Page 108 - DPOL102_INDIAN POLITICAL SYSTEM

«¬’≈¬∆ñF: √øÿ∆ √ø√Á : ÒØ’ √Ì≈ ¡Â∂ ≈‹ √Ì≈

Á≈ ÍÃ√Â≈Ú Ú∆ Í≈√ ’ √’Á∆ ˛Õ «¬‘ √øÔπ’ »Í «Úæ⁄ ≈Ù‡ÍÂ∆ ˘ «ÚÙ∂Ù ÍÃ√Â≈Ú È≈Ò ≈‹ Á∂ ’πfi «ÚÙ∂Ù È؇
¿πµ⁄ ¡«Ë’≈∆¡ª Ú◊≈ ‘∆ ¡‡≈È∆ ‹ÈÒ, Óπæ÷ ⁄؉ ¡≈ÔØ◊, Ì≈Â∆-’Ó-ÍÀ‡ØÒ ¡Â∂ ¡≈‚∆‡ ‹ÈÒ ˘
‘‡≈¿π‰ Ò¬∆ Ú∆ ÍÃ√Â≈Ú Í≈√ ’ √’Á∆ ˛Õ «¬‘ «’√∂ ÓÀ∫Ï ‹ª «’√∂ «Ú¡’Â∆ «ÚπæË ¡ÈπÙ≈√«È’ ’≈Ú≈¬∆ ’
√’Á∆ ˛ ‹Ø √ÁÈ Á∆ Ó≈È-‘≈È∆ ’È Á≈ ÁØÙ∆ ‘ØÚ∂Õ
E. ⁄؉ ’øÓ (Electoral Functions) - ÒØ’ √Ì≈ ’πfi ⁄؉ ’øÓ Ú∆ «È͇≈™Á∆ ˛Õ ÒØ’ √Ì≈ ≈Ù‡ÍÂ∆ Á∆ ⁄؉
«Úæ⁄ Ì≈◊ ÒÀ∫Á∂ ‘ÈÕ ÒØ’ √Ì≈ ¡Â∂ ≈‹ √Ì≈ Á∂ ÓÀ∫Ï Ì≈ Á∂ ¿πµÍ ≈Ù‡ÍÂ∆ Á∆ ⁄؉ ’Á∂ ‘ÈÕ ÒØ’ √Ì≈ Á∂
ÓÀ∫Ï ¡≈͉∂ «Úæ⁄Ø∫ ‘∆ ÁØ ÓÀ∫Ïª ˘ √Í∆’ ¡Â∂ ¿πµÍ √Í∆’ Á∆ ⁄؉ Ú∆ ’Á∂ ‘ÈÕ
F. √ØË Ù’Â∆¡ª (Amendment Powers) - √ø«ÚË≈È «Úæ⁄ √ØË «ÏæÒ «’√∂ Ú∆ √ÁÈ «Úæ⁄ Í∂Ù ’∆Â≈ ‹≈ √’Á≈
˛ Í «¬√ ˘ ¿πÁØ∫ ‘∆ Í≈√ √Ó«fi¡≈ ‹ªÁ≈ ˛, ‹Á ÁØÚ∂∫ √ÁÈ «¬√ ˘ Ï≈Ï »Í «Úæ⁄ ¡Â∂ √ø«ÚË≈È Á∂ ¡Èπ¤∂Á
CFH Á∆¡ª «ÚÚ√Ê≈Úª ¡Èπ√≈ Í≈√ ’ «ÁøÁ∂ ‘ÈÕ ÒØ’ √Ì≈ ¡Â∂ ≈‹ √Ì≈ ÁØÚ∂∫ ‘∆ «¬’ Ï≈Ï √ø«ÚË≈È √Ø˪
Á∆¡ª Ù’Â∆¡ª Á≈ «¬√Â∂Ó≈Ò ’Á∂ ‘ÈÕ
G. √ø’‡’≈Ò Á∆ √«ÊÂ∆ Á∆ ÿØÙ‰≈ Á∆ ÓȘ»∆ (Approval of the declaration of Emergency)-Ì≈Â∆ √ø«ÚË≈È
¡Èπ√≈ ≈Ù‡ÍÂ∆ «ÂøÈ Â∑ª Á∆ √ø’‡’≈Ò √«ÊÂ∆ Á∆ ÿØÙ‰≈ ’ √’Á≈ ˛-≈Ù‡∆ √ø’‡’≈Ò √«ÊÂ∆ (¡Èπ¤∂Á
CEB), ≈‹-≈‹ª «Úæ⁄ √ø«ÚË≈«È’ √ø’‡’≈Ò √«ÊÂ∆ (¡Èπ¤∂Á CEF) ¡Â∂ «ÚæÂ∆ √ø’‡’≈Ò √«ÊÂ∆ (¡Èπ¤∂Á CF@)Õ
Í √ø’‡’≈Ò √«ÊÂ∆ Á∆ ¡«‹‘∆ ‘∂’ ÿØÙ‰≈ ˘ ’Á∂ √Ó∂∫ ÒØ’ √Ì≈ ¡Â∂ ≈‹ √Ì≈ ÁØÚª Á∆ ÓȘ»∆ ÍÃ≈Í ’È∆
˜»∆ ‘πøÁ∆ ˛Õ ‹∂’ √ø’‡’≈Ò √«ÊÂ∆ Á∆ ÿØÙ‰≈ √Ó∂∫ ÒØ’ √Ì≈ Ìø◊ ‘Ø ‘ØÚ∂ ª «¬√ Á∆ ÓȘ»∆ ≈‹ √Ì≈ ’ØÒØ∫
’Ú≈ Ò¬∆ ‹ªÁ∆ ˛ Í ÈÚƒ ÒØ’ √Ì≈ Á∂ ‘Ø∫Á «Úæ⁄ ¡≈¿π‰ ÂØ∫ Ï≈¡Á √ø’‡’≈Ò √«ÊÂ∆ Á∆ ÿØÙ‰≈ ˘ C@ «ÁȪ
Á∂ ¡øÁ-¡øÁ «¬√ ’ØÒØ∫ Ú∆ √Ú∆’≈ ’Ú≈¿π‰≈ ˜»∆ ‘πøÁ≈ ˛, È‘ƒ ª ÿØÙ‰≈ ˘ æÁ √Ó«fi¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ
H. ÒØ’ √Ì≈ Á∆¡ª ’πfi ‘Ø Ù’Â∆¡ª (Some other powers of Lok Sabha) - ¿πÍÔπ’ ْÂ∆¡ª æ÷‰ Á∂
È≈Ò-È≈Ò ÒØ’ √Ì≈ ’πfi ‘Ø ’øÓ Ú∆ ’Á∆ ˛ : (’) ≈Ù‡ÍÂ∆ ÚæÒØ∫ ‹≈∆ ’∆Â∂ ◊¬∂ ¡≈Á∂Ùª ˘ √Ú∆’≈ ‹ª æÁ
’È≈ (÷) ≈‹ª Á∆¡ª √∆Ó≈Úª «Úæ⁄ Í«ÚÂÈ ’È≈, ÈÚ∂∫ ≈‹ª ˘ ω≈¿π‰≈ ¡Â∂ «’√∂ ≈‹ Á≈ È≈Ó ÏÁÒ
Á∂‰≈, (◊) √Ú¿πµ⁄ ¡Á≈Ò ¡Â∂ ¿πµ⁄ ¡Á≈Ò Á∂ ¡«Ë’≈ ÷∂Â ÂÏÁ∆Ò ’È≈, (ÿ) √ø√Á ¡Â∂ ≈‹ «ÚË≈È
Í≈«Ò’≈Úª Á∂ ÓÀ∫Ï Á∆¡ª ÔØ◊Â≈Úª «Úæ⁄ Í«ÚÂÈ ’È≈ (Ÿ) √ø√Á Á∂ ÓÀ∫Ïª Á∂ Ú∂ÂÈ ¡Â∂ Ìæ«Â¡ª «Úæ⁄ √ØË
’È≈ ¡Â∂ (⁄) ÁØ ‹ª ÁØ ÂØ∫ ÚË∂∂ ≈‹ª Ò¬∆ √øÔπ’ ÒØ’ √∂Ú≈ ¡≈ÔØ◊ √Ê≈«Í ’È≈Õ «¬‘ ≈‹ «ÚË≈È √Ì≈ Á∂
¿πÍÒ∂ √ÁÈ ˘ Ìø◊ ’È ‹ª ÁπÏ≈≈ √Ê≈«Í ’È Ò¬∆ Ú∆ ÍÃ√Â≈Ú Í≈√ ’ √’Á∆ ˛Õ
ÒØ’ √Ì≈ Á∆ √«ÊÂ∆ (Position of the Lok Sabha)- ÒØ’ √Ì≈ Á∆¡ª Ù’Â∆¡ª ¡Â∂ ’øÓª Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ’È ÂØ∫
Ï≈¡Á ¡√ƒ «¬√ «√æ‡∂ ”Â∂ Í‘πø⁄Á∂ ‘ª «’ ÒØ’ √Ì≈ ‹ª √ø√Á, Ï‘π ‘∆ Ù’Â∆Ù≈Ò∆ √ÁÈ ˛Õ ÓøÂ∆ ÍÃ∆ÙÁ ÒØ’ √Ì≈
ÍÃÂ∆ «‹øÓ∂Ú≈ ‘πøÁ∆ ˛, ≈‹ √Ì≈ Á∂ ÍÃÂ∆ È‘ƒÕ ÓøÂ∆ ÍÃ∆ÙÁ Á∂ ÓÀ∫Ï ÒØ’ √Ì≈ Á≈ ≈Ù‡∆ Á∂ «Úæ ”Â∂ Í»≈ ’ø‡ØÒ
‘πøÁ≈ ˛Õ √Ë≈‰ ’≈˘È ω≈¿π‰ Á∂ Ó≈ÓÒ∂ «Úæ⁄ Ú∆ ÒØ’ √Ì≈ Á∆ ‘∆ √«ÊÂ∆ ÍÃÌ≈«Ú ˛, «’™«’ Òæ◊Ì◊ I@%
«ÏæÒ ÒØ’ √Ì≈ «Úæ⁄ ‘∆ Í∂Ù ’∆Â∂ ‹ªÁ∂ ‘È ¡Â∂ ÁØÚª √ÁȪ «Úæ⁄ «’√∂ fi◊Û∂ Á∂ ‘æÒ √Ó∂∫ √øÔπ’ ÏÀ·’ Á∆ «ÚË∆
ÒØ’ √Ì≈ Á∂ ‘∆ Íæ÷ «Úæ⁄ ˛Õ ÒØ’ √Ì≈ ’≈‹ Í≈«Ò’≈ ”Â∂ ’ø‡ØÒ æ÷Á∆ ˛Õ √Ì ÂØ∫ Í«‘Òª ÍÃË≈È ÓøÂ∆ √Ë≈‰
»Í «Úæ⁄ ÒØ’ √Ì≈ «Úæ⁄Ø∫ ‘∆ ‘πøÁ≈ √∆Õ ÒØ’ √Ì≈ Ï∂ÌØ√◊∆ Á≈ ÍÃ√Â≈Ú Í≈√ ’’∂ ‹ª √’≈ Á∆ È∆Â∆ ‹ª ’≈˘È
˘ æÁ ’’∂ ÓøÂ∆ ÍÃ∆ÙÁ ˘ Ìø◊ ’ √’Á∆ ˛Õ
«’™«’ ÒØ’ √Ì≈ Á∆ ⁄؉ ÍÃÂæ÷ »Í «Úæ⁄ ’∆Â∆ ‹ªÁ∆ ˛Õ «¬√ Ò¬∆ «¬‘ ≈Ù‡ Á∆ ÍÃÂ∆«ÈËÂ≈ ’È Ú≈Ò≈ √ÁÈ
‘πøÁ≈ ˛ ¡Â∂ ¡√Ò «Úæ⁄ ‘∆ ÒØ’ √Ì≈ Ì≈Â∆ ‹ÈÂ≈ Á∆ ÍÃÌ»√æÂ≈ ˘ ÍÃ◊‡ ’Á∆ ˛Õ
√Ú-ÓπÒª’‰ (Self Assesssment)

‘∂· «Ò«÷¡ª «Úæ⁄Ø∫ √æ⁄ ¡Â∂ fi»· Áæ√Ø (Write True/False in the following statements):
AD. Ì≈Â∆ √ø«ÚË≈È ¡Èπ√≈ GE (A) Á∂ ¡Èπ√≈ ÓøÂ∆ ÍÃ∆ÙÁ √Ó»«‘’ »Í «Úæ⁄ ÒØ’ √Ì≈ ÍÃÂ∆ «˜øÓ∂Ú≈
˛Õ
AE. Òæ◊Ì◊ I@% «ÏæÒ ≈‹ √Ì≈ «Úæ⁄ ‘∆ Í∂Ù ’∆Â∂ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 101