Page 192 - DPOL102_INDIAN POLITICAL SYSTEM

«¬’≈¬∆ñAA: ≈‹ √’≈: ≈‹-«ÚË≈È Óß‚Ò, ≈‹Í≈Ò, ÓßÂ∆ Íz∆ÙÁ ¡Â∂ Óπæ÷ ÓßÂ∆

‘∆ Í∂Ù ’∆Â∂ ‹≈ √’Á∂ ‘È, «ÚË≈È Íz∆ÙÁ «Úæ⁄ È‘∆∫Õ ’≈‹ Í≈«Ò’≈ Ú∆ ’∂ÚÒ «¬√ ÍzÂ∆ «˜ßÓ∂Ú≈ ˛, «ÚË≈È È؇
Íz∆ÙÁ ÍzÂ∆ È‘∆∫Õ √æ⁄ ª «¬‘ ˛ «’ «ÚË≈È Íz∆ÙÁ Á∆ ‘Ø∫Á ‘∆ «ÚË≈È √Ì≈ Á∆ ¡≈͉∆ «¬æ¤≈ ”Â∂ «ÈÌ «‘ßÁ∆
˛, ¿π‘ ‹ÁØ∫ ⁄≈‘∂ ¿π√ ˘ ω≈ √’Á∆ ˛ ¡Â∂ ‹ÁØ∫ ⁄≈‘∂ ¿π√ ˘ ÂØÛ √’Á∆ ˛Õ «¬√ ˘ «¬ßÈ≈ Ó‘æÂÚ «ÁæÂ∂ ‹≈‰ Á≈
’≈È «¬‘ ˛ «’ «¬√ Á∆ ⁄؉ ≈‹ Á∆ ‹ÈÂ≈ ÚæÒØ∫ √Ú‹È’ Ú؇ Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ ÍzÂæ÷ ±Í «Úæ⁄ ‘πßÁ∆ ˛ ¡Â∂ «¬‘
¿π√ Á≈ ÍzÂ∆«ÈË∆ √ÁÈ ˛Õ
ÍzªÂ∆ √ß«ÚË≈«È’ ÍzÏßË «Úæ⁄ ≈‹ «ÚË≈È Óß‚Ò ˘ Ó‘æÂÚͱÈ √Ê≈È Íz≈Í ˛ Í «¬√ Á∆ Ù’Â∆ ’∂∫Á∆ √ß√Á Á∂
Óπ’≈ÏÒ∂ ’≈Î∆ ÿæ‡ ‘πßÁ∆ ˛Õ «¬√ ˘ ’∂ÚÒ ≈‹ √±⁄∆ Á∂ FF «Ú«Ù¡ª ¡Â∂ √ªfi∆ √±⁄∆ Á∂ DG «Ú«Ù¡ª ”Â∂ ‘∆ ’≈˘È
«ÈÓ≈‰ Á≈ ¡«Ë’≈ ‘πßÁ≈ ‘À Í «¬√ ”Â∂ Ú∆ ’¬∆ «¬’ ÍzÂ∆ÏßË ‘ÈÕ
(i) ≈‹ √Ì≈ B/C Ï‘πÓ È≈Ò «¬’ Íz√Â≈Ú Í≈√ ’’∂ «’√∂ Ú∆ ≈‹ √±⁄∆ Á∂ «ÚÙ∂ ˘ ≈Ù‡∆ Ó‘æÂÚ Á≈
«ÚÙ≈ ÿث٠’ √’Á∆ ˛ ¡Â∂ «¬√ ±Í «Úæ⁄ ¿π√ «ÚÙ∂ ”Â∂ ’≈˘È «ÈÓ≈‰ Á≈ ¡«Ë’≈ ’∂∫Á∆ √ß√Á
˘ Íz≈Í ‘Ø ‹ªÁ≈ ˛Õ
(ii) √ªfi∆ √±⁄∆ Á∂ «Ú«Ù¡ª ”Â∂ Ú∆ ¡÷∆Ò≈ ¡«Ë’≈ √ß√Á ˘ ‘∆ Íz≈Í ‘πßÁ≈ ˛Õ
(iii) ≈‹Í≈Ò «¬√ ÚæÒØ∫ Í≈√ «’√∂ Ú∆ «ÏæÒ ˘ ≈Ù‡ÍÂ∆ Á∆ ÓȘ±∆ Ò¬∆ √πæ«÷¡Â æ÷ √’Á≈ ˛Õ
(iv) ’πfi «ÏæÒ ≈Ù‡ÍÂ∆ Á∆ ͱÈ √«‘ÓÂ∆ È≈Ò ‘∆ «¬√ «Úæ⁄ Í∂Ù ’∆Â∂ ‹≈ √’Á∂ ‘ÈÕ

(v) «¬√ È≈Ò «È«Ó ’≈˘Èª ”Â∂ «È¡≈«¬’ ÍπÈ≈ÚÒØ’È Á≈ ¡«Ë’≈ «È¡≈ Í≈«Ò’≈ ˘ Íz≈Í ˛ ¡Â∂
«È¡≈ Í≈«Ò’≈ «’√∂ ’≈˘È Á∂ ¡«Ë’≈ Ï‘π ÚæË ‹ªÁ∂ ‘È ¡Â∂ ≈‹ «ÚË≈È Óß‚Ò Á∂ ¡«Ë’≈ ÿæ‡ ‘Ø
‹ªÁ∂ ‘ÈÕ

(vi) ≈Ù‡ÍÂ∆ ’Á∆ Ú∆ √ß«ÚË≈«È’ ¡≈Í≈Â’≈Ò (Art. 356) Á∆ ÿØÙ‰≈ ’’∂ «¬√ ˘ Ìß◊ ’ √’Á≈ ˛Õ
«¬È∑ª √≈∂ ÍzÂ∆Ïß˪ ’≈È ≈‹ «ÚË≈È Óß‚Ò Á∆ √«ÊÂ∆ ’∂∫Á∆ √ß√Á Á∂ Óπ’≈ÏÒ∂ ’πfi ’Ó˜Ø ˛ Í «¬√ Á≈ «¬‘
Ì≈Ú È‘∆∫ «’ «¬√ Á∆ √«ÊÂ∆ Ó‘æÂÚ‘∆‰ ˛Õ ≈‹ ÍzÙ≈√È «Úæ⁄ «¬√ ˘ Ó‘æÂÚͱÈ √Ê≈È Íz≈Í ˛Õ

‡≈√’ ਰਾਜ ਵਿਧਾਨਸਭਾ ਦੀਆਂ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਉੱਤੇ ਚਰਚਾ ਕੀਤÕ

√Ú-ÓπÒª’‰ (Self Assessment)
÷≈Ò∆ Ê≈Úª ÌØ (Fill in the blanks):
A. «ÚË≈È Íz∆ÙÁ ËÈ-«ÚË≈«¬’ ’ØÒ ‘؉ «Úæ⁄ ...............Á∆ Á∂ ’ √’Á∆ ˛Õ
B. ...........«ÚË≈«¬’ «’√∂ Ú∆ √ÁÈ «Úæ⁄ Í∂Ù ’∆Â∂ ‹≈ √’Á∂ ‘ÈÕ

C. «ÚË≈È √Ì≈ Á≈ ÓÀ∫Ï ω≈¿π‰ Ò¬∆ «È¿±ÈÂÓ ¿πÓ ‘æÁ ............˛Õ

AA.B ≈‹ Á≈ ≈‹Í≈Ò (Governor of a State)

≈‹Í≈Ò ≈‹ Á∆ ’≈‹ Í≈«Ò’≈ Á≈ Óπ÷∆¡≈ ‘πßÁ≈ ˛Õ «¬√ Á∆ ≈‹ «Úæ⁄ ¿π‘∆ √«ÊÂ∆ ‘πßÁ∆ ˛ ‹Ø ’∂∫Á «Úæ⁄ ≈Ù‡ÍÂ∆
˘ Íz≈Í ˛ Í ¿π√ Á∆ √«ÊÂ∆ «¬’ „ß◊ È≈Ò, ÊØÛ∑∆ «‹‘∆ «˜¡≈Á≈ √∂zÙ· ‘πßÁ∆ ˛Õ Ì≈ Á≈ ≈Ù‡ÍÂ∆ √ßÿ Á∆
’≈‹Í≈«Ò’≈ Á≈ È≈Ó≈Â Óπ÷∆¡≈ ‘πßÁ≈ ˛ ¡Â∂ ¿π√ ˘ ¡≈͉∆ «¬æ¤≈ ¡Èπ√≈ ’ßÓ ’È Á∆ Ù’Â∆ È‘∆∫ Íz≈ÍÂ
‘πßÁ∆ «’™«’ ¿π√ ˘ Ò◊≈Â≈ √ßÿ∆ ÓßÂ∆ Íz∆ÙÁ Á∆ √Ò≈‘ ¡Èπ√≈ ’ßÓ ’È≈ ‘πßÁ≈ ˛Õ «¬√ Á∂ ¿πÒ‡ ≈‹ Á≈
≈‹Í≈Ò ˘ √ß«ÚË≈«È’ √ß’‡’≈Ò Á∆ √«ÊÂ∆ «Úæ⁄ ¡Â∂ ’πfi √«ÊÂ∆¡ª «Úæ⁄ ¡≈͉∆ «¬æ¤≈ ¡Èπ√≈ ÎÀ√Ò≈ ’È
Á≈ ¡«Ë’≈ ‘πßÁ≈ ˛Õ √ß«ÚË≈È È∂ ≈‹Í≈Ò ˘ ’πfi √ÚÀ-«¬¤πæ’ ¡«Ë’≈ Ú∆ ÍzÁ≈È ’∆Â∂ ‘È:

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 185