Page 98 - DPOL102_INDIAN POLITICAL SYSTEM

«¬’≈¬∆ñF: √øÿ∆ √ø√Á : ÒØ’ √Ì≈ ¡Â∂ ≈‹ √Ì≈

¡ÒØ⁄’ª ÚæÒØ∫ ª «¬√ ˘ ◊Ω‰ ‹ª «ÈÊz’ √ÁÈ Ú∆ «’‘≈ «◊¡≈ ‘∂Õ ‚≈. ¡ßÏ∂Á’ Ú∆ «¬√ Á∆ ¿πÍÔØ◊Â≈ ÍzÂ∆ È؇
«ÈÙ«⁄ ȑ∆∫ √ÈÕ ¿πÈ∑ª Á∂ «Ú⁄≈ ¡Èπ√≈, ““ÓÀ∫ È‘∆∫ ’«‘ √’Á≈ «’ ÓÀ∫ Á±√∂ √ÁÈ Á∂ Ï‘π Íæ÷ «Úæ⁄ ‘ªÕ Í
√ß«ÚË≈È «ÈÓ≈‰ √Ì≈ ÚæÒØ∫ ≈‹ √Ì≈ ˘ Á±√≈ √ÁÈ ÏÈ≈¿π‰ Á≈ ÎÀ√Ò≈ ’ «Ò¡≈ «◊¡≈ ‹Ø Ì≈ √ßÿ Á∆
«¬’≈¬∆¡ª Á∆ ÍzÂ∆«ÈËÂ≈ ’∂◊∆ ¡Â∂ ‹Ø √‘≈«¬’ ¡Â∂ «È‰≈«¬’ √ÁÈ Á∂ ±Í «Úæ⁄ ’ßÓ ’∂◊≈Õ”” (I cannot say
that I am very strongly prepossessed in favour of a second chamber. However, the Constituent
Assembly decided to provide for the Rajya Sabha as a second chamber, a chamber designed to
give representation to the units of Indian Federation and a chamber designed to act as a helping
as well as a checking chamber.) ≈‹ √Ì≈ ˘ È≈ ª «Ïz«‡Ù ¡≈Î Ò≈‚ Á∂ Ï≈Ï Ù’Â∆‘∆‰ ω≈«¬¡≈
«◊¡≈ ¡Â∂ È≈ ‘∆ √ßÔπ’ ≈‹ Á∆ √∆È∂‡ «‹ßÈ≈ Ù’Â∆Ù≈Ò∆Õ √Ë≈‰ ’≈˘È «ÈÓ≈‰, ≈Ù‡ÍÂ∆ ¡Â∂ ¿πµÍ-
≈Ù‡ÍÂ∆ Á∆ ⁄؉, Ó‘≈«ÌÔØ◊ ⁄Ò≈¿π‰ Á∆ Ù’Â∆ ¡Â∂ √’≈ Á∆ «ÍØ‡ ˘ «Ú⁄≈‰ Á∆ Ù’Â∆ Á∂ √ÏßË «Úæ⁄
≈‹ √Ì≈ ˘ ÒØ’ √Ì≈ Á∂ Ï≈Ï Ù’Â∆¡ª «ÁæÂ∆¡ª ◊¬∆¡ª ‘È Í ’πÒ «ÓÒ≈ ’∂ «¬√ Á∆ ̱«Ó’≈ ˘ ‘∂·Ò∂ √ÁÈ
Á∆ ̱«Ó’≈ ÂØ∫ ÿæ‡ Ó‘æÂÚͱÈ æ«÷¡≈ «◊¡≈Õ ÒØ’ √Ì≈ ˘ √ßÿ Á∆ ’≈‹Í≈«Ò’≈ ¡Â∂ Á∂Ù Á∂ «ÚæÂ∆ ’߇ØÒ Á≈
«˜ßÓ∂Ú≈∆ √Ω∫«Í¡≈ «◊¡≈ ˛ ¡Â∂ «¬√ ÷∂Â «Úæ⁄ ≈‹ √Ì≈ Á∆¡ª Ù’Â∆¡ª Ï‘π √∆«Ó ‘ÈÕ

≈‹ √Ì≈ Á∆ ’Ó˜Ø ̱«Ó’≈ Ò¬∆ «˜ßÓ∂Ú≈ ’≈’
(Factor Responsible for giving a Weaker Role to Rajya Sabha)
A. ≈‹ª ˘ Ï≈Ï ÍzÂ∆«ÈËÂ≈ È≈ «ÁæÂ≈ ‹≈‰≈ (Lack of Equal Representation to the States): ≈‹ √Ì≈
Á∆ ⁄È≈ «¬’ √æ⁄∂ √ßÿ Á∆ Íz«’Â∆ Á∂ ¡Èπ√≈ È‘∆∫ ‘À «’™«’ «¬√ «Úæ⁄ ≈‹ª ˘ «¬’ Ï≈Ï ÍzÂ∆«ÈËÂ≈ È‘∆∫
«ÁæÂ∆ ◊¬∆Õ ≈‹ª Á∆ ÍzÂ∆«ÈËÂ≈ ‹È√ß«÷¡≈ ¡Â∂ ÷∂Â Á∂ ¡≈Ë≈ ”Â∂ ’∆Â∆ ◊¬∆ ‘ÀÕ √ßÔπ’ ≈‹ ¡Ó∆’≈ ¡Â∂
√«Ú‡˜ÒÀ∫‚ Ú◊∂ √ßÿ∆ ≈‹ª «Úæ⁄ √ßÿ∆ «¬’≈¬∆¡ª ˘ ≈Ù‡∆ √ß√Áª Á∂ ¿πÍÒ∂ √ÁȪ «Úæ⁄ Ï≈Ï ÍzÂ∆«ÈËÂ≈
Íz≈Í ˛Õ «¬√∂ ’≈È ≈‹ √Ì≈ «¬’ ¡√Ò∆ √ßÿ∆ √ÁÈ È‘∆∫ ω √’∆Õ

B. «ÏæÒ Á∂ «‘æª Á∆ ÍzÂ∆«ÈËÂ≈ (Representation of the Party Interests): ≈‹ √Ì≈ Á∂ ÓÀ∫Ï ÒØ’ √Ì≈ Á∂
ÓÀ∫Ïª Á∂ Ï≈Ï ≈‹ Á∂ «‘æª ˘ È‘∆∫ ÏÒ«’ ÁÒ Á∂ «‘æª Á∆ ÍzÂ∆«ÈËÂ≈ ’Á∂ ‘ÈÕ ¿πÈ∑ª Á∆ ⁄؉ ÁÒ∆ ∂÷≈Úª
Á∂ ¡Èπ√≈ ’∆Â≈ ‹ªÁ∆ ˛Õ Ùz∆ «◊Ë≈∆ Ò≈Ò Á∂ ÙÏÁª, ““«¬‘ √ÍæÙ‡ «’‘≈ ‹ªÁ≈ ‘À «’ «¬‘ ≈‹ª Á∆ Íz∆ÙÁ È‘∆∫
ÏÒ«’ ≈‹ √Ì≈Úª Á∂ ≈‹È∆«Â’ ÁÒª Á∆ Íz∆ÙÁ ‘ÀÕ”” (It is, plainly speaking, not a council of states but
a council of political parties in the state assemblies.) «¬√ Á∆ ¡ÈπÍ≈«Â’ √ß«÷¡≈ ˘ Íz◊‡ ’Á∆ ˛Õ
C. ÓÈØÈ∆ ÓÀ∫Ïª Á∆ «ÚÚ√Ê≈ (Provision for Nominated Members): ≈Ù‡ÍÂ∆ ≈‹ √Ì≈ «Úæ⁄ AB ÓÀ∫Ï
ÓÈØÈ∆ ’Á≈ ˛Õ «¬‘ ¡√Ò «Úæ⁄ ÒØ’ÂßÂ∆ ¡Â∂ √ßÿ∆ Ì≈ÚÈ≈ Á∂ «ÚπæË ˛Õ «¬‘ √ßÌ≈ÚÈ≈ ‘Ó∂Ù≈ √Ê≈«Í «‘ßÁ∆
˛ «’ ÓÈØÈ∆ ’∆Â∂ «¬‘ AB ÓÀ∫Ï ¡≈͉≈ Íπ≈ √ÓÊÈ ≈‹ª ˘ Á∂Á Á∆ Óπ’≈ÏÒ∂ ’∂∫Á ˘ Á∂‰◊∂Õ

D. ¡ÍzÂæ÷ ⁄؉ Íz‰≈Ò∆ (Indirect Election System): ≈‹ √Ì≈ Á∂ ÓÀ∫Ïª Á∆ ⁄؉ ¡ÍzÂæ÷ „ß◊ È≈Ò ‘πßÁ∆ ˛
¡Â∂ «¬√ Á∂ Ò¬∆ ¿π‘ ‹ÈÂ≈ Á∂ ÍzÂ∆ ÍzÂæ÷ ±Í «Úæ⁄ «˜ßÓ∂Ú≈ È‘∆∫ ‘πßÁ∂Õ «¬√ Á∂ «¬Ò≈Ú≈ ¡ÍzÂæ÷ ⁄؉ Íz‰≈Ò∆ «Úæ⁄
ÍzÂæ÷ ⁄؉ Íz‰≈Ò∆ Á∆ ÂπÒÈ≈ «Úæ⁄ «ÌzÙ‡ „ß◊ª Á∂ «¬√Â∂Ó≈Ò Á∆ «˜¡≈Á≈ √ßÌ≈ÚÈ≈ ˛Õ
E. ÿæ‡ Ù’Â∆Ù≈Ò∆ √ÁÒ (Less Powerful House): ≈‹ √Ì≈ Á∆¡ª Ù’Â∆¡ª «ÈÙ«⁄ ‘∆ ÒØ’ √Ì≈ Á∆¡ª
Ù’Â∆¡ª È≈ÒØ∫ ÿæ‡ ‘ÈÕ ≈‹ √Ì≈ ËÈ «ÏæÒ ˘ Í≈√ ’È «Úæ⁄ AD «ÁÈ Á∆ Á∂∆ ‘∆ ’ √’Á∆ ˛ ¡Â∂ «¬√ Á≈
’≈‹Í≈«Ò’≈ ”Â∂ ¡√Ò ¡Â∂ ÍzÌ≈ÚÙ≈Ò∆ ’߇ØÒ È‘∆∫ ‘πßÁ≈Õ ÓßÂ∆ ÒØ’ √Ì≈ Á∂ «˜øÓ∂Ú≈ ‘πßÁ∂ ‘È, ≈‹ √Ì≈ ÍzÂ∆
È‘∆∫Õ √Ë≈‰ «ÏæÒª Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ Ú∆ ≈‹ √Ì≈ Á∆¡ª Ù’Â∆¡ª ÒØ’ √Ì≈ ÂØ∫ ÿæ‡ ‘πßÁ∂ ‘È «’™«’ ÁØȪ √ÁȪ
«Úæ⁄ ◊Â∆ØË Á∂ «È͇≈∂ Ò¬∆ ÏπÒ≈«¬¡≈ √ªfi≈ ¡«ËÚ∂ÙÈ Ú∆ «˜¡≈Á≈ ÓÀ∫Ï«ÙÍ Á∂ ’≈È ÒØ’ √Ì≈ Á≈ ‘∆ Íæ÷
ͱ≈ ’Á≈ ˛Õ √ªfi∂ ¡«ËÚ∂ÙÈ «Úæ⁄ ÎÀ√Ò≈ ÒÀ‰ «Úæ⁄ Ú∆ ÒØ’ √Ì≈ Á∂ ÓÀ∫Ï ‘≈Ú∆ «‘ßÁ∂ ‘ÈÕ

F. «ÏæÒª ˘ √ØË Á∆ Ù’Â∆ ¡√Ò «Úæ⁄ Ò≈ÌÁ≈«¬’ È‘∆∫ ˛ (Revision of Bills not really Useful): ÒØ’ √Ì≈
ÚæÒØ∫ Í≈√ ’∆Â∂ ◊¬∂ «ÏæÒª ˘ Áπ‘≈¿π‰≈ ≈‹ √Ì≈ Á≈ «¬’ Ó‘æÂÚͱÈ ’ßÓ ˛ Í «¬æÊ∂ Ú∆, ¿π◊ Í≈‡∆ ≈‹È∆Â∆
Á∂ ’≈È ≈‹ √Ì≈ «Úæ⁄ √Ò≈‘-ÓÙÚ≈ Í≈‡∆ ∂÷≈Úª ”Â∂ ‘∆ ‘πßÁ≈ ˛Õ ≈‹ √Ì≈ ˘ ̱«Ó’≈ √∆«Ó ‘πßÁ∆ ˛Õ ‹∂’

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 91