Page 96 - DPOL102_INDIAN POLITICAL SYSTEM

«¬’≈¬∆ñF: √øÿ∆ √ø√Á : ÒØ’ √Ì≈ ¡Â∂ ≈‹ √Ì≈

«¬√ √ªfi∆ ÏÀ·’ Á∆ ÍzË≈È◊∆ ÒØ’ √Ì≈ Á∂ √Í∆’ ÚæÒØ∫ ’∆Â∆ ‹ªÁ∆ ˛Õ ‹∂’ √ªfi∂ ¡«ËÚ∂ÙÈ «Úæ⁄ «ÏæÒ Í≈√ ‘Ø È؇
‹≈Ú∂ ª «ÏæÒ ˘ ≈Ù‡ÍÂ∆ ’ØÒ ‘√Â≈÷ Ò¬∆ Ì∂‹ «ÁæÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛ ¡Â∂ ≈Ù‡ÍÂ∆ Á∂ ‘√Â≈÷ ÂØ∫ Ï≈¡Á «ÏæÒ
’≈˘È ω ‹ªÁ≈ ˛Õ ‹∂’ «’√∂ «ÏæÒ ”Â∂ ◊Â∆ØË ÷ÂÓ È≈ ‘ØÚ∂ ª «ÏæÒ ˘ æÁ ’ «ÁæÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ
B. «ÚæÂ∆ Ù’Â∆¡ª (Financial Powers): «ÚæÂ∆ ÷∂Â «Úæ⁄ ≈‹ √Ì≈ Á∆ √«ÊÂ∆ ÒØ’ √Ì≈ Á∆ ÂπÒÈ≈ «Úæ⁄ ’≈¯∆
’Ó˜Ø ˛Õ «¬’ ËÈ «ÏæÒ ’∂ÚÒ ÒØ’ √Ì≈ «Úæ⁄ ‘∆ Í∂Ù ’∆Â≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ ÒØ’ √Ì≈ ÚæÒØ∫ Í≈√ ’∆Â≈ «◊¡≈ ËÈ
«ÏæÒ «Ú⁄≈ Ò¬∆ ≈‹ √Ì≈ «Úæ⁄ Ì∂«‹¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ ‹∂’ AD «ÁȪ Á∂ ¡ßÁ-¡ßÁ ≈‹ √Ì≈ «ÏæÒ Í≈√ ’È «Úæ⁄
¡√ÎÒ «‘ßÁ∆ ˛ ª «ÏæÒ ˘ √ß√Á ÚæÒØ∫ Í≈√ √Ó«fi¡≈ ‹ªÁ≈ ˛ ⁄≈‘∂ ≈‹ √Ì≈ È∂ ¿π√ ˘ Í≈√ È≈ ‘∆ ’∆Â≈ ‘ØÚ∂Õ
‹∂’ ≈‹ √Ì≈ ’πfi √πË≈ª Á≈ Íz√Â≈Ú æ÷Á∆ ˛ ª ËÈ «ÏæÒ ÒØ’ √Ì≈ «Úæ⁄ Ú≈«Í√ Ì∂‹ «ÁæÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ Íz√Â≈«ÚÂ
√πË≈ª ˘ √Ú∆’≈ ‹ª æÁ ’È≈ ÒØ’ √Ì≈ ”Â∂ «ÈÌ ’Á≈ ˛Õ Ï‹‡ Ú∆ ËÈ «ÏæÒ ‘∆ ‘πßÁ≈ ˛ ¡Â∂ ≈‹ √Ì≈ «¬√
’ØÒ ‘؉ Á∂ Ó≈◊ «Úæ⁄ Ú∆ π’≈Ú‡ ÍÀÁ≈ È‘∆∫ ’ √’Á∆Õ «¬‘ «˜¡≈Á≈ ÂØ∫ «˜¡≈Á≈ ËÈ «ÏæÒ Í≈√ ’È «Úæ⁄ AD
«ÁȪ Á∆ Á∂∆ ‘∆ ’ √’Á∆ ˛Õ «¬√ Ó≈ÓÒ∂ «Úæ⁄ ≈‹ √Ì≈ Á∆ Ù’Â∆ «Ïz«‡Ù ‘≈¿»√ ¡≈Î Ò≈‚ È≈ÒØ∫ Ú∆ ÿæ‡ ˛,
‹Ø ËÈ «ÏæÒ ˘ C@ «ÁÈ Âæ’ Ø’ √’Á≈ ˛Õ √ßÔπ’ ≈‹ ¡Ó∆’≈ Á∆ √∆È∂‡ «ÚæÂ∆ ÷∂Â «Úæ⁄ Ì≈Â∆ ≈‹ √Ì≈ ÂØ∫
«˜¡≈Á≈ Ù’Â∆Ù≈Ò∆ ˛Õ √ßÔπ’ ≈‹ Á∆ √∆È∂‡ ‘∆ ËÈ «ÏæÒ Á∂ ¡÷∆Ò∂ ±Í Á≈ ÎÀ√Ò≈ ’Á∆ ˛Õ
C. ’≈‹ Í≈«Ò’≈ Ù’Â∆¡ª (Executive Powers): Ì≈Â∆ √ß«ÚË≈È GE (C) Á∂ ¡Èπ√≈, ““ÓßÂ∆-Íz∆ÙÁ √Ó±«‘’
±Í «Úæ⁄ ÒØ’ √Ì≈ Á∂ ÍzÂ∆ «˜ßÓ∂Ú≈∆ ‘πßÁ∆ ˛Õ”” ’∂ÚÒ ÒØ’ √Ì≈ ‘∆ Ï∂ÌØ√◊∆ Á≈ Íz√Â≈Ú Í≈√ ’’∂ ÓßÂ∆-Íz∆ÙÁ
˘ ‘‡≈¬∂ ‹≈‰ Á≈ ’≈È Ï‰ √’Á∆ ˛Õ

’∆ Âπ√ƒ ‹≈‰Á∂ ‘Ø ≈‹ √Ì≈ ˘ ÓßÂ∆-Íz∆ÙÁ ”Â∂ ÿæ‡ ‘∆ ’߇ØÒ Ù’Â∆ Íz≈Í ˛Õ ≈‹ √Ì≈ ÓßÂ∆-
Íz∆ÙÁ ˘ ¿π√ Á∂ ¡‘πÁ∂ ÂØ∫ ‘‡≈ È‘∆∫ √’Á∆ Í ≈‹ √Ì≈ Á∂ ÓÀ∫Ï ÍzÙ≈√È
√ÏßË∆ ‹≈‰’≈∆ Íz≈Í ’’∂, ¡Í‰≈¬∆¡ª ◊¬∆¡ª È∆Â∆¡ª Á∆ ¡≈ÒØ⁄È≈
’’∂, ÍzÙÈ ¡Â∂ ͱ’ ÍzÙÈ Íπæ¤ ’∂ ¡Â∂ √Ê◊È Íz√Â≈Ú Í≈√ ’’∂ ÓßÂ∆¡ª
”Â∂ ’πfi Ø’ Ò◊≈ √’Á∂ ‘ÈÕ

≈‹ √Ì≈ «Úæ⁄Ø∫ ’πfi ÓßÂ∆ Ò¬∂ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ «¬‘ ÍzßÍ≈ «’ ÍzË≈È ÓßÂ∆ ‘Ó∂Ù≈ ÒØ’ √Ì≈ «Úæ⁄Ø∫ ‘∆ ‘πßÁ≈ ˛, ‘π‰ ‡πæ‡
¸æ’∆ ˛Õ AIIF «Úæ⁄ ÍzË≈È ÓßÂ∆ ¡Àµ⁄. ‚∆. Á∂Ú◊ΩÛ≈ ÒØ’ √Ì≈ Á∂ È‘∆∫ ÏÒ«’ ≈‹ √Ì≈ Á∂ ÓÀ∫Ï ω∂Õ ¡ÍzÀÒ
AIIG «Úæ⁄ Ùz∆ «¬ßÁ ’πÓ≈ ◊π‹≈Ò ÍzË≈È ÓßÂ∆ ω∂ ¡Â∂ ¿π‘ Ú∆ ≈‹ √Ì≈ Á∂ ‘∆ ÓÀ∫Ï √ÈÕ ÚÂÓ≈È ÍzË≈È
ÓßÂ∆ ‚≈. ÓÈÓØ‘È «√ßÿ Ú∆ ≈‹ √Ì≈ Á∂ ‘∆ ÓÀ∫Ï ‘ÈÕ «¬√ Â∑ª ‘π‰ ≈‹ √Ì≈ Á≈ ÓÀ∫Ï Ú∆ ÍzË≈È ÓßÂ∆ ω
√’Á≈ ˛Õ ÏÙÂ∂ «’ ÒØ’ √Ì≈ «Úæ⁄ Ï‘πÓ Ú≈Ò∂/√Ó±‘ ¿π√ ˘ ¡≈͉≈ È∂Â≈ ¸‰ ÒÀ‰, ≈‹ √Ì≈ ˘ √ß√Á ˘ Íz≈ÍÂ
’≈‹ Í≈«Ò’≈ Ù’Â∆¡ª Á∂ ÷∂Â «Úæ⁄ √∆«Ó ̱«Ó’≈ ‘∆ Íz≈Í ˛Õ
D. √ØË Ù’Â∆¡ª (Amendment Powers): «‹æÊØ∫ Âæ’ √ØË ’È Á∆¡ª Ù’Â∆¡ª Á≈ √ÏßË ˛, √ß√Á Á∂ ÁØÚª
√ÁȪ «Úæ⁄Ø∫ «’√∂ «¬’ «Úæ⁄ ’ج∆ Ú∆ √ß«ÚË≈«È’ √ØË «ÏæÒ Í∂Ù ’∆Â≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ ‹∂’ ≈‹ √Ì≈ «¬√ ˘ ¡Í‰≈
ÒÀ∫Á∆ ˛ ª «¬√ ˘ ÓȘ±∆ Ò¬∆ ÒØ’ √Ì≈ «Úæ⁄ Ì∂«‹¡≈ ‹ªÁ≈ ‘À ¡Â∂ ‹∂’ ÒØ’ √Ì≈ «¬√ ˘ Í≈√ ’ Á∂Ú∂ ª
«¬√ ˘ Ï≈¡Á «Úæ⁄ ÓȘ±∆ Ò¬∆ ≈‹ √Ì≈ ’ØÒ Ì∂«‹¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ «¬√ Á≈ ¡Ê «¬‘ ‘Ø«¬¡≈ «’ ≈‹ √Ì≈ ¡Â∂
ÒØ’ √Ì≈ ÁØÚª Á∆ ÓȘ±∆ ÂØ∫∂ «ÏȪ ’ج∆ √ß«ÚË≈È √ØË «ÏæÒ Í≈√ È‘∆∫ ’∆Â≈ ‹≈ √’Á≈Õ ÁØÚª ˘ Ï≈Ï ±Í «Úæ⁄
¡Â∂ √ß«ÚË≈È Á∂ ¡Èπ¤∂Á CFH ÚæÒØ∫ «ÈÙ«⁄ ϑπÓ Á∂ ¡Èπ√≈ «¬’ √ØË «ÏæÒ Í≈√ ’È≈ ‘πßÁ≈ ˛ ¡Â∂ √ØË ’È
Á∂ ÷∂Â «Úæ⁄ √ß√Á Á∂ ÁØÚª √ÁȪ ˘ «¬’ Ï≈Ï Ù’Â∆¡ª Íz≈Í ‘ÈÕ
E. ⁄؉ È≈Ò √Ïß«Ë ْÂ∆¡ª (Electoral Powers): ≈‹ √Ì≈ ’ØÒ ’πfi ⁄؉ Ù’Â∆¡ª Ú∆ ‘πßÁ∆¡ª ‘ÈÕ ≈‹
√Ì≈ Á∂ ⁄π‰∂ ÓÀ∫Ï, ÒØ’ √Ì≈ ¡Â∂ √≈∂ ≈‹ «ÚË≈È √Ì≈Úª Á∂ ¸‰∂ ÓÀ∫Ïª È≈Ò «ÓÒ ’∂ Ì≈ Á∂ ≈Ù‡ÍÂ∆ Á∆
⁄؉ «Úæ⁄ Ì≈◊ ÒÀ∫Á∂ ‘ÈÕ ≈‹ √Ì≈ Á∂ ÓÀ∫Ï ¡≈͉∂ «Úæ⁄Ø∫ ‘∆ «¬’ ÓÀ∫Ï ˘ ¡≈͉≈ ¿πµÍ ÍzË≈È ¸‰Á∂ ‘ÈÕ ≈‹
√Ì≈ Á∂ ÓÀ∫Ï ÒØ’ √Ì≈ È≈Ò «ÓÒ ’∂ Ì≈ Á∂ ¿πµÍ-≈Ù‡ÍÂ∆ Á∆ ⁄؉ ’Á∂ ‘ÈÕ
F. «È¡≈«¬’ Ù’Â∆¡ª (Judicial Powers): «¬‘ ·∆’ ˛ «’ ≈‹ √Ì≈ ’ØÒ ’ج∆ «√ÚÒ ‹ª ÎΩ‹Á≈∆ ¡«Ë’≈
÷∂Â È‘∆∫ Í «¬‘ ‘∂· «Ò÷∂ «È¡≈«¬’ ’ßÓ ’Á∆ ˛:

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 89