Page 180 - DSOC101_FUNDAMENTALS_OF_SOCIOLOGY_PUNJABI

«¬’≈¬∆ñD: √Ó≈«‹’ √ß√Ê≈Úª

«Ú¡≈‘√≈Ê∆ Á∆ ⁄؉ Ì»¡≈ ÚæÒØ∫ ‘∆ ‘πøÁ≈ ˛Õ Ì»¡≈ Á∆ √øÍÂ∆ ”Â∂ «¬√ «Ú¡’Â∆ Á≈ Í»≈ ¡«Ë’≈ ‘πøÁ≈ ˛Õ ¿π‘ È؇
«Ú¡’Â∆ «¬√ √øÍÂ∆ ˘ ÓÈÓ˜∆ È≈Ò ÷⁄ ’ √’Á≈ ˛Õ Áæ÷‰∆ ¡Î∆’≈ Á∆¡ª ’πfi ‹È‹≈Â∆¡ª «Úæ⁄ Ú∆ «¬‘
ÍÃÊ≈ Í≈¬∆ ‹ªÁ∆ ˛Õ ¿π‘ ÒØ’ ¡≈͉∆ Ì»¡≈ Á≈ ’≈Î∆ ¡≈Á ’Á∂ ‘ÈÕ ‡Ø‚≈ ‹È‹≈Â∆ «Úæ⁄ Ïæ⁄∂ Á≈ È≈Ó’È
’È Á≈ ¡«Ë’≈ Ì»¡≈ ˘ ‘∆ ÍÃ≈Í ‘πøÁ≈ ˛Õ ’πfi ‹È‹≈Â∆¡ª «Úæ⁄ ª Á≈‘-√ø√’≈ Á≈ Ú∆ ¡«Ë’≈ Ì»¡≈ ˘ ‘∆
ÍÃ≈Í ‘πøÁ≈ ˛Õ √Ú ÙÃ∆ ⁄ÀÍÒ ¡Â∂ ’»È (Chapple and Coon) Á≈ «Ú⁄≈ ˛ «’ «ÍÂz ÙÚ√Â∂Ô ÍÃÊ≈ Á∂ ÍÃ⁄ÒÈ
Á≈ ’≈È ¿πÈ∑ª √ÏøË∆¡ª «Úæ⁄ Í≈√«ÍÃ’ √Ó≈«‹’ ¡øÂ: «’«¡≈ ˘ ω≈¬∆ æ÷‰≈ ˛, «‹√ «Úæ⁄ «Ú¡≈‘ ÂØ∫ Ï≈¡Á
¿π√ ¡øÂ: «’«¡≈ Á∂ ÷ÂÓ ‘؉ Á∆ √øÌ≈ÚÈ≈ «‘øÁ∆ ˛Õ

√«‘-ÍÃ√«ÚÂ≈ ‹ª √«‘-’Ù‡∆ (Cauvade)
«ÙÂ∂Á≈∆-«ÚÚ√Ê≈ Á∂ ¡Ë∆È «¬’ ¡«Â «È≈Ò∆ ÍÃÊ≈ “√«‘ ÍÃ√«ÚÂ≈” ˛Õ «‹Ú∂∫ «¬√ Á∂ È≈Ó ÂØ∫ ‘∆ √ÍæÙ‡ ˛Õ «¬√
ÍÃÊ≈ Á≈ √ÏøË ÍÃ√Ú-’≈Ò È≈Ò ˛Õ «¬√ ÍÃÊ≈ Á∂ ¡Èπ√≈ ÍÂ∆ Ò¬∆ Ú∆ «¬‘ ˜»∆ ‘Ø ‹ªÁ≈ ˛ «’ ‹Á ’Á∂ Ú∆ ¿π√
Á∆ ÍÂÈ∆ ˘ Ïæ⁄≈ ‘؉ Ú≈Ò≈ ‘ØÚ∂ ª ¿π‘ Ú∆ ¿πÈ∑ª √≈∂ ’Ù‡ª Á≈ ¡ÈπÌÚ ’∂ ¡Â∂ Ï‘π ’πfi ¿πÚ∂∫ ‘∆ «ÚÚ‘≈ ’∂
¡Â∂ «ÁÈ ◊π˜≈∂ «‹Ú∂∫ ÍÃ√Ú≈ ’ ‘∆ ˛Õ ¡«‹‘∆ √«ÊÂ∆ «Úæ⁄ ÍÂ∆ ˘ ¿π√∂ Â∑ª Á≈ ÌØ‹È ’È≈ ÍÀ∫Á≈ ˛, «‹Ú∂∫
ÍÃ√Ú≈ ’Á∆ ˛, ¿π√ ˘ Ú∆ ¿π√∂ ’Ó∂ «Úæ⁄ ÏøÁ æ«÷¡≈ ‹ªÁ≈ ˛, «‹√ «Úæ⁄ ÍÃ√Ú≈ Ïæ⁄≈ ÍÃ√Ú ‘؉ ÂØ∫ Ï≈¡Á ’πfi
«ÁȪ Ò¬∆ «‘øÁ∆ ˛Õ «‹√ Â∑ª ÍÃ√Ú≈ ˘ ¤»Â Óø«È¡≈ ‹ªÁ≈ ˛, ¿π√∂ Â∑ª ¿π√ Á∂ ÍÂ∆ ˘ Ú∆ ’ج∆ ¤»ø‘Á≈ È‘ƒ ˛Õ
’πfi ‹≈Â∆¡ª «Úæ⁄ ª «¬æÊØ∫ Âæ’ «ÈÔÓ ‘È «’ Ïæ⁄≈ ÍÃ√Ú ‘؉ √Ó∂∫ ‹Ø ÁÁ ÍÃ√Ú≈ ˘ ‘πøÁ≈ ˛ ¡Â∂ «‹È∑ª ’≈È
¿π‘ Ø∫Á∆-«⁄Ò≈™Á∆ ˛, ¿π√∂ Â∑ª ÍÂ∆ ˘ Ú∆ ¿πÈ∑ª ’Ù‡ª ˘ ¡ÈπÌÚ ’È≈ ¡Â∂ ⁄∆’‰≈-«⁄Ò≈¿π‰≈ ÍÀ∫Á≈ ˛,
«¬øÈ≈ ‘∆ È‘ƒ, ÍÃ√Ú≈ «‹È∑ª-«‹È∑ª «ÈÔÓª Á≈ Í≈Ò‰ ’Á∆ ˛, ÍÂ∆ ˘ Ú∆ ¿πÈ∑ª «ÈÔÓª Á≈ Í≈Ò‰ ’È≈ ÍÀ∫Á≈
˛Õ «¬√∂ Ò¬∆ ÷≈√∆ ‹È‹≈Â∆ «Úæ⁄ ÍÂ∆, ¡≈͉∆ ÍÂÈ∆ Úª◊, Ïæ⁄≈ ÍÀÁ≈ È≈ ‘؉ Âæ’ ’ج∆ ÈÁ∆ Í≈ È‘ƒ ’Á≈
‹ª ’æÍÛ∂ È‘ƒ ËØ∫Á≈Õ
«¬√ ÍÃÊ≈ Á∂ ÍÃ⁄ÒÈ Á∂ √ÏøË «Úæ⁄ ÓÈπæ÷∆ Ù≈√Â∆ Á∂ «Ú⁄≈ «¬’ È‘ƒ ‘ÈÕ ’πfi «ÚÁÚ≈Ȫ Á≈ ’«‘‰≈ ˛ «’
‹È‹≈Â∆¡ª «Úæ⁄ ‹≈Á» È≈Ò Èπ’√≈È Í‘πø⁄≈¿π‰ Á≈ ‚ «˜¡≈Á≈ ‘πøÁ≈ ˛Õ «¬√ Ò¬∆ Ó≈Â≈ ¡Â∂ «ÍÂ≈ ÁØÚª ”Â∂ ‘∆
¡È∂’ª ÍÃÂ∆ÏøÁ Ò◊≈ ’∂ ¿πÈ∑ª ÁØÚª Á∆ ‹≈Á»-‡»‰∂ ÂØ∫ ÂÁ Âæ’ æ«÷¡≈ ’Á∂ ‘È, ‹Á Âæ’ Ïæ⁄≈ ’πÙÒ ÍÀÁ≈ È≈ ‘Ø
‹≈Ú∂Õ ’πfi ÓÈπæ÷∆ Ù≈√Â∆¡ª Á∂ ¡Èπ√≈ «¬√ ÍÃÊ≈ È≈Ò ÍÂ∆ Ú∆ √øÂ≈È ÍÃÂ∆ ¡≈͉∆ «˜øÓ∂Ú≈∆ ÍÃÁ«Ù ’Á≈
˛Õ «¬‘ Ú∆ ‘Ø √’Á≈ ˛ «’ ÍÂÈ∆ ÍÃÂ∆ √øÚ∂ÁÈ≈ ÍÃÁ«Ù ’È Ò¬∆ ÍÂ∆ ¡«‹‘≈ ’Á≈ ˛Õ ÙÃ∆ ÓØÒ∆ÈØÚ√’∆
(Mailnowski) Á≈ ’«‘‰≈ ˛ «’ «¬√ ÍÃÊ≈ Á∂ Í≈Ò‰ È≈Ò ÍÂ∆ ¡≈͉∂ ÍÂÈ∆ ¡Â∂ Ïæ«⁄¡ª ÍÃÂ∆ ÍÃ∂Ó Á∆ Ì≈ÚÈ≈
˘ ÍÃ◊‡ ’Á≈ ˛, «‹√ Á∂ ÎÒ√»Í ¿πÈ∑ª Á≈ Í≈√«ÍÃ’ √ÏøË ‘Ø «ÁzÛ ‘πøÁ≈ ˛Õ ‚≈. ÁπÏ∂ È∂ «Ò«÷¡≈ ˛ «’ ““«¬√
ÍÃÊ≈ Á∂ Ó»Ò «Úæ⁄ √Ó≈«‹’ ’≈È «¬‘ «Á√ ÍÀ∫Á≈ ˛ «’ ‹Ø «Ú¡’Â∆ «¬øÈ∂ ’Ù‡ √«‘øÁ≈ ˛, ¿π‘ √Ó≈«‹’ »Í «Úæ⁄
Ô≈Á ‘Ø ‹ªÁ≈ ˛, «¬√ Ò¬∆ ¿π‘ ÍπÙ ¿π√ √øÂ≈È Á≈ «ÍÂ≈ Ï‰È Á≈ ¡«Ë’≈∆ ‘Ø ‹ªÁ≈ ˛Õ «¬‘ √Á≈ ˜»∆ È‘ƒ
˛ «’ «¬‘ «ÍÂ≈ ‹À«Ú’ (Biological) «ÍÂ≈ Ú∆ «‘≈ ‘ØÚ∂Õ ‡Ø‚≈ √Ó≈‹ «Úæ⁄ «¬√ ÍÃÊ≈ ˘ Â∆-’Ó≈È Á∆ Ì∂∫‡ Á∂
’∂ Í»≈ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ”” «‹√ Â∑ª ‡Ø‚≈ ‹È‹≈Â∆ Â∆-’Ó≈È Ì∂∫‡ ’’∂ «ÍÂ≈ Á≈ ¡«Ë’≈ ÍÃ≈Í ’Á∆ ˛, ¿π√∂
Â∑ª Á»√∂ √Ó≈‹ª «Úæ⁄ √«‘-ÍÃ√«ÚÂ≈ «ÍÂ≈ ˘ ÍÃÁ«Ù ’È Á∆ «¬’ √Ó≈«‹’ ÍÃÊ≈ ˛Õ

D.H √≈ ¡øÙ (Summary)

J Í«Ú≈ Ú√≈¿π‰ Ò¬∆ ÁØ ‹ª «˜¡≈Á≈ «¬√Â∆ ÍπÙ «Úæ⁄ ˜»∆ √ÏøË («‹√ «Úæ⁄ √∆«’ √ÏøË Ú∆ Ù≈«ÓÒ
‘È) √Ê≈«Í ’È∂ ¡Â∂ ¿π√ ˘ √«Ê æ÷‰ Á∆ ’ج∆ È≈ ’ج∆ «ÚÚ√Ê≈ ‘∂’ √Ó≈‹ «Úæ⁄ Í≈¬∆ ‹ªÁ∆ ˛Õ «¬√∂
˘ “«Ú¡≈‘” ’«‘øÁ∂ ‘ÈÕ
J ÙÃ∆ ÏØ◊≈‚√ (Bogardus) È∂ Ú∆ «Ú¡≈‘ Á∆ Í«Ì≈Ù≈ ’Á∂ ‘ج∂ «Ò«÷¡≈ ˛, ““«Ú¡≈‘ «¬√Â∆¡ª ¡Â∂ ÍπÙª
˘ Í«Ú≈«’ ‹∆ÚÈ «Úæ⁄ ÍÃÚ∂Ù ’Ú≈¿π‰ Ú≈Ò∆ √ø√Ê≈ ˛Õ””
J ÓÈπæ÷∆ √Ó≈‹ Á≈ «¬«Â‘≈√ Í«Ú≈ Á≈ ‘∆ «¬«Â‘≈√ ˛, «’™«’ ÓÈπæ÷∆ ‹∆ÚÈ Á∂ Ùπ» ÂØ∫ ‘∆ Í«Ú≈ ¿π√ Á∂
È≈Ò ˛ ¡Â∂ «’√∂ È≈ «’√∂ »Í «Úæ⁄ «¬‘ √ø√«¥«Â’ «Ú’≈√ √≈∂ ÍæËª ”Â∂ Í≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ
J Í«Ú≈ «¬√Â∆-ÍπÙ Á∂ √∆«’ √Ïø˪ È≈Ò √ø◊«·Â ’∆Ï-’∆Ï «¬’ √Ê≈¬∆ √ø◊·È ˛Õ

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 173