Page 178 - DSOC101_FUNDAMENTALS_OF_SOCIOLOGY_PUNJABI

«¬’≈¬∆ñD: √Ó≈«‹’ √ß√Ê≈Úª

‘≈√≈-Ó˜≈’ ’È Á∆ ÍzÊ≈ ª Ï‘π ‘∆ √Ë≈‰ ˛Õ ¡ØªÚ ¡Â∂ ÏÀ◊≈ ‹È‹≈Â∆¡ª «Úæ⁄ Á≈Á∆ ‹ª Á≈Á≈ ÍØÂ≈ Á∂ È؇
«Úæ⁄ Í«‘≈√ √ÏßË Í≈¬∂ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ
Ùz∆ «Ú√ (Rivers) Á≈ «ÚÙÚ≈√ ˛ «’ Í«‘≈√ √ÏßË Á∆ ¿πÂÍÂ∆ ÎπæÎÛ Â∂ ÓÓ∂∂ «Úæ⁄ «Ú¡≈‘ √ÏßË, ‹Ø Ùπ±¡≈Â∆
Ôπæ◊ «Úæ⁄ √Ë≈‰ √∆ Á∂ ’≈È ‘ج∆ √∆Õ Ùz∆ Ú∂√‡Ó≈’ «¬√ «√˪ È≈Ò √«‘Ó ȑ∆∫ ˛Õ ¿πÈ∑ª Á∂ «Ú⁄≈ ¡Èπ√≈,
«’√∂ Ú∆ √ß√Ê≈ È≈Ò «’√∂ ‘Ø «¬’ √ß√Ê≈ Á∆ ¿πÂÍÂ∆ Á∆ ’ÒÍÈ≈ Ï‘π √Ò ˛ Ízß± ¿π√ ˘ ÍzÓ≈«‰Â ’È≈ ¡Ω÷≈
˛Õ Í«‘≈√ √ÏßË ’∂ÚÒ Ó≈Â Í≈√Í«ÍÃ’ Ï≈ÏÂ≈ ÚæÒ «ÈÁ∂Ù ’Á≈ ˛ ¡Â∂ ¿πÈ∑ª ÁØ √Ïß«Ë «Ú¡’Â∆¡ª
˘ «¬’-Á±√∂ È≈Ò ◊±Û∑≈ ’Á≈ ˛ «‹È∑ª «Úæ⁄ Í«‘Ò∂ «Ú¡≈‘ √ÏßË √Ê≈«Í ‘؉ Á∆ √ßÌ≈ÚÈ≈ «‘ßÁ∆ √∆Õ «Á˙-
ÌÏ∆ ¡Â∂ ‹∆‹≈-√≈Ò∆ «Úæ⁄ Í≈¬∂ ‹≈‰ Ú≈Ò∂ Í«‘≈√ √ÏßË Á∆ ¿πÂÍÂ∆ «¬√ √ßÌ≈ÚÈ≈ Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ ‘ج∆ ‘ØÚ∂◊∆Õ Ùz∆
À‚«’ÒÎ-Ï≈¿»È Á∂ ¡Èπ√≈, Í«‘≈√ √Ïß˪ Á≈ «¬’ ÍzÂ∆’≈ÂÓ’ ¡Ê (symbolic meaning) ‘πßÁ≈ ˛ ¡Â∂ ¿π‘
«¬‘ «’ «¬√ √ÏßË È≈Ò √Ïß«Ë «Ú¡’Â∆ ‘≈√≈-Ó˜≈’ ¡Â∂ «¬æÊ∂ Âæ’ «’ Ó≈’πæ‡ Á∂ Ó≈«Ë¡Ó È≈Ò «¬’-Á±√∂
ÍzÂ∆ «ÓæÂÂ≈ ‹ª «Í¡≈ Á≈ ÍzÁÙÈ ’Á∂ ‘ÈÕ Í«Ú≈’ ‹∆ÚÈ ˘ √‹∆Ú Ï‰≈¬∂ æ÷‰ «Úæ⁄ «¬È∑ª Á∂ Ó‘æÂÚ
˘ √Ú∆’≈ È‘∆∫ ’È≈ ⁄≈‘∆Á≈, ‹∂’ «¬√ Â∑ª Á∂ √Ïß˪ Á≈ Áπ¿πÍÔØ◊ È≈ ’∆Â≈ ‹≈Ú∂Õ

Ó≈«Ë¡≈Ó √ßÏØËÈ (Teknonymy)
«ÙÂ∂Á≈∆-«ÚÚ√Ê≈ Á∆ «¬’ Í≈√∂ ∆Â∆-Ó≈Ë«Ó’ √ßÏØËÈ ˛Õ «¬√ ∆ ˘ Ó≈Ë«Ó’ √ßÏØËÈ «¬√ Ò¬∆ «’‘≈ ‹ªÁ≈
˛ «’™«’ «¬√ ∆ Á∂ ¡Èπ√≈ «¬’ √ÏßË∆ ˘ √ßÏØËÈ ’È Á∂ Ò¬∆ «’√∂ Á±√∂ «Ú¡’Â∆ ˘ Ó≈«Ë¡Ó ω≈«¬¡≈
‹ªÁ≈ ˛ «’™«’ ¿√ √ÏßË∆ ˘ ¿π√ Á∂ È≈Ó È≈Ò ÏπÒ≈¿π‰≈ ÓÈ∑≈ ‘πßÁ≈ ˛Õ ¿πÁ≈‘‰ Á∂ ÂΩ ”Â∂ «√Î Ì≈ Á∂ √≈∂
«Íø‚ª Á∂ √ÓπÁ≈«¬¡ª «Úæ⁄ ÍÂ∆ Á≈ È≈Ó ÒÀ‰≈ ÍÂÈ∆ Á∂ Ò¬∆ ÓÈ≈ ‘πßÁ≈ ˛Õ «¬√ ’≈È ÍÂÈ∆ ÍÂ∆ ˘ √ßÏØËÈ ’È
Á∂ Ò¬∆ ¡≈͉∂ «’√∂ ÒÛ’∂ ‹ª ÒÛ’∆ ˘ Ó≈«Ë¡Ó ω≈ ÒÀ∫Á∆ ˛ ¡Â∂ ¿π√∂ Á∂ √ÏßË È≈Ò ÍÂ∆ ÏπÒ≈™Á≈ ˛ «‹Ú∂∫,
‹∂’ ÒÛ’∂ Á≈ È≈Ó ≈‹± ˛ ª ¿π‘ «¬√Â∆ ¡≈͉∂ ÍÂ∆ ˘ “≈‹± Á∂ «ÍÂ≈” ’«‘ ’∂ √ßÏØ«Ë ’Á∆ ˛Õ
“Ó≈«Ë¡Ó √ßÏØËÈ” Á≈ ¡ß◊∂˜∆ ÙÏÁ “‡∂’È≈«ÈÓ∆” (teknonymy) ◊z∆’ Ì≈Ù≈ È≈Ò Ï«‰¡≈ ˛Õ «¬√ È≈Ò
ÓÈπæ÷∆Ù≈√Â∆ √≈«‘ «Úæ⁄ √Ì ÂØ∫ Í«‘Òª ÍzÔØ◊ ’È Á≈ «√‘≈ Ùz∆ ‡≈¬∆Ò ˘ ˛Õ √ß«÷¡’ ÍÁÂ∆ (statistical
method) Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ Ùz∆ ‡≈¬∆Ò Á≈ «√æ‡≈ «¬‘ ˛ «’ Ó≈«Ë¡Ó √ßÏØËÈ Á∆ ∆ Ó≈Âz√Â≈ÂÓ’ Í«Ú≈ È≈Ò
√ßÏØËÈ ˛Õ «¬√ Â∑ª Á∂ Í«Ú≈ª «Úæ⁄ «¬√Â∆¡ª Á∆ ÍzË≈ÈÂ≈ ‘πßÁ∆ √∆ ¡Â∂ ÍÂ∆ ˘ «¬’ Ï≈‘ Á≈ «Ú¡’Â∆
√Ó«fi¡≈ ‹ªÁ≈ √∆ «‹√ Á∂ ’≈È Í«Ú≈ «Úæ⁄ ¿π√ Á∆ ’ج∆ «ÚÙ∂Ù √«ÊÂ∆ È‘∆∫ ‘πßÁ∆ √∆Õ «¬√ Ò¬∆ ¿π√ ˘ Í«‘Ò∂
√ÏßË∆¡ª (primary kins) «Úæ⁄ Ù≈«ÓÒ È≈ ’’∂ ’∂ÚÒ Á±√∂ √ÏßË∆ (secondary kins) Á∂ ±Í «Úæ⁄ √Ú∆’≈ ’∆Â≈
‹ªÁ≈ √∆ ¡Â∂ «¬√ ¿πÁ∂Ù È≈Ò ¿π√ ÍÂ∆ ˘ ¿πÈ∑ª Ïæ«⁄¡ª Á∂ «‹È∑ª ˘ ÍÀÁ≈ ’È «Úæ⁄ ¿π√ È∂ √‘≈«¬Â≈ ’∆Â∆ ˛,
Ó≈«Ë¡Ó È≈Ò √øÏØËÈ ’∆Â≈ ‹ª ÏπÒ≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ √∆, «¬√∂ ∆Â∆ Á≈ ‹Á «Ú√Â≈ ‘Ø«¬¡≈ ª Ó≈Â≈ ˘ Ú∆ Ó≈«Ë¡Ó
√øÏØËÈ È≈Ò ÏπÒ≈«¬¡≈ ‹≈‰ Òæ◊≈Õ
ÙÃ∆ ‡≈¬∆Ò Á≈ ’ÊÈ √∆ «’ ¿πÈ∑ª Á∂ ¡«Ë¡ÀÈ «Úæ⁄ ÍÃ≈Ô: C@ ‹È‹≈Â∆¡ª ¡«‹‘∆¡ª √È, «‹√ «Úæ⁄ Ó≈«Ë¡Ó
√øÏØËÈ Á∆ ∆Â∆ ÍÃ⁄æ«Ò √∆, «‹√ «Úæ⁄ Áæ÷‰∆ ¡Î∆’≈ Á∆ Ï∂¸¡≈È≈, Íæ¤Ó∆ ’È≈‚≈ Á∆ ’Ø ¡Â∂ Ì≈Â
(¡√Ó) Á∆ ÷≈√∆ ‹È‹≈Â∆¡ª Á≈ È≈Ó «ÚÙ∂Ù ÚȉÔØ◊ ˛Õ Í ¡≈Ëπ«È’ ¡Èπ√øË≈Ȫ ÂØ∫ ÍÂ≈ Òæ◊Á≈ ˛ «’
Ó≈«Ë¡Ó √øÏØËÈ Á∆ ∆Â∆ Á≈ «Ú√Â≈ «¬√ ÂØ∫ «’Â∂ «˜¡≈Á≈ ˛Õ ÙÃ∆ Î∂˜ È∂ «¬√ ∆Â∆ Á≈ ÍÃ⁄ÒÈ ¡≈√‡z∂Ò∆¡≈,
«È¿»«◊È∆, ÓÒ≈«¬¡≈, ⁄∆È, ¿πµÂ∆ √≈¬∆Ï∂∆¡≈, ¡Î∆’≈ Á∆¡ª Úæ÷-Úæ÷ Ϫ‡» (Bantu) ‹È‹≈Â∆¡ª, ¿πµÂ∆
«Ïë‡Ù ’ØÒøÏ∆¡≈ ¡≈«Á «Úæ⁄ Í≈«¬¡≈ ˛Õ ÙÃ∆ Òج∆ Á≈ ’«‘‰≈ ˛ «’ ÙÃ∆ Î∂˜ ÚæÒØ∫ Í∂Ù «¬‘ √»⁄∆ Ú∆ Í»∆ È‘ƒ
˛Õ ¿πÍØ’Â ‹È‹≈Â∆¡ª ‹ª √Ê≈Ȫ Á∂ «¬Ò≈Ú≈ Ú∆ ¡È∂’ª ‘Ø Ê≈Úª ”Â∂ Ó≈«Ë¡Ó √øÏØËÈ Á∆ ∆Â∆ Á≈ ÍÃ⁄ÒÈ
˛Õ ¿πÁ≈‘‰ Á∂ ÂΩ ”Â∂ ¡ø‚∂Ó≈È, Òø’≈, «Î˜∆, ÓÒ∂Ù∆¡≈ ¡Â∂ ¡Ó∆’≈ Á∂ Úæ÷-Úæ÷ Ì≈◊ª «Úæ⁄ Ú∆ «¬√ ∆Â∆ Á≈
ÍÃ⁄ÒÈ ˛Õ ‘ØÍ∆ √Ó≈‹ «Úæ⁄ «¬’ «¬√Â∆ ¡≈͉∆ √æ√ ˘ “¡Óπæ’ Á∆ Á≈Á∆” ¡Â∂ √‘π∂ ˘ “¡Óπ’ Á≈ Á≈Á≈” ’«‘ ’∂
ÏπÒ≈™Á∆ ˛Õ «¬√∂ „ø◊ È≈Ò ÍπÙ Ú∆ ¡≈͉∂ √æ√-√‘π∂ ˘ √øÏØ«Ë ’Á∂ ‘ÈÕ ÍÂ∆ ¡Â∂ ÍÂÈ∆ Ú∆ «¬’-Á»√∂ ˘
Ïæ«⁄¡ª Á∂ Ó≈«Ë¡Ó È≈Ò √øÏØËÈ ’Á∂ ‘ÈÕ
Ó≈«Ë¡«Ó’ √øÏØËÈ Á∆ ∆Â∆ Á∂ ¿πÂÍÂ∆ Á∂ √ÏøË «Úæ⁄ ÙÃ∆ ‡≈«¬Ò Á∂ «√˪ ˘ Ú∆ ÙÃ∆ Òج∆ È∂ √Ú∆’≈ È‘ƒ ’∆Â≈Õ
Âπ‘≈‚≈ ’«‘‰≈ ˛ «’ Ó≈«Ë¡«Ó’ √øÏØËÈ Á∆ ∆Â∆ ÍπÙª Ò¬∆ ‘∆ È‘ƒ, «¬√Â∆¡ª Ò¬∆ Ú∆ «’™ «¬√Â∂Ó≈Ò
«Úæ⁄ Ò◊≈¬∆ ‹ªÁ∆ ˛, «¬√ Á∆ «Ú¡≈«÷¡≈ ÙÃ∆ ‡≈«¬Ò Á∂ Ó≈Âz√Â≈ÂÓ’ Í«Ú≈ Á∂ «√˪ Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ √øÌÚ
È‘ƒÕ ¡≈√‡z∂Ò∆¡≈, ÓÒ∂Ù∆¡≈ ¡≈«Á Á∆¡ª ‹È‹≈Â∆¡ª «ÍÂz√Â≈ÂÓ’ ¡Â∂ «ÍÂz √Ê≈È’ ‘πøÁ∂ ‘ج∂ Ú∆ ¿πÈ∑ª «Úæ⁄

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 171