Page 369 - DSOC101_FUNDAMENTALS_OF_SOCIOLOGY_PUNJABI

√Ó≈‹Ù≈√Â Á∂ Óπæ÷ ÂæÂ

È؇
¿πÁ≈‘‰ Á∂ ÂΩ ”Â∂ «¬’ √Ó≈‹ Á∆ √ø√«¥«Â’ ‹ÈÓ Ì»Ó∆ «¬‘ ˛ «’ ¿πµÊ∂ ’∂ÚÒ «È≈’≈
Ù’Â∆ Á∆ ¡≈ËÈ≈ ’∆Â∆ ‹ªÁ∆ ˛Õ ¡«‹‘∆ √«ÊÂ∆ «Úæ⁄ «¬‘ «¬æ¤≈ È‘ƒ ’∆Â∆ ‹≈
√’Á∆ «’ ¿π√ √Ó∂∫ Á∂ ÓÀ∫Ï √≈’≈ Á∂Ú∆-Á∂ګ¡ª ˘ Í»‹‰≈ «√æ÷ ‹≈‰Õ

A@.F √Ó≈‹∆’È Á∆ Íë’«¡≈ ÍæË ‹ª √«ÊÂ∆¡ª
(Stages of the Process of Socialization)

√Ó≈‹∆’È «¬’ Íë’«¡≈ ˛ ¡Â∂ ¿π‘ Ú∆ «¬√ ¡Ê «Úæ⁄ «’ «Ú¡’Â∆ Á≈ √Ó≈‹∆’È ‹ÈÓ ÂØ∫ ÓΩ Âæ’
Ò◊≈Â≈ ⁄æÒ‰ Ú≈Ò∆ ÿ‡È≈ ˛Õ «Ú¡’Â∆ Á≈ √Ó≈‹∆’È ¿π√ Á∂ ‹∆ÚÈ Á∂ «’√∂ «ÚÙ∂Ù ÍÒ, «ÁÈ ‹ª √≈Ò «Úæ⁄
‘πøÁ≈ ˛, ¡«‹‘∆ ◊æÒ È‘ƒ ˛, √Ó≈‹∆’È Á∆ Íë’«¡≈ ª ‹ÈÓ ÂØ∫ Ï≈¡Á Ùπ» ‘Ø ’∂ ‹∆ÚÈ ”Â∂ ⁄æÒÁ∆ «‘øÁ∆ ˛,
«Î Ú∆ ¡«Ë¡ÀÈ Á∆ √π«ÚË≈ Ò¬∆ √Ó≈‹∆’È Á∆ Íë’«¡≈ ˘ ’πfi ‘∂· «Ò÷∆¡ª ÍÃÓπæ÷ √«ÊÂ∆¡ª «Úæ⁄ Úø«‚¡≈
‹≈ √’Á≈ ˛-
A. Í«‘Ò∆ ¡Ú√Ê≈ ‹ª ÍæË (First Stage) — √Ó≈‹∆’È Á∆ Íë’«¡≈ «Ú¡’Â∆ Á∂ ‹ÈÓ ÂØ∫ Ï≈¡Á ‘∆ Ùπ» ‘πøÁ∆
˛Õ ¡≈͉∆¡ª Ó»Ò ÍëÚÂ∆¡ª (Instincts) ¡Â∂ ÍÃ≈‰∆ Ù≈√Â∆ ¡Â∂ ÓÈØ«Ú«◊¡≈«È’ √ÓæÊ≈Úª ¡Â∂ Ò椉ª Á∂
’≈È ‹ÈÓ ÂØ∫ Ï≈¡Á Ïæ⁄≈ ’πfi Ùπ»¡≈Â∆ «’«¡≈-’Ò≈Í ’Á≈ ˛, «‹Ú∂∫ ‘æÊ-ÍÀ ͇’Á≈ ˛, Ìπæ÷ Òæ◊‰ ”Â∂ Ω∫Á≈
˛ ¡≈«ÁÕ ‹Á Óª ¿π√ ˘ ÁπæË «Í¡≈ «ÁøÁ∆ ˛ ª ¿π‘ ¸æÍ ‘Ø ‹ªÁ≈ ˛ Í ‘ Ú≈ ¿π√ Á∂ ؉ ”Â∂ ‘∆ Óª ÁπæË È‘ƒ
«Í¡≈ «ÁøÁ∆, ¿π‘ «¬’ «ÈÙ«⁄ √Ó∂∫ ÂØ∫ Ï≈¡Á ‘∆ ¿π√ ˘ ÁπæË «ÍÒ≈™Á∆ ˛Õ Óª Á∆ «¬√ Íë’«¡≈ Á∂ ÎÒ√»Í Ïæ⁄∂
Á∂ «ÚÚ‘≈ «Úæ⁄ ’πfi Í«ÚÂÈ «ÁzÙ‡∆◊Ø⁄ ‘πøÁ∂ ‘È ¡Â∂ ¿π‘ «¬√ »Í «Úæ⁄ «’ Ìπæ÷ Òæ◊‰ ”Â∂ Ú∆ ¿π‘ Ω∫Á≈ È‘ƒ
˛, «’™«’ ¿π‘ «√æ÷ ‹ªÁ≈ ˛ «’ ¿π√ Á∆ Óª «¬’ «ÈË≈« √Ó∂∫ ”Â∂ ‘∆ ¿π√ ˘ ÁπæË «ÍÒ≈¬∂◊∆Õ ÍÃګ¡≈ÂÓ’
«’«¡≈Úª ˘ Ú∆ √πË≈‰ ‹ª ¿πÈ∑ª ”Â∂ ’ø‡ØÒ æ÷‰ Á≈ ◊π‰ Ïæ⁄∂ «Úæ⁄ ÍÀÁ≈ ‘؉≈ Ùπ» ‘Ø ‹ªÁ≈ ˛Õ «¬√∂ »Í «Úæ⁄
Ù≈«¬Á √Ó≈‹∆’È Á∆ Íë’«¡≈ ¡≈øÌ ‘πøÁ∆ ˛Õ ¿π√ ÂØ∫ Ï≈¡Á ‘ΩÒ∆-‘ΩÒ∆ Ïæ⁄≈ Í«Ú≈ Á∂ ‘Ø ÓÀ∫Ïª Á∆ Á∂÷≈-Á∂÷∆
‘æ√Á≈ ˛Õ ⁄∆˜ª ˘ ÎÛ∑È≈ «√æ÷Á≈ ˛, «’√∂ Á≈ ‘æÊ ÎÛ∑È≈ «√æ÷Á≈ ˛, Ò◊≈Â≈ Á»√∂ ÒØ’ª Á∆¡ª ◊æÒª ˘ √π‰ ’∂
¡Â∂ ÏπæÒ∑ª ˘ «‘Ò≈ ’∂ ◊æÒÏ≈ ’Á∂ Á∂÷ ’∂ ÷πÁ Ú∆ ÁØ-⁄≈ ÙÏÁª Á≈ ¿π⁄≈È ’È Á≈ ÔÂÈ ’Á≈ ˛ ¡Â∂
ÂØÂÒ∆ Ì≈Ù≈ «Úæ⁄ ’πfi-’πfi ÏØÒ‰≈ «√æ÷ ‹ªÁ≈ ˛Õ «¬√∂ Â∑ª Ïæ⁄≈ ‘ΩÒ∆-‘ΩÒ∆ Í«Ú≈ Á∂ ÓÀ∫Ïª Á∆ ÓÁÁ ’Á∂
‘ج∂ ¿πÈ∑ª Á≈ ØÒ Ú∆ ¡Á≈ ’È (Acquisition of Roles) Òæ◊Á≈ ˛, ’Á∂ ¿π‘ Óª Á∆ √«ÊÂ∆ «Úæ⁄ ¡≈͉∂ ¡≈Í
˘ √Ê≈«Í ’’∂ ◊πæ‚∂ (Doll) Á∂ È≈Ò «ÏÒ’πÒ ¿π√∂ Â∑ª Á≈ «ÚÚ‘≈ ’Á≈ ˛, «‹√ Â∑ª Á≈ Óª ¿π√ È≈Ò ’Á∆
˛Õ ’Á∂ ¿π‘ «ÍÂ≈ ‹∆ Á∆ ¤Û∆ (Stick) ¸æ’ ’∂ «’√∂ ˘ ¿π√∂ Â∑ª ’π應 ¡Â∂ ÏÛÏÛ≈¿π‰ Òæ◊Á≈ ˛, «‹Ú∂∫ «’ «ÍÂ≈
‹∆ ˘ ’Á∂ ‘ج∂ ¿π√ È∂ Á∂«÷¡≈ ˛Õ «¬√∂ Â∑ª ¿π‘ ØÒ (Roles) ¡Á≈ ’Á∂-’Á∂ ¡È∂’ª «ÚÚ‘≈ ¿π√ Ïæ⁄∂ «Úæ⁄
√«Ê ‘Ø ‹ªÁ∂ ‘È, È≈Ò ‘∆ ‘ΩÒ∆-‘ΩÒ∆ Ïæ⁄≈ ¡≈͉∂ ¡Â∂ «ÍÂ≈ ‹∆ Á«Ó¡≈È ¡Â∂ ¡≈͉∂ ¡Â∂ Óª Á«Ó¡≈È ’∆
¡øÂ ˛, «¬‘ Ú∆ √Ófi ‹ªÁ≈ ˛ ¡Â∂ ¿π‘ ÷πÁ ’∆ ˛, «¬√ √æ⁄ ˘ Ú∆ ‹≈‰ ‹ªÁ≈ ˛Õ «¬√∂ Â∑ª “¡≈ÂÓ” (Self) Á≈
Ú∆ «Ú’≈√ ‘πøÁ≈ ˛ ‹Ø «’ √Ó≈‹∆’È Á≈ «¬’ ˜»∆ Âæ ˛, «’™«’ ¡≈͉∂ ¡≈Í ˘ Í«‘⁄≈‰∂ «ÏȪ Á»√«¡ª Á∂
√Ú»Íª ˘ Í«‘⁄≈ȉ≈ √øÌÚ È‘ƒ ‘πøÁ≈Õ «¬√ Â∑ª ¡≈ÂÓ≈ Á∂ «Ú’≈√ È≈Ò «Ú¡’Â∆ È≈ ’∂ÚÒ ¡≈͉∆ ‘Ø∫Á Á∂
√ÏßË «Úæ⁄ ‘∆, √◊Ø∫ ¡≈͉∂ ‘Ø Á±√«¡ª Á∂ «Úæ⁄ Ï≈ÏÂ≈ ¡Â∂ ¡ßÁ Á∂ «ÚÙ∂ «Úæ⁄ Ú∆ ‹≈◊±’ ‘Ø ‹ªÁ≈ ˛Õ «¬√
Â∑ª √Ó≈‹∆’È Á∆ Íz«’«¡≈ «Úæ⁄ Í«Ú≈«’ ¡ßÂ:«’«¡≈Úª Á≈ Ó‘æÂÚͱÈ ÔØ◊Á≈È ‘πßÁ≈ ˛Õ
B. Á±√∆ ‘≈Ò ‹ª ÍæË (Second Stage) — √Ó≈‹∆’È Á∆ Íz«’«¡≈ Á∆ Á±√∆ ‘≈Ò ¿π√ √Ó∂∫ Ùπ± ‘πßÁ∆ ˛
‹ÁØ∫ «’ Ïæ⁄≈ Í«Ú≈ Á∂ Ï≈‘ ¡≈͉∂ ◊π¡ª„ ¡Â∂ ÷∂‚-√≈Ê∆ √Ó±‘ Á∂ Ïæ«⁄¡ª Á∂ √ßÍ’ «Úæ⁄ ¡≈™Á≈ ˛, ¿πÈ∑ª
Á∂ È≈Ò ÷∂‚Á≈ ˛ ¡Â∂ ’Á∆-’Á∆ ÒÛ-fi◊Û ’∂ ‹ª Ó≈’πæ‡ ’’∂ ÿ Ú≈Í√ ¡≈™Á≈ ˛Õ √Ó≈«‹’ ¡Èπ’±ÒÈ Á∂
«ÁzÙ‡∆’؉ È≈Ò ÷∂‚ √≈Ê∆¡ª Á≈ «¬‘ √Ó±‘ Í«Ú≈ ÂØ∫ «˜¡≈Á≈ «Ú¡≈Í’ ‘πßÁ≈ ˛ «’™«’ «¬√ «Úæ⁄ Úæ÷-Úæ⁄
Í«Ú≈ª Á∂ Úæ÷-Úæ÷ ◊π‰ Ú≈Ò∂ Ïæ«⁄¡ª Á≈ √Ó≈Ú∂Ù ‘πßÁ≈ ‘∂ ¡Â∂ Ïæ⁄∂ ˘ ¿πÈ∑ª Á∂ ¡Èπ’±ÒÈ ’È≈ ÍÀ∫Á≈ ˛Õ «¬√
¡Èπ’±ÒÈ Á∂ ÁΩ≈È ¿π√ «Úæ⁄ «¬√ Â∑ª Á∂ ’πfi ◊π‰ «Ú’«√ ‘Ø ‹ªÁ∂ ‘È, «‹È∑ª Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ Á±√∂ ÒØ’ª Á∂ È≈Ò
«ÓÒ ’∂ «‘‰≈ ¿π√ Á∂ Ò¬∆ √ßÌÚ ‘Ø ‹ªÁ≈ ˛Õ
C. Â∆√∆ ‘≈Ò ‹ª ÍæË (Third Stage) — ’πfi √Ó∂∫ Ï≈¡Á Ïæ⁄≈ «√æ«÷¡≈ Íz≈Í ’È ‹ª ‘Ø ’≈Ȫ È≈Ò ’¬∆
«Ú√’ª (adults) Á∂ √ßÍ’ «Úæ⁄ ¡≈™Á≈ ˛Õ «¬‘ ÒØ’ È≈ ’∂ÚÒ «√æ«÷¡≈ Á∂ Ó≈«Ë¡Ó È≈Ò √◊Ø∫ ◊æÒÏ≈Â, Íz∆÷‰
¡≈«Á Á∂ Ó≈«Ë¡Ó È≈Ò Ú∆ ’¬∆ ◊æÒª Ïæ⁄∂ ˘ «√÷≈ «ÁßÁ∂ ‘ÈÕ Ïæ⁄≈ ÷πÁ Ú∆ Á±√«¡ª Á∆ È’Ò ‹ª ¡Èπ’‰ ’’∂

362 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY