Page 11 - DPOL102_INDIAN POLITICAL SYSTEM

Ì≈Â∆ ≈‹È∆«Â’ «ÚÚ√Ê≈

È؇ „ß◊ª È≈Ò Íz≈Í ’∆Â≈ ‹≈‰≈ ˛ “Ì≈ «¬’ √Ó≈‹Ú≈Á∆ ≈‹ ˛” Á∂ ÙÏÁ Á≈ ¡√Ò∆ ¡Ê «¬‘ ˛ «’ Ì≈ «¬’
ÒØ’ÂßÂ∆ √Ó≈‹Ú≈Á∆ ≈‹ ˛Õ «¬√ È≈Ò «¬√ Á∆ √Ó≈«‹’ ¡≈«Ê’ «È¡≈ ÍzÂ∆ Ú⁄ÈÏæËÂ≈ Á≈ ÍÂ≈ Òæ◊Á≈ ˛
«‹√ ˘ Á∂Ù È∂ ÒØ’ÂßÂ∆ ÷ø◊ È≈Ò Íz≈Í ’∆Â≈ ‹≈‰≈ ˛Õ Ì≈ √Ó≈«‹’, ¡≈«Ê’ ¡Â∂ ≈‹È∆«Â’ Ï≈ÏÂ≈,
√Ó≈«‹’ «È¡≈, ¡≈«Ê’ Ï≈ÏÂ≈, √Ú‹È’ ÌÒ≈¬∆ ¡Â∂ «Ú’≈√ Á∂ √Ó≈‹Ú≈Á∆ Ò’Ùª ˘ Íz≈Í ’È Ò¬∆
«ÁzÛ √ß’ÒÍ ˛Õ Ízß± «¬√ ¿πÁ∂Ù Ò¬∆ ¿π‘ Â≈È≈Ù≈‘∆ „ß◊ª ˘ ¡ÍÈ≈¿π‰ Ò¬∆ «Â¡≈ È‘∆∫ ˛Õ Ì≈ √Ó≈‹Ú≈Á∆
Ò’Ùª ˘ Íz≈Í ’È Ò¬∆ ≈‹È∆«Â’ ¡Â∂ ¡≈«Ê’ ÁØȪ ÷∂Âª «Úß⁄ ÒØ’ÂßÂ∆ ¿πÁ≈∆’È Á∂ Íæ÷ «Úæ⁄ ˛
Í AIIA Á∂ Ï≈¡Á ¿πÁ≈∆’È Á∂ ¡≈«Ê’ «√˪ ˘ ¡Í‰≈¬∂ ‹≈‰ È≈Ò √Ó≈‹Ú≈Á Á∂ Ì«Úæ÷ ”Â∂ ÍzÙÈ «⁄ßÈ∑
Ò◊≈ «ÁæÂ≈ ˛Õ
(3) Ì≈ «¬’ ËÓ-«ÈÍæ÷ ≈‹ ˛ (India is a Secular State): DBÚƒ √ØË È≈Ò “ËÓ-«ÈÍæ÷Â≈” ˘ Ì≈Â∆
≈‹ Á∆ «¬’ Óπæ÷ «ÚÙ∂ÙÂ≈ Á∂ ±Í «Úæ⁄ ÍÃ√Â≈ÚÈ≈ «Úæ⁄ √Ê≈È «ÁæÂ≈ «◊¡≈Õ «¬√ ˘ Ù≈«ÓÒ ’È È≈Ò Ì≈Â∆
√ß«ÚË≈È Á∆ ËÓ-«ÈÍæ÷ Íz«’Â∆ ˘ ‘Ø √ÍæÙ‡ ’∆Â≈ «◊¡≈Õ «¬’ ≈‹ Á∂ ±Í «Úæ⁄ Ì≈ «’√∂ Ú∆ ËÓ ˘ «ÚÙ∂Ù
ÍæË È‘∆∫ «ÁßÁ≈Õ Ì≈ «Úæ⁄ √’≈∆ ËÓ Ú◊∆ ’ج∆ ◊æÒ È‘∆∫ ˛Õ «¬‘ Í≈«’√Â≈È Á∂ «¬√Ò≈Ó∆ ◊‰≈‹ ¡Â∂
‘Ø Óπ√«ÒÓ Á∂Ùª Ú◊∆ Ë≈«Ó’ «√˪ Á∆ ≈‹È∆Â∆ È≈Ò ¡≈͉∂ ¡≈Í ˘ ¡Òæ◊ ’Á≈ ˛Õ «˜¡≈Á≈ √Ã∂Ù· ◊æÒ
«¬‘ ˛ «’ Ì≈ È∂ √≈∂ ËÓª ˘ «¬’ Ï≈Ï ¡«Ë’≈ Á∂ ’∂ ËÓ-«ÈÍæ÷Â≈ ˘ ¡Í‰≈«¬¡≈ ˛Õ ¡Èπ¤∂Á BE ÂØ∫
BH Âæ’ √ß«ÚË≈È √≈∂ È≈◊«’ª ˘ Ë≈«Ó’ √πÂßÂÂ≈ Á≈ ¡«Ë’≈ «ÁßÁ≈ ˛Õ «¬‘ √≈∂ È≈◊«’ª ˘ «ÏÈ≈ Íæ÷Í≈Â
Ï≈Ï Á∂ ¡«Ë’≈ Ú∆ «ÁßÁ≈ ˛ ¡Â∂ ÿæ‡ «◊‰Â∆¡ª Á∂ «‘æª Á∆ √πæ«÷¡≈ Á∆ «ÚÚ√Ê≈ ’Á≈ ‘ÀÕ ≈‹ È≈◊«’ª
Á∆ Ë≈«Ó’ √πÂßÂÂ≈ «Úß⁄ ’ج∆ Á÷Ò¡ßÁ≈‹∆ È‘∆∫ ’Á≈ ¡Â∂ √ß«ÚË≈È Ë≈«Ó’ ¿πÁ∂Ùª Á∂ Ò¬∆ ’ Ò◊≈¿π‰
Á∆ ÓÈ≈‘∆ ’Á≈ ˛Õ ¡ÒÀ◊‹À∫‚zØ«Ú’√ (Alexandrowicks) «Ò÷Á∂ ‘È, ““Ì≈ «¬’ ËÓ-«ÈÍæ÷ Á∂Ù ˛ ‹Ø √≈∂
«Ú¡’Â∆¡ª Á∂ Ò¬∆ √ß«ÚË≈«È’ ±Í «Úæ⁄ ËÓ Á∆ √πÂßÂÂ≈ Á∆ «ÚÚ√Ê≈ ’Á≈ ˛ ¡Â∂ «’√∂ Ú∆ ËÓ ˘ ’ج∆
«ÚÙ∂Ù Á‹≈ È‘∆∫ «ÁæÂ≈Õ ËÓ-«ÈÍæ÷Â≈ Ì≈Â∆ √ß«ÚË≈È Á∆ ÓΩ«Ò’ ⁄È≈ Á≈ «¬’ Ì≈◊ ˛ ¡Â∂ ‹≈‰’≈∆ «¬√
ÂæÊ Á≈ √ÍæÙ‡ ±Í «Úæ⁄ Úȉ ’Á∆ ˛Õ
(4) Ì≈ «¬’ ÒØ’Âß«’ ≈‹ ˛ (India is Democratic State) : ‹≈‰’≈∆ Ì≈ ˘ «¬’ ÒØ’ÂßÂ∆ Á∂Ù
ÿث٠’Á∆ ‘À, Ì≈ Á∂ √ß«ÚË≈È «Úæ⁄ «¬’ ÒØ’ÂßÂ∆ Íz‰≈Ò∆ Á∆ «ÚÚ√Ê≈ ’Á≈ ˛Õ √’≈ Á∆ √æÂ≈ ÒØ’ª
Á∆ ÍÃÌ»√æÂ≈ ”Â∂ «ÈÌ ’Á∆ ˛Õ ÒØ’ª ˘ Ï≈Ï ≈‹È∆«Â’ ¡«Ë’≈ Íz≈Í ‘ÈÕ √Ú‹È’ «Ú¡√’ Ú؇ Á≈
¡«Ë’≈, ⁄؉ ÒÛÈ Á≈ ¡«Ë’≈, √’≈∆ ¡‘πÁ≈ Íz≈Í ’È Á≈ ¡«Ë’≈, √ß◊·È √Ê≈«Í ’È Á≈ ¡«Ë’≈
¡Â∂ √’≈ Á∆¡ª È∆Â∆¡ª Á∆ ¡≈ÒØ⁄È≈ ¡Â∂ «ÚØË ’È Á≈ ¡«Ë’≈, ¡≈͉∂ «Ú⁄≈ Íz◊‡ ’È ¡Â∂ ÏØÒ‰
Á∆ √πÂßÂÂ≈, ÍÃÀµ√ Á∆ √πÂßÂÂ≈ ¡Â∂ ÙªÂ∆ͱÚ’ √Ì≈Úª ’È Á∆ √πÂßÂÂ≈ ‘∂’ È≈◊«’ ˘ «ÁæÂ∆ ◊¬∆ ˛Õ
«¬È∑ª ≈‹È∆«Â’ ¡«Ë’≈ª Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ ÒØ’ ≈‹È∆Â∆ «Úæ⁄ Ì≈◊ ÒÀ∫Á∂ ‘ÈÕ ¿π‘ ¡≈͉∆ √’≈ Á∆ ⁄؉ ’Á∂
‘ÈÕ ¡≈͉∆ √≈∆¡ª ’≈Ú≈¬∆¡ª Ò¬∆ √’≈ ÒØ’ª Á∂ √≈‘Ó‰∂ «˜ßÓ∂Ú≈ ‘πßÁ∆ ˛Õ ÒØ’ ⁄؉ª È≈Ò √’≈ ˘
ÏÁÒ √’Á∂ ‘ÈÕ √’≈ ˘ √∆«Ó ْÂ∆¡ª Íz≈Í ‘ÈÕ «¬‘ √ß«ÚË≈È Á∂ Á≈«¬∂ «Úæ⁄ «‘ ’∂ ‘∆ ’ßÓ ’ √’Á∆
˛, ÒØ’ª ’ØÒ ‘∆ ÍÃÌ»√æÂ≈ ˛ ¡Â∂ ¿πÈ∑ª ˘ ÓΩ«Ò’ ¡«Ë’≈ Íz≈Í ‘ÈÕ Ì≈ Á≈ √Ú¿πµ⁄ ¡Á≈Ò √ß«ÚË≈È ÚæÒØ∫
«ÁæÂ∂ ◊¬∂ ÓΩ«Ò’ ¡«Ë’≈ª Á≈ æ«÷¡’ ˛Õ ⁄؉ «ÈË≈« ¡ßÂ≈Ò Á∂ Ï≈¡Á ‘πßÁ∆ ‘È ¡Â∂ «¬‘ √πÂßÂ, «ÈÔ«ÓÂ
¡Â∂ «ÈÍæ÷ ‘πßÁ∆ ‘ÀÕ ÓÈπæ÷∆ ¡«Ë’≈ª Á∆ «˜¡≈Á≈Â ⁄ß◊∂ „ß◊ È≈Ò æ«÷¡≈ ’È Ò¬∆ √ß√Á È∂ ÓÈπæ÷∆ ¡«Ë’≈
¡À’‡, AIIC Í≈√ ’∆Â≈ ¡Â∂ «¬√ ¿πÁ∂Ù Ò¬∆ ≈Ù‡∆ ¡≈ÔØ◊ √Ê≈«Í ’∆Â≈ «◊¡≈Õ
√ß«ÚË≈È È∂ √ß√Á∆ ÒØ’ÂßÂ Á∆ «ÚÚ√Ê≈ ’∆Â∆ ˛Õ «¬‘ «Ïz«‡Ù Ó≈‚Ò ”Â∂ ¡Ë≈« ˛Õ «¬√ «Úæ⁄ ¡Ë∆È «ÚË≈È
Í≈«Ò’≈ (√ß√Á) ¡Â∂ ’≈‹ Í≈«Ò’≈ (ÓßÂ∆ Óß‚Ò) «Úæ⁄ ◊«‘≈ √ÏßË ‘πßÁ≈ ˛ ¡Â∂ ’≈‹ Í≈«Ò’≈ ¡≈͉∂ √≈∂ ’ßÓª
Ò¬∆ √ß√Á ÍzÂ∆ «˜ßÓ∂Ú≈ ‘πßÁ∆ ˛Õ «ÚË≈È Í≈«Ò’≈ Ï∂ÌØ√◊∆ ÓÂ≈ Í≈√ ’’∂ ’≈‹ Í≈«Ò’≈ ˘ ‘‡≈ √’Á∆ ˛Õ ÍzË≈È
ÓßÂ∆ ¡Àµ⁄. ‚∆. Á∂Ú◊ΩÛ≈ Á∆ √’≈ ˘ ¡ÍzÀÒ, AIIG «Úæ⁄ ¿πÁØ∫ «Â¡≈◊-ÍæÂ Á∂‰≈ «Í¡≈ √∆ ‹ÁØ∫ ¿π‘ ÒØ’ √Ì≈
«Úæ⁄ «ÚÙÚ≈√ Á≈ Óæ Íz≈Í ’È «Úæ⁄ ¡√ÎÒ ‘∆ √∆Õ «¬√ Á∂ Ï≈¡Á ÍzË≈È ÓßÂ∆ Ùz∆ ¡≈¬∆. ’∂. ◊π‹≈Ò Á∆
¡◊Ú≈¬∆ Ú≈Ò∆ √ªfi∂ ÓØ⁄∂ Á∆ √’≈ ÒØ’ √Ì≈ «Úæ⁄ «ÚÙÚ≈√ Á≈ Óæ Íz≈Í ’È «Úæ⁄ √ÎÒ ‘∆ ¡Â∂ «¬‘ ÒØ’
√Ì≈ Á∂ Ó≈⁄, AIIH «Úæ⁄ ‘ج∆¡ª ⁄؉ª Âæ’ Ï‰∆ ‘∆Õ ABÚ∆∫ ÒØ’ √Ì≈ Á∆¡ª ⁄؉ª Á∂ Ï≈¡Á ’∂∫Á «Úæ⁄ Ï∆. ‹∂.
Í∆. Á∆ ¡◊Ú≈¬∆ «Úæ⁄ «¬’ √ªfi∆ √’≈ ω∆ ‹Ø ¡ÍzÀÒ, AIII «Úæ⁄ Ï‘πÓ ◊π¡≈ ÏÀ·∆ ”Â∂ B@@D «Úæ⁄ ⁄؉ª Á∂
Ï≈¡Á Ô±. Í∆. ¬∂. Á∆ √’≈ ω∆Õ B@@I Á∆¡ª ⁄؉ª «Úæ⁄ √ÎÒ ‘؉ Á∂ Ï≈¡Á «¬‘ Á±√∆ Ú≈ √æÂ≈ «Úæ⁄ ¡≈¬∆
¡Â∂ ‘≈Ò∂ Âæ’ ⁄æÒ ‘∆ ˛ ¡Â∂ ACÚ∆¡ª ÒØ’ √Ì≈ ⁄؉ª Âæ’ ¡÷∆Ò∆ √’≈ Á∆ Â∑ª ’ßÓ ’Á∆ ‘∆Õ

4 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY