Page 9 - DPOL102_INDIAN POLITICAL SYSTEM

Ì≈Â∆ ≈‹È∆«Â’ «ÚÚ√Ê≈

È؇ A.A Ì≈Â∆ √ø«ÚË≈È Á∆ ÍÃ√Â≈ÚÈ≈ (Preamble of Indian Constitution)

√ø«ÚË≈È Á∆ ÍÃ√Â≈ÚÈ≈ «¬√ Á∆ Ì≈ÚÈ≈ ¡Â∂ ¡Ê ˘ ÷ØÒ∑‰ Á∆ «¬’ Í»ø‹∆ ‘πøÁ∆ ˛Õ «¬‘ ◊æÒ Ì≈ Á∂ √ø«ÚË≈È Á∆
ÍÃ√Â≈ÚÈ≈ √ÏøË∆ Ú∆ √æ⁄ ˛Õ ’∂. ¡ÀµÓ. ÓπÈÙ∆ È∂ «¬√ ˘ √ø«ÚË≈È Á∆ ≈‹È∆«Â’ ‹ÈÓ ÍæÂ∆ ’≈ «ÁæÂ≈, «‹√ È∂
√ø«ÚË≈È ¡Â∂ ÓΩ«Ò’ «ÚÙ∂ÙÂ≈Úª, ÁÙÈ ¡Â∂ Ì≈Â∆ ≈‹ Á∆ Íë’Â∆ ÍÃ◊‡ ’∆Â≈ «◊¡≈ ˛Õ ÍÃ√Â≈ÚÈ≈ Ì≈Â
Á∂ √ø«ÚË≈È Á∂ ÓΩ«Ò’ ÁÙÈ ˘ Á√≈™Á∆ ˛ ¡Â∂ √ø«ÚË≈È Á∆¡ª Ë≈≈Úª Á∆ «Ú¡≈«÷¡≈ ’È «Úæ⁄ Ó‘æÂÚÍ»È
Ì»«Ó’≈ «ÈÌ≈™Á∆ ˛Õ Í≥«‚ ·≈’π Ì≈◊Ú È∂ «’‘≈ ˛, ““ÍÃ√Â≈ÚÈ≈ √ø«ÚË≈È Á≈ Ï‘π ‘∆ Ï‘πÓπæÒ≈ Ì≈◊ ˛, «¬‘
√ø«ÚË≈È Á∆ ¡≈ÂÓ≈ ˛, «¬‘ √ø«ÚË≈È Á∆ Í»ø‹∆ ˛Õ «¬‘ √ø«ÚË≈È «ÈÓ≈Â≈Úª Á≈ ÓøÈ ÷ØÒ∑‰ Ú≈Ò∆ «¬’ Í»ø‹∆ ˛Õ
«¬‘ √ø«ÚË≈È «Úæ⁄ ‹«Û∑¡≈ ‘Ø«¬¡≈ «¬’ ‘∆≈ ˛Õ «¬‘ «¬’ √πøÁ ◊«Á¡ªÙ Ú≈Ò∆ ’«ÚÂ≈ ˛, √◊Ø∫ «¬‘ ¡≈͉∂
¡≈Í «Úæ⁄ √øÍ»È ˛Õ «¬‘ √‘∆ Ó≈ÍÁø‚ ˛, «‹√ È≈Ò √ø«ÚË≈È Á≈ ÓπæÒ Í«÷¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ””

’∆ Âπ√ƒ ‹≈‰Á∂ ‘Ø Ì≈Â∆ √ø«ÚË≈È Á∆ ÍÃ√Â≈ÚÈ≈ Ì≈Â∆ √ø«ÚË≈È Á∆ ¡≈ÂÓ≈ ˛Õ

““¡√ƒ ¡≈͉∆ √ø«ÚË≈È «ÈÓ≈‰ √Ì≈ «Úæ⁄ BF ÈÚøÏ AIDI Á∂ «ÁÈ ¡≈͉∂ «¬√ √ø«ÚË≈È Á≈ «ÈÓ≈‰ ’Á∂
‘ª, «¬√ ˘ Í≈√ ’Á∂ ‘ª ¡Â∂ «¬√ ˘ ¡≈͉∂ ¡≈Í ˘ √Ω∫ÍÁ∂ ‘ªÕ””
ÙÏÁ “√Ó≈‹Ú≈Á”, “ËÓ-«ÈÍæ÷Â≈” “¡÷ø‚Â≈” Í«‘Òª ÍÃ√Â≈ÚÈ≈ «Úæ⁄ Ù≈«ÓÒ È‘ƒ √È ¡Â∂ «¬‘ √ø«ÚË≈È Áƒ
DBÚƒ √ØË (AIGF) È≈Ò √ø«ÚË≈È «Úæ⁄ Ù≈«ÓÒ ’∆Â∂ ◊¬∂Õ

√Ú-ÓπÒª’‰ (Self Assessment)
÷≈Ò∆ Ê≈Úª ÌØ (Fill in the blanks):
A. Ì≈Â∆ √ø«ÚË≈È Á∆ ÍÃ√Â≈ÚÈ≈ ˘ Ì≈Â∆ √ø«ÚË≈È Á∆ .................... «’‘≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ
B. ÙÏÁ √Ó≈‹Ú≈Á, ËÓ «ÈÍæ÷Â≈, ¡÷ø‚Â≈ ˘ √ø«ÚË≈È Á∆ ÍÃ√Â≈ÚÈ≈ «Úæ⁄ √≈Ò .............. «Úæ⁄
Ù≈«ÓÒ ’∆Â≈ «◊¡≈ √∆Õ
C. √ø«ÚË≈È Á≈ «ÈÓ≈‰ .................... ˘ ‘Ø«¬¡≈ √∆Õ

A.B ÍÃ√Â≈ÚÈ≈ Á∆¡ª Óπæ÷ «ÚÙ∂ÙÂ≈Úª (Main Features of the Preamble)

ÍÃ√Â≈ÚÈ≈ È≈Ò Ì≈Â∆ ≈‹ Á∆ Íë’Â∆ ¡Â∂ ¿πÈ∑ª ¿πÁ∂Ùª Á≈ «◊¡≈È «ÓÒÁ≈ ˛ ‹Ø «’ Ì≈Ú∆ √’≈ª ÚæÒØ∫ ÍÃ≈ÍÂ
’∆Â∂ ‹≈‰∂ ‘ÈÕ «¬‘ ‹ÈÂ≈ Á∆ ÍÃÌ»√æÂ≈ ˘ ÍÃ◊‡ ’Á∆ ˛ ¡Â∂ ¿π√ Â≈∆÷ ˘ Á‹ ’Á∆ ˛, «‹√ ˘ √ø«ÚË≈È ˘
√ø«ÚË≈È «ÈÓ≈‰ √Ì≈ ÚæÒØ∫ ¡≈÷∆ »Í «Úæ⁄ ¡Í‰≈«¬¡≈ «◊¡≈ √∆Õ ÍÃ√Â≈ÚÈ≈ Á∆¡ª «ÚÙ∂ÙÂ≈Úª Á≈ «ÚÙÒ∂Ù‰
‘∂· «Ò÷∂ ⁄≈ «√Ò∂÷ª ¡Ë∆È ’∆Â≈ ‹≈ √’Á≈ ˛:

(I) √æÂ≈ Á≈ √ØÂ-ÒØ’«ÍzÔ ÍzÌ»√æÂ≈ (The Source of Authority-Popular Sovereignty)
√Ì ÂØ∫ Í«‘Òª Íz√Â≈ÚÈ≈ √ÍæÙ‡ ±Í «Úæ⁄ ‹ÈÂ≈ Á∆ ÍÃÌ»√æÂ≈ Á∂ «√˪ ˘ √Ú∆’≈ ’Á∆ ˛Õ «¬‘ «¬È∑ª ÙÏÁª
È≈Ò ¡≈ßÌ ‘πßÁ∆ ˛, ““¡√∆∫ Ì≈ Á∂ ÒØ’....”” «¬√ ÂØ∫ «¬√ ÂæÊ Á∆ ÍπÙ‡∆ ‘Ø ‹ªÁ∆ ˛ «’ √≈∆ √æÂ≈ Á≈ ¡«ßÂÓ
√Ø ‹ÈÂ≈ ‘∆ ‘ÀÕ √’≈ ¡≈͉∆ Ù’Â∆ ‹ÈÂ≈ ÂØ∫ Íz≈Í ’Á∆ ˛Õ √ß«ÚË≈È Á≈ ¡Ë≈ ¡Â∂ ÍÃÌ»√æÂ≈ ÒØ’ª
«Úæ⁄ ¡Â∂ «¬‘ ¡≈͉∆ ÍÃÌ»√æÂ≈ ÒØ’ª ÂØ∫ Íz≈Í ’Á∆ ‘ÀÕ ““Íz√Â≈ÚÈ≈ «¬‘ Ú∆ √ÍæÙ‡ ’Á∆ ˛ «’ √ÁÈ Á∂ √≈∂
ÓÀ∫Ïª Á∆ «¬æ¤≈ ˛ «’ «¬√ √ß«ÚË≈È Á∆¡ª ‹Û∑ª, «¬√ Á∆ √æÂ≈, «¬√ Á∆ ÍÃÌ»√æÂ≈ ÒØ’ª ÂØ∫ Íz≈Í ’∆Â∆ ‹≈Ú∂Õ”” ‚≈.
¡ßÏ∂Á’ Á∂ ¡Èπ√≈ «¬√ √Ú±Í «Úæ⁄ Ì≈ Á∂ √ß«ÚË≈È Á∆ Íz√Â≈ÚÈ≈ ¡Ó∆’∆ √ß«ÚË≈È Á∆ Íz√Â≈ÚÈ≈ ¡Â∂
√ßÔπ’ ≈Ù‡ Á∂ ⁄≈‡ Á∆ Íz√Â≈ÚÈ≈ È≈Ò «ÓÒÁ∆ ˛Õ””
√ß«ÚË≈È «ÈÓ≈‰ √Ì≈ «Úæ⁄ ÁØ ÓÀ∫Ïª È∂ “¡√∆∫ Ì≈ Á∂ ÒØ’”” ÙÏÁª Á∂ ÍzÔØ◊ Á≈ «ÚØË ’∆Â≈ √∆Õ ¡Àµ⁄. Ú∆. ’≈ÓÊ
⁄≈‘πßÁ∂ √È «’ Íz√Â≈ÚÈ≈ «¬È∑ª ÙÏÁª È≈Ò ¡ßÌ ‘؉∆ ⁄≈‘∆Á∆ «’, ““ÍÃÓ≈ÂÓ≈ Á∂ È≈Ó ”Â∂”” ¡Â∂ «¬√ «Ú⁄≈ Á≈

2 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY