Page 121 - DPOL102_INDIAN POLITICAL SYSTEM

Ì≈Â∆ ≈‹È∆«Â’ «ÚÚ√Ê≈

È؇ F. √øÓÂ∆¡ª Á∆ ÏÀ·’ Ò¬∆ ˜±∆ ’ØÓ ÓÀ∫Ïª Á≈ «’ßÈ≈ ‘πßÁ≈ ˛?
(¡) A/C (Ï) B/C
(√) È≈ (¡) ¡Â∂ (Ï) È≈ (Á) ¿πÍØ’Â «Úæ⁄Ø∫ ’ج∆ È‘∆∫

G.C ÒØ’ √Ì≈ Á∆¡ª Úæ÷-Úæ÷ √øÓÂ∆¡ª Á∂ ’ßÓ
(Functions of Various Committees of the Lok Sabha)

√Ë≈‰ √øÓÂ∆¡ª ¿π‘ √øÓÂ∆¡ª ‘πßÁ∆¡ª ‘È ‹Ø √ÁÈ Á∂ ’ßÓ-«ÚÚ‘≈ È≈Ò √Ïß«Ë ‘πßÁ∆¡ª ‘È-

A. «ÈÔÓ √øÓÂ∆ (Rules Committee): «ÈÔÓ √øÓÂ∆ AE ÓÀ∫Ïª ”Â∂ ¡≈Ë≈« ‘πßÁ∆ ˛ «‹È∑ª ˘ √Í∆’ «ÈÔπ’Â
’Á≈ ˛Õ √Í∆’ ÷πÁ «¬√ √øÓÂ∆ Á≈ ÍÃË≈È ‘πßÁ≈ ˛ «¬‘ √øÓÂ∆ √ÁÈ Á∆ ’≈Ú≈¬∆ √ÏøË∆ «ÈÔÓª ”Â∂ ⁄⁄≈
’Á∆ ˛ ¡Â∂ Íz√Â≈«Ú ͫÚÂÈ ¡Â∂ √øÿ È≈Ò √Ïß«Ë ¡≈͉∂ ÎÀ√Ò∂ «ÁßÁ∆ ˛Õ AIED ÂØ∫ Ï≈¡Á √Í∆’ ÷πÁ
«¬√ Ù’Â∆ Á≈ «¬√Â∂Ó≈Ò ’Á≈ √∆ ¡Â∂ ¡«‹‘≈ ’Á∂ √Ó∂∫ «ÈÔÓª √ÏøË∆ √øÓÂ∆ Á∆¡ª «√Î≈«Ùª È≈Ò ¿π√ Á∆
¡◊Ú≈¬∆ ’∆Â∆ ‹ªÁ∆ √∆Õ ‘π‰ √øÓÂ∆ Á∂ √πfi≈¡ √ÁÈ «Úæ⁄ ¡æ◊∂ æ÷∂ ‹ªÁ∂ ‘È ¡Â∂ «¬È∑ª ˘ ¿πÁØ∫ ‘∆ Ò≈◊± ’∆Â≈
‹ªÁ≈ ˛ ‹ÁØ∫ «¬È∑ª √ÏøË∆ √ÁÈ ¡≈͉∆ √«‘ÓÂ∆ Á∂ Á∂Ú∂Õ
B. ’≈ØÏ≈ √Ò≈‘’≈ √øÓÂ∆ (Business Advisory Committee): «¬‘ «¬’ √Ê≈¬∆ √øÓÂ∆ ˛ «‹√ ˘ ÒØ’ √Ì≈
«Úæ⁄ ’ßÓ ⁄Ò≈¿π‰ «Úæ⁄ √‘≈«¬Â≈ ’È Ò¬∆ ω≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ «¬‘ AE ÓÀ∫Ïª ”Â∂ ¡Ë≈« ‘πßÁ∆ ˛ «‹È∑ª Á∆
«ÈÔπ’Â∆ √Í∆’ ÚæÒØ∫ ’∆Â∆ ‹ªÁ∆ ˛Õ √Í∆’ ÷πÁ «¬√ √øÓÂ∆ Á≈ ÍÃË≈È ‘πßÁ≈ ˛Õ √Í∆’ «¬√ √øÓÂ∆ Á∂ ÓÀ∫Ïª Á∆
«ÈÔπ’Â∆ √ÁÈ Á∂ È∂Â≈, √ÁÈ «Úæ⁄ «ÚØË∆ Íæ÷ Á∂ È∂Â≈ ¡Â∂ ‘Ø «ÚØË∆ ÁÒª Á∂ È∂Â≈Úª Á∆ √Ò≈‘ È≈Ò ’Á≈
˛Õ «¬√ √øÓÂ∆ Á≈ Óπæ÷ ’ßÓ ¿πÈ∑ª √≈∂ «ÏæÒª, Óπæ«Á¡ª ¡Â∂ Íz√Â≈Úª È≈Ò √Ïß«Ë √Ó∂∫ ¡Â∂ ÍzØ◊≈Ó √±⁄∆ «ÈÙ«⁄Â
’È≈ ‘πßÁ≈ ˛ ‹Ø √ÁÈ «Úæ⁄ Í∂Ù ’∆Â∂ ‹≈‰∂ ‘πßÁ∂ ‘ÈÕ «¬‘ √øÓÂ∆ «ÈÙ«⁄ ’Á∆ ˛ «’ ’ÁØ∫ «ÏæÒ Í∂Ù ’∆Â≈ ‹≈‰≈
˛ ¡Â∂ «¬√ ”Â∂ ⁄⁄≈ Ò¬∆ «’ßÈ≈ √Óª «ÁæÂ≈ ‹≈‰≈ ˛Õ √Ë≈‰ ÙÏÁª «Úæ⁄ «¬‘ √øÓÂ∆ √ÁÈ ÚæÒØ∫ ’∆Â∂ ‹≈‰ Ú≈Ò∂
’ßÓª È≈Ò √Ïß«Ë √Ó∂∫ √±⁄∆ «Â¡≈ ’Á∆ ˛Õ

C. «ÚÙ∂Ù ¡«Ë’≈ª Á∆ √øÓÂ∆ (Committee on Privileges):√ß√Á Á∂ ÓÀ∫Ïª ˘ ’πfi «ÚÙ∂Ù ¡«Ë’≈ Íz≈Í ‘πßÁ∂
‘ÈÕ ‹∂’ «¬È∑ª ¡«Ë’≈ª «Úæ⁄Ø∫ «’√∂ Á≈ «’√∂ «Ú¡’Â∆ ÚæÒØ∫ ¿π¶ÿ‰ ’∆Â≈ ‹≈Á≈ ‘À ª Ó≈ÓÒ≈ «ÚÙ∂Ù ¡«Ë’≈∆
Á∆ √øÓÂ∆ ˘ √Ω∫«Í¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ «¬√ √øÓÂ∆ ˘ √ÁÈ Á∂ ÓÀ∫Ïª «Úæ⁄Ø∫ «¬’ √≈Ò Ò¬∆ «ÈÔπ’ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛, «¬√ Á∂
AE ÓÀ∫Ï ‘πßÁ∂ ‘ÈÕ √ÁÈ «Úæ⁄ ÍzÂ∆«ÈËÂ≈ Íz≈Í √≈∆¡ª ÁÒª Á∂ ÓÀ∫Ïª ˘ «¬√ √øÓÂ∆ «Úæ⁄ ˜±∆ ÍzÂ∆«ÈËÂ≈
«ÁæÂ∆ ‹ªÁ∆ ˛Õ √Ë≈‰ ±Í «Úæ⁄ √ÁÈ Á≈ È∂Â≈ ¡Â∂ ’≈˘È∆ ÓßÂ∆ «¬√ √øÓÂ∆ Á∂ ÓÀ∫Ï ‘πßÁ∂ ‘ÈÕ ‹∂’ «‚͇∆
√Í∆’ «¬√ √øÓÂ∆ Á≈ ÓÀ∫Ï ‘ØÚ∂ ª ¿π‘ ¿π√ Á≈ ÍzË≈È Ú∆ ‘πßÁ≈ ˛ È‘∆∫ ª ÍzË≈È Á∆ «ÈÔπ’Â∆ √Í∆’ ÚæÒØ∫
’∆Â∆ ‹ªÁ∆ ˛Õ
D. √ÁÈ «Úæ⁄Ø∫ ÓÀ∫Ïª Á∆ ◊À ‘≈˜∆ Á∂ √ÏøË∆ √øÓÂ∆ (Committee on the Absence of Members from the
House): √ß«ÚË≈È Á∂ ¡Èπ√≈ ’ج∆ ÓÀ∫Ï √ÁÈ Á∆ ÓȘ±∆ ÂØ∫ «ÏȪ √ÁÈ Á∆¡ª ÏÀ·’ª ÂØ∫ F@ «ÁȪ ÂØ∫ «˜¡≈Á≈
√Ó∂∫ ◊À ‘≈˜ «‘ßÁ≈ ˛ ª ¿π√ Á∆ √∆‡ ÷≈Ò∆ ÿث٠’∆Â∆ ‹≈ √’Á∆ ˛Õ ÓÀ∫Ïª Á∆ √ÁÈ ÂØ∫ ◊À ‘≈˜∆ È≈Ò
√Ïß«Ë √≈∂ Ó≈Ó«Ò¡ª Á∆ ‹ª⁄ ÍÛÂ≈Ò ’È, ◊À ‘≈˜∆ Á∂ ’≈Ȫ Á∆ ‹ª⁄ ’È ¡Â∂ √ÁÈ ÂØ∫ ¤πæ‡∆ Á∂ √ÏßË
«Úæ⁄ √πfi≈¡ Á∂‰ Ò¬∆ √ÁÈ Á∆ «¬’ √øÓÂ∆ ω≈¬∆ ‹ªÁ∆ ˛Õ «¬√ √øÓÂ∆ ˘ ÓÀ∫Ïª Á∆ ◊À ‘≈˜∆ √ÏøË∆ √øÓÂ∆
«’‘≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ «¬‘ √øÓÂ∆ AE ÓÀ∫Ïª ”Â∂ ¡Ë≈« ‘πßÁ∆ ˛Õ ¿πÈ∑ª Á∆ «ÈÔπ’Â∆ √Í∆’ ÚæÒØ∫ «¬’ √≈Ò Ò¬∆ ’∆Â∆
‹ªÁ∆ ˛Õ
E. √’≈∆ Ú≈¡«Á¡ª √ÏøË∆ √øÓÂ∆ (Committee on Governmental Assurances): «√Î ÓßÂ∆ √ÁÈ «Úæ⁄
‹Ú≈Ï Á∂‰ ‹ª √ÁÈ ˘ √ßÏØËÈ ’Á∂ √Ó∂∫ ’πfi «ÚÙ∂Ù Ú≈¡Á∂ ’ «ÁßÁ∂ ‘È ‹ª √ÁÈ ˘ ’πfi ÌØ√≈ «ÁßÁ∂ ‘ÈÕ √ÁÈ
«¬‘ ‹≈ȉ≈ ⁄≈‘πßÁ≈ ˛ «’ ’∆ ÓßÂ∆¡ª ÚæÒØ∫ ’∆Â∂ ◊¬∂ Ú≈¡Á∂ ·∆’ Â∑ª ͱ∂ ’∆Â∂ ◊¬∂ ‘È ‹ª È‘∆∫? «¬‘ ’ßÓ
√’≈∆ Ú≈¡«Á¡ª √ÏøË∆ √øÓÂ∆ ÚæÒØ∫ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ «¬√ √øÓÂ∆ Á≈ ’ßÓ «¬‘ Ú∆ Á∂÷‰≈ ‘πßÁ≈ ˛ «’ ’∆ √’≈
ÚæÒØ∫ ’∆Â∂ ◊¬∂ Ú≈¡Á∂ «ÈË≈« √Ó∂∫ «Úæ⁄ Í»∂ ’∆Â∂ ◊¬∂ ‘È ‹ª È‘∆∫Õ ‹∂’ «’√∂ ÓßÂ∆ ÚæÒØ∫ ’ج∆ Ú≈¡Á≈ ͱ≈
È‘∆∫ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ª √øÓÂ∆ «¬√ ˘ √ÁÈ Á∂ «Ë¡≈È «Úæ⁄ «Ò¡≈™Á∆ ˛Õ «¬√ √øÓÂ∆ Á∂ Ú∆ AE ÂØ∫ «˜¡≈Á≈ ÓÀ∫Ï
È‘∆∫ ‘πßÁ∂ «‹È∑ª Á∆ «ÈÔπ’Â∆ √Í∆’ ÚæÒØ∫ «¬’ √≈Ò Ò¬∆ ’∆Â∆ ‹ªÁ∆ ˛Õ ’ج∆ Ú∆ ÓßÂ∆ «¬√ √øÓÂ∆ Á≈ ÓÀ∫Ï È‘∆∫

114 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY