Page 365 - DSOC101_FUNDAMENTALS_OF_SOCIOLOGY_PUNJABI

√Ó≈‹Ù≈√Â Á∂ Óπæ÷ ÂæÂ

È؇ «¬‘ ÍÃÂ∆«’«¡≈ ’ÁØ∫, «’æÊ∂, «’Ú∂∫ ‘ØÚ∂◊∆, «¬‘ √ø’∂ (Cue) È≈Ò ‘∆ «ÈÙ«⁄ ‘πøÁ≈ ˛Õ ¿πÁ≈‘‰ Á∂
ÂΩ ”Â∂ «¬’ «Ú¡’Â∆ «Úæ⁄ ’≈Ó-Ú≈√È≈ ‹≈«◊à‘πøÁ∆ ˛, «¬√ Ú≈√È≈ Á∆ ¡È∂’ Â∑ª Á∆ ÍÃÂ∆«’«¡≈
‘Ø √’Á∆ ˛ Í ¿π√ ˘ ÚÂÓ≈È √«ÊÂ∆ Á∂ ¡Èπ√≈ «’√ Â∑ª È≈Ò ¡≈͉∆ ’≈Ó-Ú≈√È≈ ˘ Í»≈ ’È≈
˛, «¬√ Á≈ «ÈÁ∂Ù ‹ª √πfi≈¡ «Ú¡’Â∆ ˘ √ø’∂ È≈Ò ‘∆ ÍÃ≈Í ‘ØÚ∂◊≈ ¡Â∂ «¬√ «¬È∑ª √πfi≈Úª Á∂ ’≈È
«Ú¡’Â∆ ˘ «√æ÷‰ Á∂ √‘∆ Â∆’∂ ÍÂ≈ Òæ◊ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ «¬√ ¡Ê «Úæ⁄ ÍÉØÁÈ ¡Â∂ √ø’∂ «¬’-Á»√∂
Á∂ Í»’ ‘È ÍÉØÁÈ ¿πÂ∂‹È≈ ˘ ÍÀÁ≈ ’’∂ «Ú¡’Â∆ ˘ ÍÃÂ∆«’«¡≈ ’È Ò¬∆ Ó‹Ï» ’Á≈ ˛, ‹Á
«’ √ø’∂ ¿π√ ÍÃÂ∆«’«¡≈ Á∆ «ÁÙ≈, √Ú»Í ¡Â∂ √Ó∂∫ «ÈË≈« ’Á≈ ˛Õ
C. ÍÃÂ∆«’«¡≈ (Response)-«√æ÷‰ Á∆ Íë’«¡≈ «Úæ⁄ Â∆√≈ Ó‘æÂÚÍ»È ÓÈØ«Ú«◊¡≈«È’ ’≈’
ÍÃÂ∆«’«¡≈ ˛Õ √‘∆ Â∑ª Á∆ Íë’«¡≈ Á∂ «ÏȪ «’√∂ Ú∆ ÈÚƒ ⁄∆˜ ˘ «√æ÷‰≈ √øÌÚ È‘ƒ ˛Õ ¿πÁ≈‘‰
Á∂ ÂΩ ”Â∂ ¡«Ë¡≈Í’ Á∂ ÍÛ∑≈¿π‰ ÍÃÂ∆ ‹∂’ Ïæ⁄∂ Á∆ Íë’«¡≈ ·∆’ È‘ƒ ˛ ª Ïæ⁄∂ Ò¬∆ ÍÛ∑È≈-«Ò÷‰≈
«√æ÷‰≈ √øÌÚ È‘ƒÕ Ùπ» «Úæ⁄ ‹Á Ïæ⁄∂ ˘ «’√∂ Â∑ª Á≈ ’ج∆ Ú∆ ¡ÈπÌÚ È‘ƒ ‘πøÁ≈ ª ¿π‘ Úæ÷-Úæ÷
Ú√»¡ª ‹ª ÍÃ√«ÊÂ∆¡ª ÍÃÂ∆ √‘∆ Íë’«¡≈ Ú∆ È‘ƒ ’ Í≈™Á≈Õ «¬√ Ò¬∆ ¿π√ Á∂ «√æ÷‰ Á∆ Íë’«¡≈
«Úæ⁄ ’ج∆ ’ÓÏæËÂ≈ È‘ƒ ‘πøÁ∆ Í ‘ΩÒ∆-‘ΩÒ∆ ÏπæË∆ ¡Â∂ ¡ÈπÌÚ Á∂ «Ú’≈√ Á∂ È≈Ò-È≈Ò √‘∆ Íë’«¡≈
’È Á∆ ÔØ◊Â≈ Á≈ «Ú’≈√ ¿π√ «Úæ⁄ ‘Ø ‹ªÁ≈ ˛Õ
D. √π◊øÓÂ≈ (Facilitation)- √Ó≈«‹’Â≈ «√æ÷‰ ‹ª √Ó≈‹∆’È Á∂ ÓÈØ«Ú«◊¡≈«È’ ’≈’ª «Úæ⁄ √π◊øÓÂ≈
Á≈ Ú∆ Ï‘π ӑæÂÚ ˛Õ √π◊øÓÂ≈ ÂØ∫ Ì≈Ú ’Â≈ (Actor) Á∂ «ÁzÙ‡∆’؉ È≈Ò «’√∂ «’«¡≈ Á≈ ¡√≈È∆
‹ª π⁄∆ ‘؉≈ ˛Õ «¬‘ ª ÓøÈ∆ ‘ج∆ ◊æÒ ˛ «’ «Ú¡’Â∆ ˘ ‹Ø «’«¡≈Úª ¡√≈È ¡Â∂ π⁄∆ Òæ◊Á∆¡ª
‘È, ¿π√ ˘ «√æ÷‰ «Úæ⁄ ¿π√ ˘ Á∂ È‘ƒ Òæ◊Á∆, «’™«’ ¡«‹‘∂ ’øÓª ˘ ¿π‘ «ÁÒ Ò◊≈ ’∂ «√æ÷Á≈ ˛Õ

E. «¬æ¤≈ (Expectancy)- «¬æ¤≈ Ú∆ «¬’ ¡«‹‘∆ ÓÈØ«Ú«◊¡≈«È’ ‹ª Ó≈È«√’ √«ÊÂ∆ ˛ ‹Ø «’ «Ú¡’Â∆
˘ «√æ÷‰ Ò¬∆ ˜»∆ ÔÂÈ ’È Ò¬∆ ÍÃ∂« ’Á∆ ˛Õ ¿πÁ≈‘‰ Á∂ ÂΩ ”Â∂ ‹∂’ «¬’ Ï∂ؘ◊≈
«Ú¡’Â∆ ˘ «¬‘ «¬æ¤≈ ‘ØÚ∂ «’ ¿π√ Á∂ ‡≈¬∆Í ≈¬∆«‡ø◊, Ù≈‡-˛∫‚ «√æ÷ ‹≈‰ È≈Ò ¿π√ ˘ ⁄ø◊∆ ÈΩ’∆
«ÓÒ ‹≈Ú∂◊∆ ª «¬‘ √πÌ≈«Ú’ ‘∆ ˛ «’ ¿π√ Á∆ «¬‘ «¬æ¤≈ ¿π√ ˘ ‘ Áπ÷∆ ’Ù‡ fiæÒ ’∂ Ú∆ ÏÛ∆ Ò◊È
È≈Ò ‡≈¬∆Í ≈¬∆«‡ø◊, Ù≈‡-˛∫‚ «√æ÷‰ ˘ ÍÃ∂« ’∂◊∆Õ

(Ï) ÌΩ«Â’ ’≈’ (Physical Factors)
ÓÈπæ÷ «¬’ ÌΩ«Â’ Ú≈Â≈ÚÈ «Úæ⁄ «‘øÁ≈ ¡Â∂ «√æ÷Á≈ ˛ ¡Â∂ «√æ÷‰ Á∆ Íë’«¡≈ «Úæ⁄ ¡È∂’ª ÌΩ«Â’ ’≈’ Ú∆
¡≈͉≈-¡≈͉≈ ÔØ◊Á≈È «ÁøÁ∂ ‘ÈÕ ¿πÁ≈‘‰ Á∂ ÂΩ ”Â∂ ‘Ú≈ Á∆ ÙπæËÂ≈ ‹ª ¡ÙπæËÂ≈, Â≈Í Á≈ ÿæ‡ ‹ª ÚË∂∂ ‘؉≈,
ΩÙÈ∆ Á≈ Ó≈Â≈, ÈÓ∆ Á∆ Ó≈Â≈, ËπæÍ Á≈ ÍÃÏøË ¡≈«Á ¡È∂’ª ÌΩ«Â’ ‹ª Íë’«Â’ «ÁÙ≈Úª Á≈ ÍÃÌ≈Ú «√æ÷‰ ”Â∂
ÍÀ∫Á≈ ˛Õ ÙÃ∆ ‘«‡ø◊‡È (Huntington) Á∂ «Ú⁄≈ ¡Èπ√≈ Ï‘π «˜¡≈Á≈ ◊Ó∆ ‹ª Ï‘π «˜¡≈Á≈ √Á∆ «√æ÷‰
«Úæ⁄ π’≈Ú‡∆ ’≈’ ‘È, ‹Á «’ √ø÷∂Í «Úæ⁄ ‹ÒÚ≈Ô» «√æ÷‰ «Úæ⁄ √‘≈«¬’ ’≈’ ˛, ¿πÈ∑ª Á∂ ¡Èπ√≈ ÚË∂∂
◊Ó∆ ‹ª ÚË∂∂ √Á∆ ÂØ∫ «Ú¡’Â∆ ÍÃ∂Ù≈È ‘Ø ‹ªÁ≈ ˛ ¡Â∂ «’√∂ ’øÓ «Úæ⁄ ÓøÈ È‘ƒ Ò◊≈ √’Á≈Õ «¬√ Á∂ ¿πÒ‡
√∆«’ ‹ª Ó≈È«√’, ÁØÚª Â∑ª Á∂ ’øÓ Ï√ø πæ «Úæ⁄ √Ì ÂØ∫ «˜¡≈Á≈ ¡Â∂ ¿πµÂÓ ‘Ø √’Á∂ ‘ÈÕ «Ú¡’Â∆ «’√∂
Ú∆ ’øÓ «Úæ⁄ ÓøÈ Ò◊≈ √’Á≈ ˛ ¡Â∂ «√æ÷‰ Ò¬∆ ˜»∆ ¡«Ì¡≈√ ’ √’Á≈ ˛Õ ‘«‡ø◊‡È √≈«‘Ï Á≈ «Ú⁄≈ ˛
«’ ‹ÒÚ≈Ô» «√‘ «ÈÙ«⁄ ’Á∆ ˛, «√‘ √∆«’ ¡Â∂ Ó≈È«√’ ’πÙÒÂ≈ «ÈÙ«⁄ ’Á≈ ˛ ¡Â∂ «¬√ ’πÙÒÂ≈
Á≈ ÍÃÌ≈Ú «√æ÷‰ Á∆ Íë’«¡≈ ”Â∂ ÍÀ∫Á≈ ˛Õ
(√) √Ó≈«‹’ ’≈’ (Social Factors)
«’™«’ «Ú¡’Â∆ «¬’ ÌΩ«Â’ Ú≈Â≈ÚÈ «Úæ⁄ ‘∆ È‘ƒ, √◊Ø∫ «¬’ √Ó≈«‹’ Ú≈Â≈ÚÈ «Úæ⁄ Ú∆ «‘øÁ≈ ¡Â∂
ÍÒÁ≈ ˛ ¡Â∂ «√æ÷‰ Á∆ Íë’«¡≈ ”Â∂ ¡È∂’ª √Ó≈«‹’ ’≈’ª Á≈ Ú∆ ÍÃÌ≈Ú ÍÀ∫Á≈ ˛, «¬È∑ª «Úæ⁄Ø∫ ‘∂· «Ò÷∂ ’πfi
’≈’ Óπæ÷ ‘È-
A. √Ó≈«‹’ ¿πÂÙ≈‘ (Social Encouragement)- «Ú¡’Â∆ ¡≈͉∆ ¡√Ò∆ √Ó≈«‹’ √«ÊÂ∆ «Úæ⁄ «‘øÁ∂
‘ج∂ Ú∆ «√æ÷Á≈ ˛, «¬‘ √«ÊÂ∆ ‹Á ¿π√ ˘ ¿πÂÙ≈‘ Á∂‰ Ú≈Ò∆ ‘ØÚ∂ ª «Ú¡’Â∆ Ò¬∆ «√æ÷‰≈ ¡≈√≈È ‘Ø
‹ªÁ≈ ˛Õ «Ú¡’Â∆ ˘ «¬‘ √Ó≈«‹’ ¿πÂÙ≈‘ ¡È∂’ª »Íª «Úæ⁄ «ÓÒ √’Á≈ ˛, ¿πÈ∑ª «Úæ⁄Ø∫ «¬’ »Í ˛,
‘Ø «Ú¡’Â∆¡ª Á∆ ÓΩ‹»Á◊∆ ¡≈͉∂ ‘∆ Ï≈Ï «√æ÷‰ Ú≈Ò∂ ‘Ø «Ú¡’Â∆¡ª Á∆ ÓΩ‹»Á◊∆ «Úæ⁄ «√æ÷‰

358 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY