Á∂
¡Ë≈ ”Â∂ «Ú¡≈Í’ √øÁÌ «Úæ⁄ √æÂ≈ Á∂ ‘Ø Ú∆ ÍÃ’≈ ‘Ø √’Á∂ ‘È : (i) ÷∂Â Á∆ «ÁzÙ‡∆ È≈Ò ≈Ù‡∆, Íê ¡Â∂
√Ê≈È’, (ii) «¬æ¤≈ æ÷‰ Ú≈Ò≈ «Ú¡≈Í’ √øÁÌ Á∆ «ÁzÙ‡∆ È≈Ò ≈Ù‡∆ ¡Â∂ ¡øÂ≈Ù‡∆, (iii) √ø«ÚË≈«È’
«ÁÃÙ‡∆ È≈Ò √ø«ÚË≈È ÂØ∫ ÍÃ≈Í ‹ª √Ë≈‰ ’≈˘Èª ÂØ∫ ÍÃ≈Í (iv) √’≈ Á∂ ÍÃøÍ≈◊ ¡ø◊ª Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ ’≈‹
Í≈«Ò’≈ «ÚÚ√Ê≈ ¡Â∂ «È¡≈ Í≈«Ò’≈ √ÏøË∆, (v) ≈‹È∆«Â’ «ÁzÙ‡∆ È≈Ò ≈‹È∆«Â’ ¡Â∂ ÍÃÙ≈√«È’, (vi) Úæ÷-
Úæ÷ «Ú«Ù¡ª Á∆ «ÁzÙ‡∆ È≈Ò √æÂ≈ ¡≈«Ê’, √Ó≈«‹’, Ë≈«Ó’, Â’È∆’∆ ¡≈«Á ‘Ø √’Á∆ ˛Õ

√æÂ≈ Á∂ «¬‘ Úæ÷-Úæ÷ »Í √æÂ≈ «¬√Â∂Ó≈Ò Á∆ «ÁzÙ‡∆ È≈Ò ‘∆ Áæ√∂ ‹≈ √’Á∂ ‘È ¡Â∂ √æÂ≈ Á∂ «¬È∑ª ÂÊ≈«’ »Íª
«Úæ⁄ ÍÃ√Í ’ج∆ Ó»Ò ¡øÂ È‘ƒ ˛Õ

√æÂ≈ Á∂ ¡Ë≈

√æÂ≈ «¬’ ¡«‹‘≈ √πÂøÂ Í«ÚÂÈ ˛, «‹√ Á≈ Ù’Â∆, ÍÃÌ≈Ú ¡≈«Á È≈Ò ◊«‘≈ √ÏøË ‘πøÁ≈ ˛Õ √æÂ≈ Á∂ ¡È∂’ª
√Ø ¡Â∂ ¡Ë≈ ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ √æÂ≈ Á≈ Ó»Ò ¡Ë≈ ª «Ú⁄≈Ù∆Ò ‘∆ ˛, «’™«’ √æÂ≈ Á∂ ¡≈Á∂Ùª Á≈ Í≈Ò‰ √æÂ≈Ë≈∆
¡Â∂ ¡Ë∆È◊∆ «Ú⁄’≈ ÓπæÒª Á∆ √Ó≈ÈÂ≈ Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ «¬√ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ «ÚÙÚ≈√, «Ú⁄≈ª Á∆
¬∂’»ÍÂ≈ Úæ÷-Úæ÷ √˜≈Úª, «ÚË≈È, ¡Ë∆È◊∆ Á∆ Íë’Â∆, Ú≈Â≈Ú‰ ÁÏ≈¡ ¡≈«Á Ú∆ √æÂ≈ ¡Ë≈ »Í «Úæ⁄
’øÓ ’Á∂ ‘ÈÕ Ú≈Â≈Ú‰ ÁÏ≈¡ ¡øÁÒ∂ ¡Â∂ Ï≈‘Ò∂ »Íª «Úæ⁄ ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ ≈‹ «ÚÚ√Ê≈Úª «Úæ⁄ ¡øÁÒ≈ ÁÏ≈¡
¡øÁÒ∆¡ª ≈‹È∆«Â’ ⁄È≈Úª, «‹Ú∂∫ √ø«ÚË≈È, ÍÃÙ≈√«È’ √ø◊·È, ¡‘π«Á¡ª Á∆ Úø‚ «Úæ⁄ Úæ÷-Úæ÷ ¡‘πÁ∂
¡Â∂ «¬È∑ª ¿πµ⁄ ¡«Ë’≈∆¡ª Á∂ ¡«Ë’≈ ¡Â∂ Ù’Â∆¡ª Á∂ »Í «Úæ⁄ ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ «¬√ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ √æÂ≈Ë≈∆ Á∆
’≈‹’πÙÒÂ≈ ¡Â∂ «Ú¡’Â∆◊ ◊π‰ Ú∆ √æÂ≈ Á∂ ¡Ë≈ Á∂ »Í «Úæ⁄ ’øÓ ’Á∂ ‘ÈÕ ¡≈͉∂ ≈‹ Á≈ ÌÒ∆̪Â
Ó≈‰ ω≈¬∆ æ÷‰ Á∆ «¬æ¤≈, Ï≈‘∆ ÁÏ≈¡ Á∂ »Í «Úæ⁄ √æÂ≈ Á∂ ¡Ë≈ Á≈ ’øÓ ’Á∆ ˛Õ
√æÂ≈ ˘ √Ú∆’≈ ’È Ò¬∆ ¡Ë∆È◊∆ Á∂ ’ØÒ «¬’ “‡√ÊÂ≈ Á∂ ÷∂Â” (Zone of indifference) ‘πßÁ≈ ˛ «‹√ Á∂
¡Ë∆È ¡≈¿π‰ Ú≈Ò∂ Ó≈Ó«Ò¡ª «Úæ⁄ ¿π‘ √æÂ≈ Á∂ ¡≈Á∂Ùª ˘ ¡æ÷ ÏßÁ ’’∂ √Ú∆’≈ ’Á≈ ˛Õ √Ú∆’≈ Á≈ ÷∂Â
√∆«Ó ‘πßÁ≈ ˛ ¡Â∂ ÿ‡Á≈ ÚæËÁ≈ «‘ßÁ≈ ˛Õ √Ë≈‰ ¡Ë∆È◊∆ Á∆ «¬‘ Íz«ÚÂ∆ «‘ßÁ∆ ˛ «’ ¿π‘ ‘∂’ «ÚÙ∂ «Úæ⁄
Íz≈¡«Ë’≈∆ Á∂ ¡≈Á∂Ùª Á≈ Í≈Ò‰ ’∂, «’™«’ ¡«‹‘≈ ’È «Úæ⁄ ¿π‘ «˜ßÓ∂Ú≈∆ ÂØ∫ Ï⁄ √’Á≈ ˛Õ ¡Ë∆È◊∆ Á∆
«ÁzÙ‡∆ ÂØ∫ ˜±∆ ˛ «’ ¡≈Á∂Ù √≈∂ √ß◊·È Á∂ Ò¬∆ «‘æÂ’≈∆ ‘ØÚ∂ ¡Â∂ ¿π√ Á∂ «Ú¡’Â∆◊ «‘æ «Úæ⁄ Ú∆ ‘ØÚ∂Õ
¿π‘ Íπ√’≈, ÍzÙß√≈, Ò≈Ò⁄ ‹ª √æ⁄ Á∂ ‚ ÂØ∫ Ú∆ ¡≈Á∂Ùª Á≈ Í≈Ò‰ ’ √’Á≈ ˛Õ ‹ÁØ∫ √æÂ≈Ë≈∆ «Úæ⁄ ’Ø∆
√æÂ≈ Á∂ «¬Ò≈Ú≈ ¡◊Ú≈¬∆ ¡Â∂ ‘Ø «Ú¡’Â∆◊ ◊π‰ ‘ØÚ∂, ¿πÁØ∫ ¡Ë∆È◊∆ Á∂ Ò¬∆ ¡≈Á∂Ùª Á≈ Í≈Ò‰ √πÌ≈«Ú’
‘Ø ‹ªÁ≈ ˛Õ √æÂ≈ Á∆ ’πÙÒÂ≈ ¿π√ √Ó∂∫ √Ì ÂØ∫ «˜¡≈Á≈ ‘Ø ‹ªÁ∆ ˛ ‹ÁØ∫ √æÂ≈Ë≈∆ ¡Â∂ ¡Ë∆È◊∆ Á∂ «Úæ⁄ ÓπæÒª Á∆
Ï≈ÏÂ≈ √Ê≈«Í ‘Ø ‹ªÁ∆ ˛Õ √æÂ≈ ˘ √Ú∆’≈ ’È Á≈ «¬‘ ÷∂Â ¡√∆«Ó ‘øπÁ≈ ¡Â∂ È≈ ‘∆ ¡Í«ÚÂÈ
«‘ßÁ≈ ˛Õ √æÂ≈Ë≈∆ Á∆ √«ÊÂ∆, √æÂ≈Ë≈∆ ¡Â∂ ¡Ë∆È◊∆ Á∂ «Úæ⁄ √Ïß˪ Á∆ √«ÊÂ∆ ¡Â∂ ‘Ø Âæª Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂
«¬√ «Úæ⁄ ’Ó∆ ¡Â∂ Ú≈Ë≈ ‘πßÁ≈ «‘ßÁ≈ ˛Õ

√æÂ≈ Í≈Ò‰ Á∂ ¡Ë≈
√æÂ≈ Á∂ Íz√ß◊ «Úæ⁄ «¬’ Ó‘æÂÚͱÈ ÍzÙÈ «¬‘ ˛ «’ «Ú¡’Â∆ √æÂ≈ Á≈ Í≈Ò‰ «’™ ’Á≈ ˛Õ √æÂ≈ Á∆ Íz«’Â∆
Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ ÍzÓπæ÷ ±Í È≈Ò ÍzÂ∆Í≈«Á ÁØ «√˪ª «Ú⁄≈Ù∆Ò √æÂ≈ «√˪ ¡Â∂ √Ú∆’≈ «√˪Â, «Úæ⁄ «¬√
ÍzÙÈ Á∆ «Ú¡≈«÷¡≈ ’∆Â∆ ◊¬∆ ˛ «¬√ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ÓÀ’√ Ú∂Ï, Ó∂Δ Í≈’ Î≈Ò∂‡ ¡Â∂ ⁄∂√‡ Ï≈‚ ÚæÒØ∫ Ú∆
«¬√ √ÏßË «Úæ⁄ «Ú⁄≈ ÍÃ◊‡ ’∆Â∂ ◊¬∂ ‘È, Ò∂«’È «¬√ √ÏßË «Úæ⁄ √≈¬ΔÓÈ Á∂ «Ú⁄≈ «˜¡≈Á≈ Ó‘æÂÚͱÈ ‘ÈÕ
√≈¬∆ÓÈ È∂ √æÂ≈ Í≈Ò‰ Á∂ ÍzÓπæ÷ ±Í È≈Ò ⁄≈ ¡Ë≈ Áæ√∂ ‘È, ‹Ø «¬√ Íz’≈ ‘È:
A. «ÚÙÚ≈√-«ÚÙÚ≈√, √æÂ≈ Á∂ Í≈Ò‰ Á∂ √ßÌÚÂ≈ √Ì ÂØ∫ Óπæ÷ ¡Ë≈ ˛Õ ¡Ë∆È◊∆ √æÂ≈Ë≈∆ Á∂ ÍzÂ∆ «ÚÙÚ≈√
Á∂ ’≈È ¿π√ Á∂ ¡≈Á∂Ùª Á≈ Í≈Ò‰ ’Á∂ ‘È, «¬√∂ ’≈È √æÂ≈Ë≈∆ Á∂ ÍzÂ∆ ¡Ë∆È◊∆ Á≈ «ÚÙÚ≈√ «‹ßÈ≈
◊«‘≈ ‘πßÁ≈ ˛, √æÂ≈Ë≈∆ Á∂ ¿πÁ∂Ùª Á≈ Í≈Ò‰ √Ò ¡Â∂ √πÌ≈«Ú’ ‘Ø ‹ªÁ≈ ‘À Í ‹ÁØ∫ «ÚÙÚ≈√ Á∆ √«ÊÂ∆
˘ ·∂√ Í‘πø⁄Á∆ ˛ ª √æÂ≈Ë≈∆ Á∂ Ò¬∆ ¡≈Á∂Ùª Á≈ Í≈Ò‰ ’Ú≈¿π‰≈ ¡Â∂ ¿πÁ∂Ùª Á≈ Í≈Ò‰ ’Ú≈¿π‰≈
™È≈ ‘∆ ¡Ω÷≈ ‘Ø ‹ªÁ≈ ˛ ¡Â∂ ¡≈Á∂Ùª Á≈ Í≈Ò‰ ’Ú≈¿π‰ Ò¬∆ ÁÏ≈¡ Á∆ Ù’Â∆ Á≈ √‘≈≈ ÒÀ‰≈ ‘πßÁ≈
˛Õ

38 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY