Page 120 - DPOL102_INDIAN POLITICAL SYSTEM

«¬’≈¬∆ñG: √ßÿ∆ √ß√Á Á∆¡ª √øÓÂ∆¡ª

A. √Í∆’ ÚæÒØ∫ È≈Ó˜Á◊∆ (Nomination by the Speaker): ÒØ’ √Ì≈ Á∆¡ª √øÓÂ∆¡ª Á≈ ◊·È √ÁÈ Á∂ ÓÀ∫Ïª È؇
«Úæ⁄Ø∫ √Í∆’ ÚæÒØ∫ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ ¡Òæ◊-¡Òæ◊ √øÓÂ∆¡ª Á∂ ÓÀ∫Ï «ÈÔπ’ ’Á∂ √Ó∂∫ √Í∆’ «¬√ ◊æÒ Á≈ ÌØ√≈
ω≈™Á∂ ‘È «’ ¡Òæ◊-¡Òæ◊ ≈‹È∆«Â’ ÁÒª Á∂ ÓÀ∫Ï≈ Á∆¡ª √øÓÂ∆¡ª «Úæ⁄ ¿πÍÔπ’ ÍzÂ∆«ÈËÂ≈ «ÓÒ∂Õ
√Í∆’ ÷πÁ ’πfi √øÓÂ∆¡ª Á≈ ÓÀ∫Ï ¡Â∂ ⁄∂¡ÓÀÈ ‘πßÁ≈ ˛Õ «ÈÔÓ «¬‘ ˛ «’ ¡‘πÁ∂ Á∂ ¡≈Ë≈ ”Â∂ √Í∆’ ¡«‹‘∆
¿π√ ‘∂’ √øÓÂ∆ Á≈ ÍzË≈È ‘πßÁ≈ ˛ «‹√ Á≈ «’ ¿π‘ ÓÀ∫Ï ‘πßÁ≈ ˛Õ Úæ÷-Úæ÷ √øÓÂ∆¡ª Á∂ ÍzË≈Ȫ Á∆ «ÈÔπ’Â∆
√Í∆’ ÚæÒØ∫ √øÓÂ∆¡ª Á∂ ÓÀ∫Ïª «Úæ⁄Ø∫ ’∆Â∆ ‹ªÁ∆ ˛Õ ‹∂’ ¿πµÍ-√Í∆’ «’√∂ √øÓÂ∆ Á≈ ÓÀ∫Ï ‘πßÁ≈ ‘À ª ¿π√
˘ ¿π√ √øÓÂ∆ Á≈ ⁄∂¡ÓÀÈ Ï‰≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ √ßÔπ’ √øÓÂ∆¡ª Á∂ ÓÀ∫Ïª Á∆ «ÈÔπ’Â∆ ÁØÚª √ÁȪ Á∂ ÍzË≈Ȫ
ÚæÒØ∫ ’∆Â∆ ‹ªÁ∆ ˛Õ
B. ⁄؉ √ÁÈ ÚæÒØ∫ Í≈√ Íz√Â≈Ú Á∂ ¡≈Ë≈ ”Â∂ (Election on the Basis of Resolution Passed by the House):
«ÚæÂ∆ √øÓÂ∆¡ª Á∆ ⁄؉ √ÁÈ ÚæÒØ∫ ’∆Â∆ ‹ªÁ∆ ˛Õ «ÚæÂ∆ √øÓÂ∆¡ª Á∂ ÓÀ∫Ïª Á∆ ⁄؉ ¡ÈπÍ≈«Â’ ÍzÂ∆«ÈËÂ≈
Íz‰≈Ò∆ Á∆ «¬’æÒ∆ ÏÁÒ≈¡ Ú؇ Íz‰≈Ò∆ Á∂ ¡≈Ë≈ ”Â∂ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ

C. √øÓÂ∆¡ª Á≈ ¡≈’≈ (Size of Committees): ‘∂’ √øÓÂ∆ Á∂ ÓÀ∫Ïª Á∆ √ß«÷¡≈ È≈Ò √Ïß«Ë ’ج∆ «ÈÙ«⁄Â
«ÈÔÓ È‘∆∫ ˛Õ ¡≈͉∂ ¡≈Í «Úæ⁄ √≈∆¡ª √øÓÂ∆¡ª Á≈ ¡≈’≈ «¬æ’Ø «‹‘≈ È‘∆∫ ˛Õ √Ë≈‰ ±Í «Úæ⁄ «¬’ √øÓÂ∆
Á∂ ÓÀ∫Ïª Á∆ √ß«÷¡≈ AE ÂØ∫ C@ Á∂ Á«Ó¡≈È æ÷∆ ‹ªÁ∆ ˛Õ «˜¡≈Á≈Â «¬’ √øÓÂ∆ «Úæ⁄ AE ÓÀ∫Ï ‘πßÁ∂ ‘ÈÕ ÍzÚ
√øÓÂ∆¡ª Á∂ ÓÀ∫Ïª Á∆ √ß«÷¡≈ B@ ÂØ∫ C@ Á∂ Á«Ó¡≈È ‘πßÁ∆ ˛Õ ¡ÈπÓ≈È √øÓÂ∆ «Úæ⁄ C@ ¡Â∂ ÒØ’ Ò∂÷≈ √øÓÂ∆
Á∂ ÓÀ∫Ïª Á∆ √ß«÷¡≈ BB ˛Õ

D. √øÓÂ∆¡ª Á∆ ’ßÓ-Íz‰≈Ò∆ (Working of Committees): √ß√Á Á∆ ‘∂’ √øÓÂ∆ Á≈ «ÈË≈« ’ßÓ ‘πßÁ≈ ‘ÀÕ «¬È∑ª
«Úæ⁄ ’πfi ’∂ÚÒ √ß√Á Á∂ ¡«ËÚ∂ÙÈ ÁΩ≈È ‘πßÁ∂ ‘È ‹ÁØ∫ «’ ’πfi √øÓÂ∆¡ª ¿πÁØ∫ Ú∆ ’ßÓ ’Á∆¡ª «‘ßÁ∆¡ª ‘È
‹ÁØ∫ √ß√Á Á≈ ¡«ËÚ∂ÙÈ È‘∆∫ ⁄æÒ «‘≈ ‘πßÁ≈Õ «¬’ √øÓÂ∆ «’√∂ Ú∆ √Ó∂∫ ¡≈͉∆ ÏÀ·’ ’ √’Á∆ ˛Õ √øÓÂ∆¡ª Á∂
«˜¡≈Á≈Â ÎÀ√Ò∂ √«‘ÓÂ∆ È≈Ò ‹ª √øÓÂ∆ Á∂ ÍÃË≈È ÚæÒØ∫ Ò¬∂ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ √Ë≈‰ ±Í «Úæ⁄ √øÓÂ∆¡ª Á∆ ÏÀ·’ª
√ß√Á ÌÚÈ Á∂ ¡ßÁ ‘∆ ‘πßÁ∆¡ª ‘È Í √Í∆’ Á∆ ÓȘ±∆ ÒÀ ’∂ «¬‘ ÏÀ·’ª √ß√Á ÌÚÈ Á∂ Ï≈‘ Ú∆ ‘Ø √’Á∆¡ª
‘ÈÕ
√øÓÂ∆¡≈ Á∆ ÏÀ·’ Ò¬∆ ˜±∆ ’ØÓ ’πæÒ ÓÀ∫Ïª Á≈ «¬’-«Â‘≈¬∆ ‘πßÁ≈ ˛Õ √øÓÂ∆¡ª «Úæ⁄ «˜¡≈Á≈Â ÎÀ√Ò∂
√Ë≈‰ Ï‘πÓ È≈Ò Ò¬∂ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ «’√∂ ÎÀ√Ò∂ Á∂ «ÚØË ¡Â∂ Íæ÷ «Úæ⁄ ÓÀ∫Ïª Á∆ √ß«÷¡≈ Ï≈Ï ‘Ø ‹≈‰ Á∆
√«ÊÂ∆ «Úæ⁄ √øÓÂ∆ Á≈ ÍÃË≈È ¡≈͉∂ «È‰≈«¬’ Ú؇ Á≈ «¬√Â∂Ó≈Ò ’Á≈ ˛Õ √øÓÂ∆¡ª ˘ √’≈ Á∂ «’≈‚
Á∆ ‹ª⁄-ÍÛÂ≈Ò ’È Á≈ ¡«Ë’≈ ‘πßÁ≈ ˛ ¡Â∂ ¿π‘ √’≈∆ «ÚÌ≈◊ª ÂØ∫ ˜±∆ ‹≈‰’≈∆ ÒÀ‰ Á≈ ¡«Ë’≈
æ÷Á∆¡ª ‘ÈÕ √øÓÂ∆¡≈ ¡≈͉∆¡ª «ÍØ‡ª «Â¡≈ ’È Ò¬∆ «Ú«◊¡≈È∆¡ª Á∆ √‘≈«¬Â≈ ÒÀ √’Á∆¡ª ‘È Í
«Ú«◊¡≈È∆ √Ë≈‰ ÂΩ ”Â∂ √Ò≈‘ ‘∆ Á∂ √’Á∂ ‘ÈÕ ¿πÈ∑ª ˘ √øÓÂ∆¡ª «Úæ⁄ Ú؇ Í≈¿π‰ Á≈ ¡«Ë’≈ È‘∆∫ ‘πßÁ≈Õ
√øÓÂ∆¡ª «’√∂ «ÚÙ∂Ù Ó‘æÂÚ ‹ª «‘æ Ú≈Ò∂ «ÚÙ∂Ù «ÚÙ∂ Á∂ «Ú√Ê≈ È≈Ò ¡«Ë¡ÀÈ Ò¬∆ ¡æ◊∂ ¿πµÍ-√øÓÂ∆¡ª Á≈
◊·È ’ √’Á∆¡ª ‘ÈÕ √øÓÂ∆¡ª ˘ «ÈË≈« «ÓÂ∆ ”Â∂ ¡≈͉∂ ’ßÓ Í±∂ ’’∂ √ÁÈ ˘ ¡≈͉∆¡ª «ÍØ‡ª
Á∂‰∆¡ª ÍÀ∫Á∆¡ª ˛Õ √Í∆’ ¿π‘ √Ó∂∫ «ÈÙ«⁄ ’Á≈ ˛ «‹√ Á∂ ¡ßÁ √øÓÂ∆¡ª ˘ ¡≈͉∆ «ÍØ‡ Á∂‰∆ ÍÀ∫Á∆ ˛Õ
√øÓÂ∆¡ª ˘ ¿πÈ∑ª √≈∂ Ó≈Ó«Ò¡ª ”Â∂ «ÍØ‡ª «Â¡≈ ’È∆¡ª ÍÀ∫Á∆¡ª ‘È ‹Ø ¿πÈ∑ª ˘ Ì∂‹∆¡ª ‹ªÁ∆¡ª ‘ÈÕ ¿π‘
«ÍØ‡ È≈ Á∂‰ Ú◊≈ √ÁÈ È‘∆∫ ¿π·≈ √’Á∆Õ

√Ú-ÓπÒª’‰ (Self Assessment)
Ï‘π «Ú’ÒÍ∆ ÍzÙÈ (Multiple Choice Questions):

D. √Ë≈‰ ±Í «Úæ⁄ ÒØ’ √Ì≈ Á∆ «’√∂ Ú∆ √øÓÂ∆ «Úæ⁄ «’ßÈ∂ ÓÀ∫Ï ‘Ø √’Á∂ ‘È-
(¡) AE ÂØ∫ C@ (Ï) B@ ÂØ∫ D@

(√) A@ ÂØ∫ B@ (Á) ¿πÍØ’Â «Úæ⁄Ø∫ ’ج∆ È‘∆∫∂Õ
E. ÒØ’ Ò∂÷≈ √øÓÂ∆ Á∂ ÓÀ∫Ïª Á∆ √ß«÷¡≈ «’ßÈ∆ ‘À?
(¡) B@ (Ï) BB
(√) BD (Á) AH

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 113