Page 170 - DPOL102_INDIAN POLITICAL SYSTEM

«¬’≈¬∆ñI: «È¡≈ Í≈«Ò’≈ : √Ú¿πµ⁄ ¡Á≈ÒÂ, ¿πµ⁄ ¡Á≈ÒÂ, «È¡≈«¬’ ÍπÈ «È∆÷‰

(ii) ’≈˘È √ß«ÚË≈«È’ ±Í «Úæ⁄ ¡‰¿π«⁄ ˛Õ «¬√ √ÏßË «Úæ⁄ ’≈˘È∆ ÎÀ√Ò∂ Á∆ «ÓÂ∆ È≈Ò Ò≈◊± ‘؉≈ ÏßÁ È؇
‘Ø ‹ªÁ≈ ˛, ‹ª
(iii) ’≈˘È Á∂ ’∂ÚÒ ’πfi «‘æ√∂ ‹ª «¬’ «‘æ√≈ ¡‰¿π«⁄ ˛Õ «¬√ √«ÊÂ∆ «Úæ⁄ ’∂ÚÒ ¡‰¿π«⁄ «‘æ√≈ Ò≈◊± È‘∆∫
«‘ßÁ≈ ¡Â∂ Á±√∂ «‘æ√∂ Ò≈◊± «‘ßÁ∂ ‘È Í ‹∂’ ¡‰¿π«⁄ Í≈¬∂ «‘æ√∂ ’≈˘È Á∂ Ò¬∆ «¬ßÈ∂ Ó‘æÂÚͱÈ
‘؉ «’ Á±√∂ «‘æ√∂ «¬È∑ª ÂØ∫ «ÏȪ È≈ Ò≈◊± ‘Ø √’‰ ª √≈∂ ’≈˘Èª ˘ ‘∆ ¡‰¿π«⁄ ·«‘≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈
˛ ¡Â∂ æÁ ’ «ÁæÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ
6. ¡Á≈Ò ÚæÒØ∫ √ß«ÚË≈«È’ ¡Â∂ ¡ÔØ◊ ÿØÙ‰≈ ’È Á∂ «ÁÈ ÂØ∫ Í«‘Òª ’≈˘È Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ ’∆Â∂ ◊¬∂ ’ßÓ
«ÚÁÓ≈È «‘ßÁ∂ ‘ÈÕ
7. √Ú¿πµ⁄ ¡Á≈Ò ¡≈͉∂ Í«‘Ò∂ ÎÀ√«Ò¡ª «Úæ⁄ √ØË ’ √’Á∆ ˛ ‹ª ¿πÈ∑ª ˘ æÁ ’ √’Á∆ ˛
8. √Ú¿πµ⁄ ¡Á≈Ò ÚæÒØ∫ √Ê≈«Í Íz«’«¡≈ ÏÈ≈Ó ’≈˘È Á∆ ·∆’ Íz«’«¡≈ (Procedure Established Law
vs. Due Process of Law): Ì≈ «Úæ⁄ «È¡≈«¬’ ÍπÈ «È∆÷‰ «‹√ «√˪ Á∂ ¡≈Ë≈ ”Â∂ Ù≈«√ ’∆Â≈
‹ªÁ≈ ˛ ¿π‘ ˛: ““’≈˘È ÚæÒØ∫ √Ê≈«Í Íz«’«¡≈”” È≈ «’ ““’≈˘È Á∆ ¿π«⁄ Íz«’«¡≈ È≈ «’ ““’≈˘È Á∆ ·∆’
Íz«’«¡≈”” ‹Ø ¡Ó∆’≈ «Úæ⁄ Ò≈◊± ˛Õ “’≈˘È Á∆ ·∆’ Íë’«¡≈” ¡Ë∆È «È¡≈ Í≈«Ò’≈ ’≈˘È Á∆ √ß«ÚË≈«È’ Á∆
Í÷ ’È Ò¬∆ ÁØ‘∆ ÍÃ∆«÷¡≈ ’Á∆ ‘ÀÕ Í«‘Òª ¡Á≈Ò Í÷ ’Á∆ ˛ «’ ’∆∫ ’≈˘È ω≈¿π‰ Ò¬∆ √ß√Ê≈ È∂
Íz≈Í ْÂ∆¡ª Á∆¡ª ‘æÁª Á∂ ¡ßÁ ’≈Ú≈¬∆ ’∆Â∆ ˛ ¡Â∂ «ÈË≈« Íz«’«¡≈ ¡Èπ√≈ ’ßÓ ’∆Â≈ ˛ ‹ª È‘∆∫Õ
Á±√≈ ¡Á≈Ò Í÷ ’È≈ ˛ «’ ’∆ ’≈˘È Íz«’«¡≈ «È¡≈ Á∂ ¿πÁ∂Ùª ˘ ͱ≈ ’Á≈ ‘À «’ ’∆ «¬‘ ·∆’ ’≈˘È
˛ ‹ª È‘∆∫Õ ‹∂’ ’≈˘È «¬È∑ª ÁØÚª ¡Ë≈ª «Úæ⁄Ø∫ «’√∂ «¬’ ”Â∂ Ú∆ ͱ≈ È‘∆∫ ¿πÂÁ≈ ª «¬√ ˘ ◊À-√ß«ÚË≈«È’
ÓßÈ ’∂ æÁ ’ «ÁæÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ «¬√ Á∂ ¿πÒ‡ “’≈˘È ÚæÒØ∫ √Ê≈«Í Íë’«¡≈” Á∂ «√˪ Á∂ ¡Ë∆È Ú◊∂ Ì≈Â
Á∂ √ß«ÚË≈È «Úæ⁄ Á‹ ’∆Â≈ «◊¡≈ ˛ ¡Á≈Ò ’∂ÚÒ «¬‘ ÂÀ¡ ’Á∆ ˛ «’ ’∆ ’≈˘È ω≈¿π‰ Ú≈Ò∆ √ß√Ê≈ È∂
√ß«ÚË≈È ÚæÒØ∫ «ÁæÂ∆¡ª ◊¬∆¡ª Ù’Â∆¡ª Á∂ ¡Èπ√≈ ’≈˘È ω≈«¬¡≈ ˛ ¡Â∂ «ÈË≈« Íz«’«¡≈ Á≈ Í≈Ò‰
’∆Â≈ ˛ ‹ª È‘∆∫Õ «¬√ «√˪ Á∂ ¡Ë∆È «È¡≈«¬’ ÍπÈ «È∆÷‰ Á≈ ÷∂Â “’≈˘È Á∆ ·∆’ Íz«’«¡≈” «√˪Â
Á∂ ¡Ë∆È ÷∂Â È≈Ò √∆«Ó ‘πßÁ≈ ˛Õ “’≈˘È ÚæÒØ∫ √Ê≈«Í Íz«’«¡≈” ¡Ë∆È, ¡Á≈Ò ’∂ÚÒ ’≈˘È Á≈ ÍπÈ
«È∆÷‰ «¬‘ ÎÀ√Ò≈ ’È Ò¬∆ ’Á≈ ˛ «’ ’∆ «¬√ ˘ √ß«ÚË≈È ÚæÒØ∫ «ÈË≈« Íz«’«¡≈ Á∂ ¡Èπ√≈ ω≈«¬¡≈
«◊¡≈ ˛ ‹ª È‘∆∫ ¡Â∂ «¬√ Ò¬∆ «¬√ Á≈ ÷∂Â √∆«Ó ‘πßÁ≈ ˛Õ ◊ØÍ≈ÒÈ ÏÈ≈Ó ÓÁ≈√ ≈‹ Óπ’æÁÓ∂ «Úæ⁄ ÁØÙ∆
ÚæÒØ∫ «¬‘ «Ú⁄≈ «ÁæÂ≈ «◊¡≈ «’ “’≈˘È ÚæÒØ∫ √Ê≈«Í” ¡Â∂ “’≈˘È Á∆ ·∆’ Íz«’«¡≈” «Úæ⁄ ’ج∆ Î’ È‘∆∫
‘πßÁ≈ Í Ì≈ Á∂ ¡‡≈È∆ ‹ÈÒ È∂ «¬‘ «Ú⁄≈ «ÁæÂ≈ «’ ’≈˘È ÚæÒØ∫ √Ê≈«Í Íz«’«¡≈ Á∆ ◊߇∆ “ÔØ◊
«ÚË≈È Í≈«Ò’≈” ÚæÒØ∫ ω≈¬∂ ’≈˘È ÚæÒØ∫ «ÈË≈« Íz«’«¡≈ Á∆ √πæ«÷¡≈ ‹ª ‘Ø ’πfi È‘∆∫Õ ¡Á≈Ò ¡‡≈È∆
‹ÈÒ ÚæÒØ∫ Íz◊‡ ’∆Â∂ ◊¬∂ «Ú⁄≈ È≈Ò √«‘Ó ‘Ø ◊¬∂Õ «¬√ Â∑ª Ì≈ «Úæ⁄ ¡Á≈Ò ¿π√ √Ó∂∫ ‘∆ ’≈˘È ˘
æÁ ÿث٠’ √’Á≈ ˛ ‹ÁØ∫ ¿π‘ Í≈¬∂ ’≈˘È Ú≈Ò∆ «ÚË≈È Í≈«Ò’≈ È∂ ·∆’ Íz«’«¡≈ Á≈ «¬√Â∂Ó≈Ò ’≈˘È
«ÈÓ≈‰ Á∂ √Ó∂∫ È‘∆∫ ’∆Â≈ √∆ Í ¡√Ò∆ «ÚÚ‘≈ «Úæ⁄ Ì≈ Á∂ √Ú¿πµ⁄ ¡Á≈Ò È∂ ’≈˘È Á∂ ¡Ω«⁄ÂÔ Á≈
ÎÀ√Ò≈ ’È Ò¬∆ Ï‘π Ú≈ ’≈˘Èª È∂ ¡Ω«⁄ÂÔ Á∆ ‹ª⁄ «Ú¡≈Í’ ±Í «Úæ⁄ ’∆Â∆ ˛Õ «¬√ È∂ ’Á∆ Ú∆ √ß«ÚË≈«È’
√Ø˪ ‹ª ’≈˘Èª ÚæÒØ∫ ÓΩ«Ò’ ¡«Ë’≈ª ”Â∂ √ß√Á ÚæÒØ∫ Ò◊≈¬∂ ÍzÂ∆Ïß˪ Á∂ ¡Ω«⁄ÂÔ Á≈ ÍπÈ «È∆÷‰ ’È «Úæ⁄
«fi‹’ È‘∆∫ «Á÷≈¬∆Õ
“’≈˘È ÚæÒØ∫ √Ê≈«Í Íz«’«¡≈” Á≈ Í≈Ò‰ ’Á∂ ‘ج∂ ¡Â∂ “’≈˘È Á∆ ·∆’ Íz«’«¡≈” ˘ æÁ ’Á∂ ‘ج∂ Ì≈Â∆
√ß«ÚË≈È «È¡≈«¬’ √Ú¿πµ⁄Â≈ ¡Â∂ √ß√Á∆ Íẕ√æÂ≈ Á∂ ÁØÚª «√˪ª ˘ æÁ ’Á≈ ‘À «‹Ú∂∫ «¬‘ Ò◊≈Â≈ ¡Ó∆’≈
¡Â∂ «¬ß◊ÒÀ∫‚ «Úæ⁄ Íz⁄æ«Ò ‘ÈÕ «¬‘ ’∂ÚÒ ÓæË Ó≈◊ ◊z«‘‰ ’Á≈ ˛Õ «ÚË≈È Í≈«Ò’≈ ’ØÒ √Ú¿πµ⁄Â≈ ˛ Í
√ß«ÚË≈È ÂØ∫ Íz≈Í ÷∂Â Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ ‘∆ «¬√ Á≈ «¬√Â∂Ó≈Ò «¬√ ’≈˘È ÚæÒØ∫ √Ê≈«Í Íz«’«¡≈ Á∆¡ª ‘æÁª
¡ßÁ ‘∆ ’Á∆ ˛Õ

‡≈√’ √Ú¿πµ⁄ ¡Á≈Ò «ÚË≈È Í≈«Ò’≈ ÚæÒØ∫ ω≈¬∂ ◊¬∂ ’≈˘Èª ”Â∂ «È¡≈«¬’ ÍπÈ «È∆÷‰
’ √’Á≈ ˛ Í √ß«ÚË≈«È’ ’≈˘Èª Á∂ «Íæ¤∂ «ÚËÓ≈È Ì≈ÚÈ≈ Á≈ ÍπÈ «È∆÷‰ È‘∆∫
’ √’Á≈Õ

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 163