Page 12 - DPOL102_INDIAN POLITICAL SYSTEM

«¬’≈¬∆ñA: Ì≈Â∆ √ø«ÚË≈È Á∆ ÍÃ√Â≈ÚÈ≈

(5) Ì≈ «¬’ ◊‰≈‹ (India is a Republic): Íz√Â≈ÚÈ≈ Ì≈ ˘ «¬’ ◊‰≈‹ ÿث٠’Á∆ ˛Õ Ì≈ Á≈ È؇
Ù≈√È «’√∂ ≈‹≈ ‹ª ÓÈØÈ∆ Óπ÷∆¡≈ ÚæÒØ∫ È‘∆∫ ⁄Ò≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈Õ ≈‹ Á≈ ÍÃË≈È «¬’ ¸«‰¡≈ ‘Ø«¬¡≈ Óπ÷∆¡≈
‘πßÁ≈ ˛ ‹Ø «’ «¬’ «ÈË≈« ’≈‹’≈Ò Á∂ Ò¬∆ ¡≈͉∆¡ª Ù’Â∆¡ª Á≈ «¬√Â∂Ó≈Ò ’Á≈ ˛Õ ◊‰≈‹ Á∆
Í«Ì≈Ù≈ «ÁßÁ∂ √Ó∂∫ ÓÀ‚∆’Ò ’Á∂ ‘È, ““«¬‘ «¬’ ¡«‹‘∆ √’≈ ‘πßÁ∆ ‘À ‹Ø ¡≈͉∂ ¡«Ë’≈ ÍzÂæ÷ ‹ª ¡ÍzÂæ÷
„ß◊ È≈Ò ÒØ’ª Á∆ Ó‘≈È √ß√Ê≈ ÂØ∫ Íz≈Í ’Á∆ ˛ ¡Â∂ ¡«‹‘∂ ÒØ’ª ÚæÒØ∫ ⁄Ò≈¬∆ ‹ªÁ∆ ˛, ‹Ø ÒØ’ª Á∆ «¬æ¤≈
¡Èπ√≈ ‘∆ ¡≈͉∂ ¡‘π«Á¡ª ”Â∂ √∆«Ó √Ó∂∫ Ò¬∆ ‹ª ⁄ß◊∂ «ÚÚ‘≈ Âæ’ Ï‰∂ «‘ √’Á∂ ‘ÈÕ”” Ì≈ ¿πÈ∑ª Ùª
˘ ͱÈ ’Á≈ ˛ ¡Â∂ «¬√ Ò¬∆ «¬‘ «¬’ ◊‰≈‹ ˛Õ Íz√Â≈ÚÈ≈ «Úæ⁄ «ÁæÂ∂ ÙÏÁ ◊‰≈‹ Á≈ ¡Ê, «‹√ ˘
√ÍæÙ‡ ’Á∂ ‘ج∂, ‚∆. ‚∆. Ï≈√» ’«‘ßÁ∂ ‘È «’ ““È≈ ’∂ÚÒ √≈‚∂ ’ØÒ Á∂Ù Á≈ ÍÀÂ’ ≈‹≈ ‘؉ Á∂ ‹◊∑≈ «¬’ ¸«‰¡≈
«◊¡≈ ≈Ù‡ÍÂ∆ ‘ØÚ∂◊≈, √◊Ø∫ Á∂Ù «Úæ⁄ ¡«‹‘∆ ’ج∆ «ÚÙ∂Ù Ù≈√’ Ùz∂‰∆ Ú∆ È‘∆∫ ‘ØÚ∂◊∆ ¡Â∂ √≈∂ ¡‘πÁ∂ ¤Ø‡∂ ÂØ∫
ÒÀ ’∂ (≈Ù‡ÍÂ∆ Á∂ ¡‘πÁ∂ √Ó∂Â) Úæ‚∂ ÂØ∫ Úæ‚∂ ¡‘πÁ∂ √≈∂ È≈◊«’ª Ò¬∆ «ÏȪ «’√∂ ‹≈Â-Í≈Â, È√Ò, ËÓ ‹ª
«¶◊ Á∂ Íæ÷Í≈ Á∂ ÷πæÒ∂∑ ‘؉◊∂Õ
Ì≈ Á∂ ◊‰≈‹ Á∆ √«ÊÂ∆ «¬√ Á∆ ≈Ù‡ Óß‚Ò Á∆ ÓÀ∫Ï«ÙÍ È≈Ò ‡’≈¡ È‘∆∫ ’Á∆Õ ¡≈√‡z∂Ò∆¡≈ Á∂ «¬’
√≈Ï’≈ ÍzË≈È ÓßÂ∆ √ ≈Ï‡ Ó∂∫«‹˜ ÚæÒØ∫ ¸æ’∂ ◊¬∂ √Ú≈Ò «Úæ⁄ «˜¡≈Á≈ ÁÓ È‘∆∫ ˛ «’, ““«¬’ ¡«‹‘≈ ◊‰≈‹
«’‘Ø «‹‘≈ ‘Ø √’Á≈ ‘À ‹Ø «’ ≈Ù‡ Óß‚Ò Á≈ ◊‰≈‹ ˛Õ ≈Ù‡ Óß‚Ò Á∆ ÓÀ∫Ï«ÙÍ «¬√ Á∆ √ÚÀ-«¬¤æπ’ ’≈Ú≈¬∆
˛Õ ≈Ù‡ Óß‚Ò √ßÔπ’ ≈Ù‡ Á∂ Ï≈Ï «¬’ ÓÀÂ∆ͱÈ √ß√Ê≈ ˛ ¡Â∂ «Ïz«‡Ù ≈‹≈/Ó‘≈≈‰∆ Á∆ ÍzË≈È◊∆
Á∆ «¬’ «ÚÙ∂Ù Ó‘æÂÂ≈ ‘∆ ˛Õ
(III) ≈‹ Á∂ ¿πÁ∂Ù (Objectives of the State)

√ß«ÚË≈È Á∆ Íz√Â≈ÚÈ≈ ⁄≈ Óπæ÷ ¿πÁ∂Ùª Á≈ Úȉ ’Á∆ ˛ ““«¬‘ √≈∂ È≈◊«’ª Ò¬∆ Íz≈Í ’∆Â∂ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ””
(1) «È¡≈ (Justice) : Ì≈ Á≈ √ß«ÚË≈È √≈∂ È≈◊«’ª Ò¬∆ √Ó≈«‹’, ¡≈«Ê’ ¡Â∂ ≈‹È∆«Â’ «È¡≈ Á∂
¿πÁ∂Ù ˘ √Ú∆’≈ ’Á≈ ˛Õ √πÂßÂÂ≈ Á∆ ≈Ù‡∆ Ò«‘ Á≈ «¬’ Óπæ÷ ¡≈ÁÙ √Ó≈«‹’-¡≈«Ê’-≈‹È∆«Â’
«È¡≈ ”Â∂ ¡Ë≈« √Ó≈«‹’ «ÚÚ√Ê≈ Íz≈Í ’È≈ √∆Õ √Ó≈«‹’ Í«‘Ò± È≈Ò «È¡≈ Á≈ ¡Ê «¬‘ ˛ «’ √Ó≈‹
«Úæ⁄ ’ج∆ Ú∆ «ÚÙ∂Ù ¡«Ë’≈ª Ú≈Ò∆ Ùz∂‰∆ È≈ ‘ØÚ∂ ¡Â∂ «’√∂ Ú∆ È≈◊«’ È≈Ò ‹≈Â-Í≈Â, È√Ò, ß◊, ËÓ,
«¶◊ ¡Â∂ ‹ÈÓ √Ê≈È Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ ’ج∆ Ú∆ Ì∂ÁÌ≈Ú È≈ ’∆Â≈ ‹≈Ú∂Õ Ì≈ È∂ √Ó≈«‹’ «È¡≈ ˘ «¬’ Ò’Ù Á∂
±Í «Úæ⁄ √Ú∆’≈ ’∆Â≈ ˛Õ «¬√ ¿πÁ∂Ù Ò¬∆ √ß«ÚË≈È √≈∂ È≈◊«’ª ˘ Ï≈Ï Á≈ ¡«Ë’≈ «ÁßÁ≈ ˛, ¤»Â-¤≈Â
˘ «¬’ √˜≈ Ú≈Ò≈ ¡Í≈Ë ’≈ «ÁæÂ≈ ˛, √Ó≈‹ Á∂ ’Ó˜Ø Ú◊ Á∂ ÒØ’ª ˘ Ï≈’∆ È≈◊«’ª Ò¬∆ «ÚÙ∂Ù √πæ«÷¡≈
ÍzÁ≈È ’Á≈ ˛Õ

¡≈«Ê’ «È¡≈ Á≈ ¡Ê «¬‘ ˛ «’ ¡≈ÓÁÈ, ËÈ ¡Â∂ ¡≈«Ê’ ÍæË Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ ÓÈπæ÷ª È≈Ò ’ج∆ Ì∂ÁÌ≈Ú
È‘∆∫ ‘ØÚ∂◊≈Õ «¬√ «Úæ⁄ ËÈ Á∆ «È¡≈ ¿π«⁄ Úß‚ ‹ª ¡≈«Ê’ Ï≈ÏÂ≈, ¿πÂÍ≈ÁÈ Á∂ √≈ËȪ ”Â∂ «¬’ ¡«Ë’≈
ͱÈ ’߇ØÒ Á≈ ÷≈ÂÓ≈ ’’∂, ¡≈«Ê’ √ت Á≈ «Ú’∂∫Á∆’È ¡Â∂ √≈«¡ª ˘ ‹∆ÚÈ «ÈÚ≈‘ Ò¬∆ √‘∆ ÓΩ’≈
ÍzÁ≈È ’È ¡Â∂ «¬’ ’«Ò¡≈‰’≈∆ ≈‹ √Ê≈«Í ’È Á≈ √ß’ÒÍ Ù≈«ÓÒ ‘ÈÕ ≈‹È∆Â∆ Á∂ «ÈÁ∂Ù’ «√˪ª
Á≈ ¿πÁ∂Ù Ì≈ «Úæ⁄ √Ó≈«‹’-¡≈«Ê’ «È¡≈ ¡Â∂ ’«Ò¡≈‰’≈∆ ≈‹ √Ê≈«Í ’È≈ ˛Õ √Ó≈‹Ú≈Á Á∂ ÍzÂ∆
Ú⁄ÈÏæËÂ≈ Á≈ ¿πÁ∂Ù Ú∆ √Ó≈«‹’-¡≈«Ê’ «È¡≈ Íz≈Í ’È ‘ÈÕ
≈‹È∆«Â’ «È¡≈ Á≈ ¡Ê ÒØ’ª ˘ ≈‹È∆«Â’ Íz«’«¡≈ «Úæ⁄ «¬’ Ï≈Ï, ÓΩ’≈ Á∂‰≈ ˛Õ ‹≈Â-Í≈Â, ß◊, È√Ò,
ËÓ, «¶◊ ‹ª ‹ÈÓ √Ê≈È Á∂ Ì∂ÁÌ≈Ú ÂØ∫ «ÏȪ √≈∂ ÒØ’ª ˘ «¬æ’Ø «‹‘∂ ≈‹È∆«Â’ ÓΩ’∂ ÍzÁ≈È ’È Á∆ «ÚÚ√Ê≈
’È≈ ˛Õ Ì≈ Á≈ √ß«ÚË≈È √≈∂ ÒØ’ª ˘ ¡≈͉∂ ÍzÂ∆«ÈË∆¡ª Á∆ ⁄؉ ’È ¡Â∂ √’≈∆ ¡‘πÁ∂ Íz≈Í ’È Á≈
¡«Ë’≈ «ÁßÁ≈ ˛ Í È≈Ò ‘∆ √’≈∆ ¡‘πÁ∂ Íz≈Í ’È Á≈ ¡«Ë’≈ ˛Õ ≈‹È∆«Â’ ¡«Ë’≈ ÍzÁ≈È ’È≈Õ
«¬√ Â∑ª √Ó≈«‹’, ¡≈«Ê’ ¡Â∂ ≈‹È∆«Â’ «È¡≈ √ß«ÚË≈È Á≈ «¬’ Óπæ÷ ¿πÁ∂Ù ˛, ‹ÁØ∫ «’ ≈‹È∆«Â’ «È¡≈
¿ππÁ≈Ú≈Á∆ ÒØ’ÂßÂ∆ Íz‰≈Ò∆ ¡Í‰≈ ’∂ √Ê≈«Í ’ «Ò¡≈ «◊¡≈ ˛Õ √Ó≈«‹’ ¡Â∂ ¡≈«Ê’ «È¡≈ ‘≈Ò∂ ͱÈ
±Í È≈Ò Íz≈Í ’∆Â≈ ‹≈‰≈ Ï≈’∆ ˛Õ
(2) √πÂßÂÂ≈ (Liberty): Íz√Â≈ÚÈ≈ √πÂßÂÂ≈ ˘ Á±√≈ Óπæ÷ ¿πÁ∂Ù ÿث٠’Á∆ ‘À ≈‹ Á≈ ’ÂÚ ˛ «’ «¬‘
ÒØ’ª Á∆ √πÂßÂÂ≈ ˘ √πæ«÷¡Â ’∂, «Ú⁄≈ª ˘ Íz◊‡ ’È Á∆ √πÂßÂÂ≈ ÍzÁ≈È ’∂, Ë≈«Ó’ «ÚÙÚ≈√ ¡Â∂ ͱ‹≈
Í≈· Á∆ √πÂßÂÂ≈ ˘ «ÚÙÚ≈√ÔØ◊ ω≈¬∂Õ ÓΩ«Ò’ ¡«Ë’≈ ÍzÁ≈È ’È Á≈ ¿πÁ∂Ù Ú∆ «¬‘∆ ˛ «’ «Ú¡’Â∆ Á∂

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 5