Page 363 - DSOC101_FUNDAMENTALS_OF_SOCIOLOGY_PUNJABI

√Ó≈‹Ù≈√Â Á∂ Óπæ÷ ÂæÂ

È؇ ÍÃ∆÷‰ Âæ’ ‘∆ √∆«Ó ˛ ¡Â∂ «¬√ Ò¬∆ «¬‘ «ÁzÙ‡∆’؉ √Ó≈‹∆’È Á∂ ¡Ë∆È √øÿÙ, ÈÎÂ, «ÚØË ¡≈«Á È≈Ò
√Ïø«Ë ÍÃ∆÷‰ ˘ Ù≈«ÓÒ È‘ƒ ’Á≈ Í ¡√Ò «Úæ⁄ «¬√ Â∑ª Á∂ √∆«Ó ¡Â∂ ¡≈ÁÙÈ≈ÂÓ’ «ÁzÙ‡∆’؉ Á≈
«Ú¡’Â∆ÂÚ-«Ú«◊¡≈È Á∂ «ÈÓ≈‰ «Úæ⁄ ’ج∆ √Ê≈È È‘ƒ ‘Ø √’Á≈Õ
«¬√∂ Ò¬∆ ÙÃ∆ «’øÏÒ Ôø◊ È∂ ¿πÍØ’Â «ÂøÈ «ÁzÙ‡∆’؉ª «Úæ⁄Ø∫ Í«‘Ò∂ ˘ ‘∆ √Ú∆’≈ ’∆Â≈ ˛Õ √Ó≈‹∆’È Á∆
Íë’«¡≈ Á∂ ¡Ë∆È ‹È-∆Â∆¡ª, »Û∆¡ª, ’≈˘Èª, ¡≈ÁÙª, ÓπæÒª, √Ó»«‘’ ¿πÁ∂Ùª ¡≈«Á Á≈ «√æ÷‰≈ Ù≈«ÓÒ ˛
‹Ø «¬√ «Úæ⁄ ÍÃÂ∆√øÍÃÁ≈, √øÿÙ «ÚØË, ¬∆÷≈, ÈÎ ¡≈«Á Á≈ «√æ÷‰≈ Ú∆ ¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ «¬‘ «√æ÷‰≈ ‹∆ÚÈ Á∂
¡«Â Ùπ»¡≈Â∆ √Ó∂∫ «Úæ⁄ Ùπ» ‘Ø ‹ªÁ≈ ˛ ¡Â∂ ‹≈‰∂-¡‰‹≈‰∂ √π⁄∂ ‹ª ¡⁄È⁄∂ »Í «Úæ⁄ ‘πøÁ≈ ˛Õ «Ú√«Âz ¡Ê
«Úæ⁄ √Ó≈‹∆’È √Ó≈«‹’ «√æ÷‰ (Social Learning) ˘ Úȉ ’È Á≈ «¬’ Á»√≈ Â∆’≈ ˛, «ÚÙ∂Ù ’’∂
«¬√ Â∑ª Á≈ «√æ÷‰≈, «‹√ Á≈ √ÏøË ¡≈Áª, ÓÈØ«ÚÂ∆¡ª, «Ú⁄≈ª ¡Â∂ ÍÃÂæ÷∆’È Á∂ ¡«‹‘∂ ÍÃ∆÷‰ È≈Ò ˛ ‹Ø
«Ú¡’Â∆ ˘ ¿π√ Á∂ √Ó≈‹ Á≈ √«‘Ì≈◊∆ ÓÀ∫Ï ω≈¿π‰ Ò¬∆ ˜»∆ ˛Õ

A@.C √Ó≈‹∆’È «√æ÷‰ Á∆ «¬’ Íë’«¡≈ Á∂ »Í «Úæ⁄
(Socialization as a Process of Learning)

“√Ó≈‹∆’È” Á∆¡ª ÍÃ∆Ì≈Ù≈Úª Á≈ Úȉ ’Á∂ ‘ج∂ ¡√ƒ ¿πµÍ «Ò«÷¡≈ ˛ «’ ÍÃØ. «’øÏÒ Ôø◊ Á∂ «Ú⁄≈ ¡Èπ√≈
“√Ó≈‹∆’È «ÈÙ«⁄ »Í «Úæ⁄ «¬’ Â∑ª Á≈ «√æ÷‰≈ ˛, È≈ «’ ÍÃ≈‰∆ Ù≈√Â∆ «Ú≈√ÂÕ” ¡Â∂ «¬√ ˘ ÚÙ≈Èπ¥Ó‰
(Heredity) Á∂ È≈Ò Ó≈Â≈-«ÍÂ≈ ÂØ∫ ÍÃ≈Í ȑƒ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈, √◊Ø∫ √Ó≈‹ Á∂ ÓÀ∫Ï Á∂ »Í «Úæ⁄ √Ó≈‹ ”⁄ ‘∆ «‘øÁ∂
‘ج∂ «√æ«÷¡≈ ‹ªÁ≈ ˛ ¡Â∂ ¡√ƒ «Î Áπ‘≈ √’Á∂ ‘ª «’ √Ó≈‹∆’È ¡√Ò «Úæ⁄ «√æ÷‰ Á∆ «¬’ Íë’«¡≈ ˛Õ ‘∂·
«Ò÷∆ «ÚÚ∂⁄È≈ ÂØ∫ «¬‘ ◊æÒ ‘Ø Ú∆ √ÍæÙ‡ ‘Ø ‹≈Ú∂◊∆-
«’™«’ ‘Ø ÍÃ≈‰∆¡ª Á∆ ¿πÓ∆Á ”⁄ ÓÈπæ÷ Á≈ Ú≈Â≈ÚÈ ¡Â∂ ¡≈⁄‰ ÚË∂∂ «Ú√«Âz ‘πøÁ≈ ˛ ¡Â∂ ˜»ª ¡ÈøÂ,
¡ø ÓÈπæ÷ Ò¬∆ ¡Èπ’»ÒÈ (Adjustment) Á∆ √Óæ«√¡≈ ÚË∂∂ ◊πøfiÒÁ≈ ‘πøÁ∆ ˛Õ «¬√ ◊πøfiÒÁ≈ √Óæ«√¡≈ ˘
ÓÈπæ÷ Úæ÷-Úæ÷ ÍÃ’≈ Á∆ Íë’«¡≈ È≈Ò ‘æÒ ’Á≈ ˛Õ «¬√ Íë’«¡≈ ˘ ÁØ Ó؇∂ Ì≈◊ª «Úæ⁄ Úø«‚¡≈ ‹≈ √’Á≈
˛-‹ÈÓ‹≈ (Innate) ¡Â∂ ¡Í‰≈¿π‰≈ (Acquired) ÓÈπæ÷ Á∂ ¡Èπ’»ÒÈ Á∆ √Óæ«√¡≈ ‹ÈÓ‹≈ «’«¡≈Úª ÂØ∫
‘∆ È‘ƒ √πÒfiÁ∆, «’™«’ ¿π√ Á∆¡ª ˜»ª, π⁄∆¡ª ¡Â∂ ÍÃ√«ÊÂ∆¡ª «Úæ⁄ Ò◊≈Â≈ Í«ÚÂÈ ‘πøÁ≈ «‘øÁ≈ ˛
¡Â∂ «¬√ ◊æÒ Á∆ ˜» ‘πøÁ∆ ˛ «’ «¬È∑ª Í«ÚÂȪ Á∂ È≈Ò «Ú¡’Â∆ Á∂ «ÚÚ‘≈ «Úæ⁄ Ú∆ Í«ÚÂÈ ‘πøÁ≈
‘∂ ª «’ Í«ÚÂÈÙ∆Ò ÍÃ√«ÊÂ∆¡ª Á∂ È≈Ò ¿π√ Á≈ √ÎÒ ¡Èπ’»Ò ‘Ø √’∂Õ «¬√ Ò¬∆ ¿π√ ˘ ¡È∂’ª «’«¡≈Úª
“«√æ÷‰∆¡ª” ÍÀ∫Á∆¡ª ‘ÈÕ

¿πÁ≈‘‰ ¡≈øÌ «Úæ⁄ Ïæ⁄≈ Ìπæ÷ Òæ◊‰ ”Â∂ Ω∫Á≈ ˛ ¡Â∂ Óª Á∂ ÁπæË «ÍÒ≈¿π‰ ”Â∂ ¸æÍ ‘Ø ‹ªÁ≈
˛, ’πfi ‘∆ Á∂ Ï≈¡Á ¿π‘ «Î Ω∫Á≈ ˛ Í ¿π√ ˘ ÁπæË È‘ƒ «ÍÒ≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈, Óª
ÁπæË ¿π√ ˘ «¬’ «ÈÙ«⁄ √Ó∂∫ ÂØ∫ Ï≈¡Á ‘∆ «Í¡≈™Á∆ ˛, ‹ÒÁ∆ ‘∆ Ïæ⁄≈ «¬‘
“«√æ÷” ‹ªÂ≈ ˛ «’ «¬’ «ÈÙ«⁄ √Ó∂∫ Á∂ Ï≈¡Á ‘∆ ؉ È≈Ò ¿π√ ˘ ÁπæË «ÓÒ∂◊≈
È≈ «’ ¿π√ ÂØ∫ Í«‘ÒªÕ

«¬√ Â∑ª «√æ÷‰ Á∂ ¡≈Ë≈ ”Â∂ ‘∆ ¿π‘ Ïæ⁄≈ ‹ÈÓ‹≈ «’«¡≈ (Ìπæ÷ ¡Â∂ »ËÈ ’È) «Úæ⁄ ˜» ¡Èπ√≈ Í«ÚÂÈ
’ ÒÀ∫Á≈ ˛ ª «’ ¿π√ Á≈ √ÎÒ ¡Èπ’»ÒÈ ÍÃ√«ÊÂ∆ È≈Ò (¡Â∂ Óª Á∂ ÁπæË «ÍÒ≈¿π‰ Á∂ «¬’ «ÈÙ«⁄ √Ó∂∫ Á∂
È≈Ò) √øÌÚ ‘Ø √’∂, «¬√∂ Â∑ª «Ú¡’Â∆ Á∆¡ª √Ó≈«‹’-√ø√«¥«Â’ ˜»ª Á∂ ÍÃÂ∆ ‹Ú≈Ï (Response) ¡Â∂
√Ó≈«‹’ ¡ø «’«¡≈Úª Á∂ ÁΩ≈È «ÚÚ‘≈ª ˘ ÍÃ≈Í ’È Á∆ Íë’«¡≈ √Ó≈«‹’ «√æ÷‰≈ ‘∆ ˛, ’πfi ÍÃ∆Ì≈Ù≈Úª
«¬√ ÂæÊ ˘ ¡√ÍæÙ‡ Ú∆ ’ Á∂‰◊∆¡ªÕ
ÙÃ∆ «◊ÒÎØ‚ (Guilford) Á∂ ¡Èπ√≈, ““¡√ƒ «¬√ ÙÏÁ Á∆ Í«Ì≈Ù≈ «Ú√Ê≈Í»Ú’ »Í «Úæ⁄ «¬‘ ’«‘ ’∂ ’
√’Á∂ ‘ª «’ «√æ÷‰, «ÚÚ‘≈ Á∂ ÈÂ∆‹∂ Ú‹Ø∫, «ÚÚ‘≈ «Úæ⁄ ’ج∆ È≈ ’ج∆ Í«ÚÂÈ ˛Õ””
ÙÃ∆ ÏÈ ‘‡ (Bern Hardt) Á∂ ¡Èπ√≈, ““«¬’ √«ÊÂ∆-«ÚÙ∂Ù «Úæ⁄ «’√∂ «¬’ ¿πÁ∂Ù Á∆ ÍÃ≈ÍÂ∆ ’È ¡Â∂ «’√∂
√Óæ«√¡≈ ˘ √πÒfi≈¿π‰ Á∂ ÔÂÈ «Úæ⁄ ¡«Ì¡≈√ È≈Ò «¬’ «Ú¡’Â∆ Á∂ ’øÓ «Úæ⁄ Ï‘π ’πfi √Ê≈¬∆ Í«ÚÂÈ
«Ò¡≈¬∂ ‹≈‰ ˘ «√æ÷‰≈ ’«‘øÁ∂ ‘ªÕ””

356 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY