Page 146 - DSOC101_FUNDAMENTALS_OF_SOCIOLOGY_PUNJABI

«¬’≈¬∆ñC: √Ó≈‹Ù≈√Â Á∆¡ª Ùπ»¡≈Â∆ Ë≈È≈Úª

‘πßßÁ≈ ˛Õ «¬È∑ª Á∂ ¿πÁ≈‘‰ ‘È, ‹Ø «Ú¡’Â∆ ≈‹ÿ≈‰∂ «Úæ⁄ ÍÀÁ≈ ‘ØÚ∂◊≈ √πÌ≈«Ú’ ˛ «’ ¿π‘ √Ë≈‰ ÿ≈‰∂ È؇
«Úæ⁄ ÍÀÁ≈ ‘؉ Ú≈Ò∂ Ïæ⁄∂ Á∆ √«ÊÂ∆ «Úæ⁄ ¿π⁄≈ ‹ª √Ã∂Ù· ‘ØÚ∂◊≈, ‹≈Â∆, ’πÒ, ¿πÓ Ì∂Á, «¶◊ Ì∂Á, Í«Ú≈ «Úæ⁄
Ïæ«⁄¡ª Á∆ √ß«÷¡≈, Ó≈Â≈ «ÍÂ≈ Á∆ ÓΩ ¡≈«ÁÕ ’πfi ¡«‹‘∆¡ª √«ÊÂ∆¡ª ‘È, ‹Ø «Ú¡’Â∆ ˘ «¬’ √«ÊÂ∆ ÍzÁ≈È
’Á∆¡ª ‘È, «¬√ ˘ ‘∆ ¡√∆∫ ÍÁ √«ÊÂ∆ Á∂ È≈Ó È≈Ò ‹≈‰ √’Á∂ ‘ªÕ
ÍzÁ √«ÊÂ∆ Á∂ Óπæ÷ ¡Ë≈ ‘∂·ª «Ò÷∂ ¡Èπ√≈ ‘πßÁ∂ ‘È-
A. «¶◊-Ì∂Á (Sex Dichotomy)- «¶◊ Ì∂Á √«ÊÂ∆ «ÈË≈‰ ’È Ú≈Ò∂ Óπæ÷ ¡Ë≈ ‘ÈÕ ‹ÁØ∫ ÂØ∫ «√zÙ‡∆ Á≈
¿πÁ◊Ó ‘Ø«¬¡≈ «¬√Â∆ ÍπÙ Á∆ √«ÊÂ∆ «Úæ⁄ ¡ßÂ Í≈«¬¡≈ «◊¡≈Õ √∆«’ «ÁzÙ‡∆ È≈Ò «¬√Â∆ ˘ ÍπÙ
È≈ÒØ∫ ‘∆‰ ¡Â∂ ’Ó˜Ø Óß«È¡≈ «◊¡≈, «¬√ Ò¬∆ «ÚÙÚ Á∂ Ò◊Ì◊ √≈∂ √Ó≈‹ª «Úæ⁄ «¬√Â∆ Á∆ √«ÊÂ∆ ÈÚ∆∫
ÓßÈ∆ ◊¬∆ ˛Õ ’¬∆ √Ó≈‹ ¡«‹‘∂ ‘È, «‹√ «Úæ⁄ «¬√Â∆¡ª ˘ Ó≈«√’ ËÓ Á∂ ’≈È ¡Í«ÚæÂ Óß«È¡≈ «◊¡≈
¡Â∂ ¿πÈ∑ª ˘ Ë≈«Ó’ ’ßÓ ’È Á∂ ¡ÔØ◊ Âæ’ Ï‰≈ «ÁæÂ≈ «◊¡≈Õ √≈‚∂ Á∂Ù «Úæ⁄ Ú∆ ¿πÈ∑ª Á∆ √«ÊÂ∆ «¬’ ¡ÏÒ≈
Á≈√∆ Á∂ Ï≈Ï ‘∆ ˛Õ ¿π√ ˘ ¿π«⁄ «√æ«÷¡≈ ÂØ∫ Ú∆ Úªfi≈ æ«÷¡≈ «◊¡≈ ˛Õ ¡æ‹ Ú∆ ÒÛ’∆ Á∆ √«ÊÂ∆ Ì≈Â∆
√Ó≈‹ «Úæ⁄ ÒÛ’∂ Á∆ ÂπÒÈ≈ «Úæ⁄ ÈÚ∆∫ ˛Õ ¿π√ ˘ ’∂ÚÒ ¡Â∂ ◊z«‘√Ê∆ Á∂ ’ßÓ ¡Â∂ ÍËȉ Âæ’ ‘∆ √∆«Ó ’
«ÁæÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ «¬√ Â∑ª ¡Ωª-ÓÁª «Úæ⁄ Í≈¬∆ ‹≈‰ Ú≈Ò∆ ⁄È≈ Á∆ «ÌøÈÂ≈ ¿πÈ∑ª Á∆ √«ÊÂ∆ «Úæ⁄ «ÌøÈÂ≈
¿πÂÍ≥È ’Á∆ ˛Õ
√Ó≈«‹’ ¡Â∂ √ø√«¥«Â’ ’≈Ȫ ÂØ∫ Ú∆ ¡Ωª ¡Â∂ ÓÁª Á∆¡ª √«ÊÂ∆¡ª «Úæ⁄ «ÌøÈÂ≈ Á∂÷‰ ˘ «ÓÒÁ∆ ˛Õ ’πfi
√Ó≈‹ª «Úæ⁄ ¡Ωª ˘ ¿πµ⁄ √Ê≈È ÍÃ≈Í ‘ÈÕ ¿πÈ∑ª √Ó≈‹ª «Úæ⁄ ≈‹È∆«Â’, √Ó≈«‹’, Ë≈«Ó’ ÷∂Âª «Úæ⁄
«¬√Â∆¡ª ¡Ωª ’Á∆¡ª ‘ÈÕ √≈‚∂ ‘∆ Á∂Ù «Úæ⁄ ◊≈Ø, ÷≈√∆ ¡Â∂ È≈«¬ ÒØ’ª «Úæ⁄ ¡Ω Á∆ √«ÊÂ∆ ÓÁ ÂØ∫
¿πµ⁄∆ Í≈¬∆ ‹ªÁ∆ ˛Õ ¿π‘ Í«Ú≈ Á∂ Óπ÷∆¡≈ ‘؉ Á∂ È≈Ò-È≈Ò √øÍÂ∆ ¡Â∂ Ë≈«Ó’ ’øÓª «Úæ⁄ Ú∆ ÍÃË≈È ‘πøÁ∆¡ª
‘ÈÕ ¡æ‹ «√æ«÷¡≈ Á∂ ÍÃ√≈ ¡Â∂ «Ú«◊¡≈È Á∆ ÍÃ◊Â∆ ’≈È ¡Ω ¡Â∂ ÓÁ Á∆ √«ÊÂ∆ «Úæ⁄ Í«ÚÂÈ ¡≈
«‘≈ ˛Õ

B. ¿πÓ Ì∂Á (Age Difference)- ¿πÓ-Ì∂Á È≈Ò Ú∆ √Ó≈‹ «Úæ⁄ √«ÊÂ∆ Á≈ «ÈË≈‰ ‘πøÁ≈ ˛Õ √≈∂ √Ó≈‹ª
«Úæ⁄ Úæ‚∂-Ϙπ◊ª ˘ √ÈÓ≈È «ÁæÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ «¬‘ Óø«È¡≈ ‹ªÁ≈ ˛ «’ ÚË∂∂ ¿πÓ Ϙπ◊ ÒØ’ ¡ÈπÌÚ∆ ‘πøÁ∂ ‘È
¡Â∂ ÈΩ‹Ú≈È Í∆Û∑∆ Á≈ Ó≈◊ ÁÙÈ ’È «Úæ⁄ √ÓæÊ ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ ÈΩ‹Ú≈Ȫ «Úæ⁄ ‹ØÙ ‘πøÁ≈ ˛ ª Ϙπ◊ª «Úæ⁄
ÁπÈ∆¡ªÁ≈∆ Á≈ ¡ÈπÌÚ ‘؉ ’≈È ‘ØÙÕ «¬√ Ò¬∆ √Ó≈‹ Á∂ √≈∂ «˜øÓ∂Ú≈∆¡ª ÌÍ» ¡Â∂ ¿πµÂÓ ’øÓ ’È Ò¬∆
¡«‹‘∂ «Ú¡’Â∆ ¸‰∂ ‹ªÁ∂ ‘È, «‹È∑ª «Úæ⁄ ‹ØÙ ¡Â∂ ‘ØÙ ÁØÚ∂∫ ‘∆ Í≈¬∂ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ ¡«‹‘∂ «Ú¡’Â∆ Á∆ ¿πÓ C@-
CE Á∂ ’∆Ï ‘πøÁ∆ ˛Õ
«¬√ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ «Ú¡’Â∆ Á∆ √«ÊÂ∆ «ÈË≈‰ «Úæ⁄ ÍÃÊ≈Úª ¡Â∂ ÍÃøÍ≈Úª Á≈ ÔØ◊Á≈È Ú∆ ÿæ‡ È‘ƒ Í≈«¬¡≈
‹ªÁ≈Õ ¡À√’∆ÓØ ÒØ’ª Á≈ ‘∆ ¿πÁ≈‘‰ Ò˙, ¿πµÊ∂ Ïπæ„∂ «Ú¡’Â∆¡ª Á∆ √«ÊÂ∆ ‘∂· «Ò÷∆ Í≈¬∆ ‹ªÁ∆ ˛Õ ÷≈Á
Ú√»¡ª Á∆ ’Ó∆ ’≈È, ‘Ø «Ú¡’Â∆ ¿πÈ∑ª Á∆ ‘æ«Â¡≈ Ú∆ ’ √’Á∂ ‘ÈÕ «¬√ ˘ ÈÀ«Â’ ’øÓ Óø«È¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ
«¬√ Â∑ª ¡√ƒ Í≈™Á∂ ‘ª «’ ¿πÓ Ì∂Á Ú∆ √«ÊÂ∆ Á≈ «ÈË≈‰ Âæ ˛Õ

C. «ÙÂ∂Á≈∆ (Kinship)-√Ó≈‹ «Úæ⁄ «ÙÂ∂Á≈∆ Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ Ú∆ «Ú¡’Â∆ ˘ ¡Òæ◊-¡Òæ◊ √«ÊÂ∆ ÍÃ≈Í ‘πøÁ∆
˛Õ ¿πÁ≈‘‰ Á∂ ÂΩ ”Â∂ ⁄≈⁄≈-⁄≈⁄∆, ‹∆‹≈-√≈Ò∆, √æ√-√‘π≈ ¡≈«Á Á∂ ¡‘πÁ∂ «ÙÂ∂Á≈∆ ÍÃÊ≈ Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ ‘∆
ÍÃ≈Í ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ
D. ‹ÈÓ (Birth)-‹ÈÓ Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ Ú∆ ¡‘πÁ∂ Á≈ «ÈË≈‰ ‘πøÁ≈ ˛Õ Ó‘≈‹È Á∂ ÿ «Úæ⁄ ÍÀÁ≈ ‘؉ Ú≈Ò∂ ÒÛ’∂
˘ √≈‘» «’‘≈ ‹ªÁ≈ ˛ ¡Â∂ Ó˜Á» Á∂ ÒÛ’∂ ˘ Ò¨¡≈Õ ¿πÁ≈‘‰ Á∂ ÂΩ ”Â∂ ÍÃË≈È ÓøÂ∆ Á∂ ÍπæÂª ˘ V.I.P. Á≈
Á‹≈ ÍÃ≈Í ‘πøÁ≈ ˛Õ
E. ‹≈Â∆ (Caste)-√≈‚∂ Á∂Ù «Úæ⁄ ‹≈Â∆-ÍÃÊ≈ Á≈ ⁄ÒÈ ˛Õ «¬‘ √«ÊÂ∆ «ÈË≈‰ ’È Ú≈Ò≈ ÍÃÓπæ÷ Âæ ˛Õ
ÏÃ≈‘Ó‰, ÷æÂ∆, ÚÀÙ ‹≈Â∆ «Úæ⁄ ‹ÈÓ∂ Ïæ⁄∂ Á∆ √«ÊÂ∆ ‘∂·∆¡ª∂ ‹≈Â∆¡ª «Úæ⁄ ‹ÈÓ∂ Ïæ⁄∂ ÂØ∫ ¿πµ⁄∆ ÓøÈ∆ ‹ªÁ∆ ˛Õ ¡æ‹
√πÂøÂÂ≈ ÂØ∫ Ï≈¡Á √ø«ÚË≈«È’ ÔÂȪ Á∂ Ï≈¡Á Ú∆ ¿πµ⁄ ‹≈Â∆¡ª Á∆ √«ÊÂ∆ √Ó≈‹ «Úæ⁄ ¿πµ⁄ ω∆ ‘ج∆ ˛Õ
F. ÍË≈Â∆ (Race)-«¬‘ «¬’ ‹À«Ú’ Ë≈È≈ ˛Õ √∆ Á∂ «Ú«ÌøÈ ¡ø◊ª Á∆ ÏÈ≈Ú‡ Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ √ø√≈ Á∆¡ª ‹≈Â∆¡ª
˘ «ÂøÈ Ì≈◊ª «Úæ⁄ Úø«‚¡≈ ‹ªÁ≈ ˛-ÙÚ∂ (’≈’∂Ù≈«¬‚) Í∆ (Óø◊ØÒ≈«¬‚) ¡Â∂ «Ù¡≈Ó («È◊≈«¬‚)Õ ø◊-Ì∂Á
¡æ‹ ÍÃÓπæ÷ √Óæ«√¡≈ ω ◊¬∆ ˛Õ ◊Ø∂ ÒØ’ª Á∆ ÂπÒÈ≈ «Úæ⁄ È∆◊Ø ¡Â∂ ’≈Ò∂ ÒØ’ª Á∆ √«ÊÂ∆ ‘∂·Ò∆ ˛Õ

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 139