Page 250 - DPOL102_INDIAN_POLITICAL_SYSTEM_PUNJABI

«¬’≈¬∆ñAC: √øÿ-≈‹ √ÏøË-«ÚË≈È’, ÍÃÙ≈√«È’ ¡Â∂ «ÚæÂ∆ ≈‹È∆Â∆

¡Â∂ ÷∂Â∆ Ó‘æÂÚ Ú≈Ò∂ «Ú«Ù¡ª ”Â∂ ÍÃ√Í √«‘ÔØ◊ Á∆ Ì≈ÚÈ≈ È≈Ò ’ßÓ ’È≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ Ì≈Â∆ √ßÿ Á∂ ÁØÚ∂∫ È؇
«‘æ√∂Á≈ª ˘ ¡≈͉∆¡ª Óß◊ª ¡Â∂ È∆Â∆¡ª Á≈ «ÚØË ’È Á∆ ‹◊∑≈ ”Â∂ ¡Èπ’±ÒÂ≈ «Ò¡≈¿π‰ Á≈ ÔÂÈ ’È≈
⁄≈‘∆Á≈ ˛ ¡Â∂ √«‘ÔØ◊ Á∆ Ì≈ÚÈ≈ ˘ «ÁzÛ ’È≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ ˜± «¬√ ◊æÒ Á∆ ˛ «’ Ï∆Â∂ ¡ÈπÌÚ Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂
«ÈÓ≈‰, ≈Ù‡∆ ¬∂’Â≈ ¡Â∂ ≈Ù‡∆ ¡÷ø‚Â≈ Á∆¡ª ˜±ª ÂØ∫ «’√∂ Ú∆ Â∑ª Á≈ √ÓfiΩÂ≈ ’∆Â∂ «ÏȪ √ßÿ≈ÂÓ’
«ÚÚ√Ê≈ ¡Ë∆È √ßÿ ¡Â∂ ≈‹ª Á∂ √ÏßË∆¡ª Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ ’πfi ˜±∆ √ØË ’∆Â∆ ‹≈‰∆ ⁄≈‘∆Á∆ ˛Õ Ù’Â∆Ù≈Ò∆
’∂∫Á Á∆ ˜± «¬«Â‘≈«√’ ˜± ˛ Í «¬√ Á∂ È≈Ò ‘∆ ≈‹ª ˘ «˜¡≈Á≈ «ÚæÂ∆ √Ø ¡Â∂ Ù’Â∆¡ª È≈Ò
≈‹ª Á∆¡ª «¬æ¤≈Ú≈ ¡Â∂ ˜±ª ˘ ͱ≈ ’È ¡Â∂ √ßÿ ÚæÒØ∫ ≈‹ª «ÚπæË Ù’Â∆¡ª Á≈ Áπ¿πÍÔØ◊ È≈ ’È Á∆
Ú∆ ˜± ˛Õ √ßÿ ¡Â∂ ≈‹ª ˘ «ÓÒ ’∂ √«‘ÔØ◊∆ √ßÿÚ≈Á Á∆ Ì≈ÚÈ≈ Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ ≈Ù‡∆ «‘æ Á∆¡≈ ˜±ª
˘ «Ë¡≈È ”⁄ æ÷Á∂ ‘ج∂ ¡≈͉∂ √Ïß˪ «Úæ⁄ «¬’ √ßÂπÒÈ Ï‰≈¬∆ æ÷‰ Á≈ Ò◊≈Â≈ ÔÂÈ ’È≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ
™fi √ªfi∆ ≈‹È∆«Â’ Á∂ ¿πÁÌÚ È∂ «¬‘ ˜± ω≈ «ÁæÂ≈ ˛ «’ √≈∂ Ì≈Â∆ ÁÒª ¡Â∂ ¿πÈ∑ª Á∂ ◊·ÏßËȪ ˘ «¬’
√’≈≈ÂÓ’ «ÁzÙ‡∆’؉ ¡Í‰≈ ’∂ ’ßÓ ’È≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ ¡æ‹ ’ج∆ Ú∆ ≈‹È∆«Â’ ÁÒ ⁄؉ª «Úæ⁄ «¬’æÒ≈ Ï‘πÓÂ
Íz≈Í ’È Á∆ √«ÊÂ∆ «Úæ⁄ È‘∆∫ ˛Õ ≈Ù‡∆ ÍæË Á∂ ÁÒª ˘ √æÂ≈ Íz≈ÍÂ∆ Ò¬∆ ÷∂Â∆ ÍæË Á∂ ÁÒª Á∂ Ò◊≈Â≈
√ÓÊÈ ¡Â∂ √«‘ÔØ◊ Á∆ ˜± ˛ ¡Â∂ ÷∂Â∆ ÁÒ ≈Ù‡∆ ÍæË Á∂ ÁÒª È≈Ò ‹πÛ ’∂ ’∂∫Á «Úæ⁄ √æÂ≈ Á∂ «‘ß√∂Á≈
ω √’Á∂ ‘ÈÕ ¡«‹‘∆ √«ÊÂ∆ «Úæ⁄ «¬‘ ˜±∆ ˛ «’ √≈∂ ≈‹È∆«Â’ ÁÒ «¬’ √«‘ÔØ◊∆ √ßÿÚ≈Á Á∆ Ì≈ÚÈ≈ ˘
¡Í‰≈¿π‰ ¡Â∂ «¬√ Á∂ ¡Èπ√≈ ‘∆ ¡≈͉∂ «ÚÚ‘≈ ˘ «ÈÔ«Ó ’ÈÕ

AC.E √øÿ-≈‹ √Ïø˪ Á∆ ÍπÈ ⁄È≈ Ò¬∆ ÍÃ√Â≈Ú
(Proposal for Centre-State Re-formation)

Ì≈Â∆ √ß«ÚË≈È «Úæ⁄ √ßÿÚ≈Á «ÚÚ√Ê≈ Á∂ È≈Ò-È≈Ò ¬∂’≈ÂÓ’Ú≈Á Á∆ «ÚÙ∂Ù «ÚÚ√Ê≈ ’∆Â∆ ◊¬∆ ˛Õ «¬√ «Úæ⁄
√ßÿ∆ Íz‰≈Ò∆ ”⁄ Ï‘π ْÂ∆Ù≈Ò∆ ’∂∫Á Á∆ «ÚÚ√Ê≈ ’∆Â∆ ◊¬∆ ˛Õ ’∂∫Á ≈‹ √ÏßË∆¡ª Á∂ √≈∂ ÷∂Âª «ÚË≈È’
ÍzÙ≈√«È’ ¡Â∂ «ÚæÂ∆ ÷∂Âª «Úæ⁄ √ß«ÚË≈È Ì≈◊ (XI ¡Â∂ XII) «Úæ⁄ ¡«‹‘∆ Íz‰≈Ò∆ Á∆ «ÚÚ√Ê≈ ˛ ‹Ø √ßÿ ˘
≈‹ª ÂØ∫ «˜¡≈Á≈ Ù’Â∆ ¡Â∂ √z∂Ù·Â≈ ÍzÁ≈È ’Á∆ ˛Õ
Ì≈Â∆ √ßÿ∆ Íz‰≈Ò∆ «Úæ⁄ ’∂∫Á Á∆ Ù’Â∆Ù≈Ò∆ √«ÊÂ∆ “√æ⁄∂ √ßÿÚ≈Á” ‹ª “√Ú≈«¬Â ≈‹” ‹ª Ù’Â∆Ù≈Ò∆ ’∂∫Á
√«‘ ْÂ∆Ù≈Ò∆ ≈‹ª” Á∂ √ÓÊ’ª Ò¬∆ ¡≈ÒØ⁄È≈ Á≈ «ÚÙ≈ ‘∆ ˛Õ ’¬∆ ÷∂Â∆ ≈‹È∆«Â’ ÁÒª «‹Ú∂∫ Íø‹≈Ï
«Úæ⁄ ¡’≈Ò∆ ÁÒ, Â≈«ÓÒÈ≈‚± «Úæ⁄ ‚∆. ¡µÀÓ. ’∂., ¡√Ó «Úæ⁄ ¬∂. ‹∆. Í∆., ¡ªË≈ ÍzÁ∂Ù «Úæ⁄ Â∂Ò◊± Á∂ÙÓ ¡≈«Á
¡Â∂ Ú≈ÓÍøÊ∆ ÁÒª Á∂ ’πfi Ì≈◊ Ú∆ ≈‹ª Ò¬∆ «˜¡≈Á≈ Ù’Â∆¡ª «ÚÙ∂Ù ±Í «Úæ⁄ «ÚæÂ∆ ¡Â∂ «ÈÔØ‹È Á∂ ÷∂Â
«Úæ⁄ «˜¡≈Á≈ Ù’Â∆¡ª Á∆ Óß◊ ’Á∂ ‘∂ ‘ÈÕ «¬È∑ª È∂ «¬√ «ÁÙ≈ «Úæ⁄ ’πfi «ÁzÛ ÔÂÈ Ú∆ ’∆Â∂ ‘ÈÕ ≈‹ÓÈ≈
«ÍØ‡ AIGB, ¡≈ÈßÁÍπ √≈«‘Ï Á≈ Íz√Â≈Ú (AIGC) ¡Â∂ ’∂∫Á ≈‹ √Ïß˪ ”Â∂ Íæ¤Ó∆ Ïß◊≈Ò √’≈ Á≈ Ô≈Á
ÍæÂ «¬√ «ÁÙ≈ «Úæ⁄ Ù≈«ÓÒ ÍæÊ «√æË ‘ج∂ ‘ÈÕ AIHC «Úæ⁄ Ì≈ √’≈ ÚæÒØ∫ √ßÿÚ≈Á √ÏßË∆¡ª Á∂ ͱ∂ ÷∂Â
Á∆ √Ó∆«÷¡≈ Ò¬∆ √’≈∆¡≈ ¡≈ÔØ◊ «ÈÔπ’ ’∆Â≈ «◊¡≈Õ «¬√ Á∆¡ª «√Î≈«Ùª È∂ √≈«¡ª Á≈ «Ë¡≈È ¡≈͉∂
ÚæÒ ¡≈’«Ù ’∆Â≈ ˛Õ

’∂∫Á ≈‹ √Ïß˪ «Úæ⁄ √ßÌÚ √ØË Á∆ Íz«’Â∆ Á≈ «ÚÙÒ∂Ù‰ ’È Ò¬∆ «¬È∑ª √≈∂ ÔÂȪ Á≈ √ß÷∂Í «Úæ⁄ ¡«Ë¡ÀÈ
’È≈ ˜±∆ ˛Õ

I ≈‹ÓÈ≈ √ßÓÂ∆ «ÍØ‡ AIGB (Rajmannar Committee Report, 1972)

AIFI «Úæ⁄ Â≈«ÓÒÈ≈‚± «Úæ⁄ ‚∆. ¡ÀµÓ. ’∂. √’≈ È∂ √ßÿ ≈‹ √Ïß˪ Á∂ ͱ∂ ÷∂Â Á∆ √Ó∆«÷¡≈ Ò¬∆ «¬’ √ßÓÂ∆
≈‹ÓÈ≈ √ßÓÂ∆ «ÈÔπ’ ’∆Â∆Õ «¬√ √ßÓÂ∆ È∂ ¡≈͉∆ «ÍØ‡ «Úæ⁄ √ß«ÚË≈È Á∆¡ª ’¬∆ «ÚÚ√Ê≈Ú≈ ¡Èπ¤∂Á
BDI, BEG, BGE, BHB CEB, CF@ ¡Â∂ CFE Á∆ ÍπÈ ⁄È≈ ’È Á∆¡ª «√Î≈«Ùª ‘∂· «Ò÷∆¡ª √È :
A. «¬’ ¡ßÂ≈‹∆ √ß√Á √Ê≈«Í ’È Á∆ «√Î≈«Ù ’∆Â∆ ◊¬∆ ¡Â∂ «¬æÊ∂ «’‘≈ «◊¡≈ «’ √ßÿ∆ √ß√Á ˘
«¬’ ÂØ∫ «˜¡≈Á≈ ≈‹ª Á∂ «‘æª Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ «¬√ Íz∆ÙÁ È≈Ò √Ò≈‘ ’È∆ ⁄≈‘∆Á∆ ˛Õ
B. «Úæ ¡≈ÔØ◊ «¬’ √Ê≈¬∆ ‘؉∆ ⁄≈‘∆Á∆ ˛ ¡Â∂ ≈‹ ’∂∫Á ”Â∂ ÿæ‡ «ÈÌ ‘؉≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ ≈‹ª ˘
«ÚæÂ∆ √Ú≈ÔÂÂ≈ Íz≈Í ‘؉∆ ⁄≈‘∆Á∆ ˛ ¡Â∂ «¬‘ Ù’Â∆Ù≈Ò∆ ‘؉∆ ⁄≈‘∆Á∆ ‘ÀÕ

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 243