Page 367 - DSOC101_FUNDAMENTALS_OF_SOCIOLOGY_PUNJABI

√Ó≈‹Ù≈√Â Á∂ Óπæ÷ ÂæÂ

È؇ «‘øÁ∂ ‘ÈÕ ¡√Ò∆¡Â ª «¬‘ ˛ «’ ÍÃÂ∆ÔØ◊Â≈ «¬’ ¡«‹‘∆ √øÚ∂◊≈ÂÓ’ ÍÃ√«ÊÂ∆ ˘ ÍÀÁ≈ ’ «ÁøÁ∆
˛, «‹√ «Úæ⁄ ¿π√ ÍÃ√«ÊÂ∆ È≈Ò √Ïø«Ë ‘ «Ú¡’Â∆ Á»√«¡ª Á∆ ÂπÒÈ≈ «Úæ⁄ «¬’ ¿πÁ∂Ù Á∆ ÍÃ≈ÍÂ∆
Á∆ ÁΩÛ «Úæ⁄ ¡æ◊∂ «È’Ò‰≈ ⁄≈‘πøÁ≈ ˛Õ «¬√ Ò¬∆ ¿π‘ ÈÚ∂∫-ÈÚ∂∫ «ÚÚ‘≈ª ‹ª Â∆«’¡ª ˘ «√æ÷ ’∂ ¿π√
ÍÃÂ∆ÔØ◊Â≈ «Úæ⁄ √ÎÒ ‘؉ Á∂ √πÍÈ∂ Á∂÷Á≈ ˛Õ
F. √«‘ÔØ◊ (Cooperation)- √«‘ÔØ◊ Á≈ Ú∆ «˜¡≈Á≈Â ÍÃÌ≈Ú «Ú¡’Â∆ Á∂ «√æ÷‰ Á∆ Íë’«¡≈ ”Â∂
ÍÀ∫Á≈ ˛Õ ¡√Ò «Úæ⁄ ¡È∂’ª «ÚÚ‘≈ ¡«‹‘∂ ‘πøÁ∂ ‘È, «‹È∑ª «Ú¡’Â∆ «ÏȪ Á»√«¡ª Á∂ √«‘ÔØ◊ Á∂
È‘ƒ «√æ÷ √’Á≈Õ «¬‘ √«‘ÔØ◊ ÍÃÂæ÷ ¡Â∂ ¡ÍÃÂæ÷ ÁØÚª ‘∆ Â∑ª Á∂ ‘Ø √’Á∂ ‘È, ‹Á Óª Ïæ⁄∂ Á≈ ‘æÊ ÎÛ∑
’∂ ¿π√ ˘ ⁄æÒ‰≈ ‹ª «Ò÷‰≈ «√÷≈™Á∆ ˛ ª ¿π√ ˘ “ÍÃÂæ÷ √«‘ÔØ◊” ’«‘øÁ∂ ‘È ¡Â∂ ‹Á ◊둉∆ «’√∂
Íπ√Â’ ˘ ÍÛ∑ ’∂ ÷≈√ ÷≈‰≈ ω≈¿π‰≈ «√æ÷Á∆ ˛ ª ¿π√ ˘ “¡ÍÃÂæ÷ √«‘ÔØ◊” ’«‘øÁ∂ ‘È, «’™«’ «¬√
«Úæ⁄ «√æ÷‰ Á∆ Íë’«¡≈ ”⁄ √«‘ÔØ◊ ’È Ú≈Ò≈ «Ú¡’Â∆ ÍÃÂæ÷ »Í «Úæ⁄ ÓΩ‹»Á «‘ ’∂ √«‘ÔØ◊ È‘ƒ
«ÁøÁ≈Õ ¡√Ò «Úæ⁄ ÁØÚ∂∫ ‘∆ Â∑ª Á∂ √«‘ÔØ◊ Ó‘æÂÚÍ»È ‘ÈÕ Á»√∂ Á≈ √«‘ÔØ◊ «Ú¡’Â∆ ˘ «√æ÷‰ Ò¬∆
ÍÃ∂« ’Á≈ ˛, «’™«’ ¿π√ ˘ «¬‘ «ÚÙÚ≈√ ‘Ø ‹ªÁ≈ ˛ «’ «√æ÷‰ Á∂ ’øÓª «Úæ⁄ ¿π‘ «ÏÒ’πÒ ¡√ÓæÊ
¡Â∂ «¬’æÒ≈ È‘ƒ ˛, ˜» ¡Èπ√≈ ¿π√ ˘ Á»√«¡ª ÂØ∫ √‘≈«¬Â≈ ¡Â∂ √«‘ÔØ◊ «ÓÒÁ≈ ‘∆ ‘∂◊≈Õ
(ÿ) √ø√«¥«Â’ ’≈’ (Cultural Factors)
‘∂’ √Ó≈‹ «Úæ⁄ ’πfi √ø√«¥«Â’ Âæ ‘πøÁ∂ ‘È ¡Â∂ «¬√ Â∑ª √ø√«¥Â∆ ÷πÁ ‘∆ «√æ÷‰ Á∆ Íë’«¡≈ «Úæ⁄ «¬’
Ó‘æÂÚÍ»È ’≈’ ω ‹ªÁ∆ ˛Õ ¡√Ò «Úæ⁄ √ø√«¥Â∆ ÷πÁ ‘∆ «¬’ «√æ«÷¡≈ ‘Ø«¬¡≈ «ÚÚ‘≈-ÍÃÂ∆Ó≈È ˛ ¡Â∂
«√æ÷‰ Á∆ Íë’«¡≈ «Úæ⁄ «¬√ Á∂ Ó‘æÂÚ ˘ Ù≈«¬Á ‘∆ Ìπæ«Ò¡≈ ‹≈ √’∂Õ √ø√«¥Â∆ Á∂ «¬’ ¡ø◊ “Ì≈Ù≈” ˘ ‘∆ «Ò¡≈
‹≈ √’Á≈ ˛Õ «√æ÷‰ Á∆ «’«¡≈ «Úæ⁄ Ì≈Ù≈ Á≈ Ó‘æÂÚ ¡√Ò «Úæ⁄ Ï‘π «˜¡≈Á≈ ˛, ¿π√∂ Â∑ª ËÓ Ú∆ √ø√«¥Â∆
Á∆ «¬’ ÍÃ◊‡≈Ú≈ ‘∆ ˛Õ ‘∂’ ËÓ «Úæ⁄ ’πfi ¡≈ÁÙ ‹ª «ÚÚ‘≈ ’È Á∂ Â∆’∂ ‘πøÁ∂ ‘È ¡Â∂ ‘∂’ √Ó≈‹ ¡≈͉∂
ÓÀ∫Ïª ˘ «¬È∑ª ¡≈ÁÙª ¡≈«Á Á∂ «ÚÙ∂ «Úæ⁄ «√÷≈ «ÁøÁ≈ ˛Õ «¬øÈ≈ ‘∆ È‘ƒ ‘∂’ √Ó≈‹ «Úæ⁄ ÌΩ«Â’ √ø√«¥Â∆ Á≈
Ú∆ «¬’ «ÚÙ∂Ù »Í ‘πøÁ≈ ˛ ¡Â∂ «¬‘ ÌΩ«Â’ √ø√«¥Â∆ ÓÈπæ÷ Á∂ «√æ÷‰ Á∆ Íë’«¡≈ «Úæ⁄ Ó‘æÂÚÍ»È ˛Õ ¿πÁ≈‘‰
Á∂ ÂΩ ”Â∂ «¬’ ¿πÁÔØ«◊’ √Ó≈‹ ¡≈͉∂ ÓÀ∫Ïª ˘ ÓÙ∆Ȫ Á∂ √ÏøË «Úæ⁄ Ï‘π ’πfi «√÷≈ «ÁøÁ≈ ˛ ¡Â∂ «¬√ Â∑ª
«√÷≈¿π‰ Á∆ Íë’«¡≈ «Úæ⁄ ¡È∂’ª Â∑ª Á∆¡ª ¡≈Áª Á≈ «Ú’≈√ ‘πøÁ≈ ˛Õ ÙÃ∆ «ÚÏÒ∂È (Veblen) Á≈ ’ÊÈ ˛
«’ «¬’ «Ú¡’Â∆ «‹√ Â∑ª ’øÓ ’Á≈ ˛, ¿π√∂ Â∑ª √Ø⁄Á≈ Ú∆ ˛Õ «¬√ Â∑ª √ÍæÙ‡ ˛ «’ ÌΩ«Â’ √ø√«¥Â∆ Ú∆
«√æ÷‰ Á∆ Íë’«¡≈ ˘ ÍÃÌ≈«Ú ’Á∆ ˛ ¡Â∂ «¬√ »Í «Úæ⁄ «√æ÷‰ Á∆ Íë’«¡≈ «Úæ⁄ √ø√«¥«Â’ ’≈’ª Á≈ Ú∆
Ó‘æÂÚ √ÍæÙ‡ ‘Ø ‹ªÁ≈ ˛Õ

A@.E √Ó≈«‹’Â≈ «√æ÷‰ ‹ª √Ó≈‹∆’È Á∆¡ª «ÚË∆¡ª
(Methods of Social Learning or Socialization)

ÓÈπæ÷ Á∂ «√æ÷‰ Á≈ ÷∂Â, ¡√Ò «Úæ⁄ Ï‘π «˜¡≈Á≈ «Ú√«Âz ¡Â∂ ◊πøfiÒÁ≈ ‘ÀÕ ÓÈπæ÷ «¬’ √Ë≈‰ ÙÏÁ Á∂
¿π⁄≈È ’È ÂØ∫ ÒÀ ’∂ ¡Ω÷∆ ÂØ∫ ¡Ω÷∆ ÓÙ∆È Á≈ ’øÓ ’È≈ «√æ÷Á≈ ˛Õ ¡√Ò∆¡Â ª «¬‘ ˛ «’ «¬√ √Ì ˘ «’√∂
«¬’ ÔøÂÍ»Ú’ «ÚË∆ (Mechanical Method) Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ ÍÃ∆Ì≈«Ù ȑƒ ’∆Â≈ ‹≈ √’Á≈ ¡Â∂ «√æ÷‰ Á∆¡ª
«˜¡≈Á≈Â «ÚË∆¡ª ‘È, «‹È∑ª «Úæ⁄ ‘∂· «Ò÷∆¡ª Óπæ÷ ‘È-
A. ¡Èπ’‰ È≈Ò «√æ÷‰ (Learning by Imitation)- √Ó≈«‹’ «√æ÷‰ Á≈ √Ì ÂØ∫ Í«‘Ò≈ „ø◊ ¡Èπ’‰
ÂØ∫ «√æ÷‰ ˛Õ ¡√Ò «Úæ⁄ «¬‘ «√æ÷‰ Ï‘π ¡≈√≈È ¡Â∂ «Ú¡≈Í’ «ÚË∆ ˛Õ «¬√ «ÚË∆ Á≈ ¡≈√≈È »Í
«¬‘ ˛ «’ «¬’ «Ú¡’Â∆ Á»√∂ «Ú¡’Â∆ Á∂ «ÚÚ‘≈ Á∆ È’Ò ’Á≈ ˛ ¡Â∂ ‹Á «¬√ ’øÓ «Úæ⁄ √ÎÒ
‘Ø ‹ªÁ≈ ˛ ª ¿π√ «ÚÚ‘≈ ˘ ¿π‘ «√æ÷ ‹ªÁ≈ ˛Õ ¡Èπ’‰ «ÚË∆ «Úæ⁄ «Ú¡’Â∆ «’√∂ ‘Ø «Ú¡’Â∆
È≈Ò «ÚÚ‘≈ Á≈ Ï«‰¡≈-ω≈«¬¡≈ »Í (Ready-Made Form) ÍÃ≈Í ’Á≈ ˛ ¡Â∂ ¿π√ ˘ ¡≈͉∂
«ÚÚ‘≈ «Úæ⁄ ¿πÂ≈È ‹ª ¡Èπ’‰ ’È Á≈ ÔÂÈ ’Á≈ ˛ ¡Â∂ «¬√ Â∑ª ÈÚ∂∫ «ÚÚ‘≈ª ˘ «√æ÷
‹ªÁ≈ ˛Õ ¿πÁ≈‘‰ Á∂ ÂΩ ”Â∂ Ïæ⁄≈ ‘Øª ˘ «¬’ «ÈÙ«⁄ „ø◊ È≈Ò ÈÓ√Â∂ ’Á∂ Á∂÷ ¿π√ Á∆ È’Ò
’Á≈ ˛ ¡Â∂ ÁØ-⁄≈ ÔÂÈ ’È Á∂ Ï≈¡Á ‘æÊ ‹ØÛ ’∂ ÈÓ√’≈ ’È≈ «√æ÷ ‹ªÁ≈ ˛Õ «¬√∂ Â∑ª ¡≈͉∂
¡«Ë¡≈Í’ Á∂ «ÚÚ‘≈ Á≈ ¡Èπ’‰ ’’∂ «¬’ «Ú¡’Â∆ ÒÀ’⁄ Á∂‰≈ «√æ÷ ‹ªÁ≈ ˛Õ

360 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY