Page 373 - DSOC101_FUNDAMENTALS_OF_SOCIOLOGY_PUNJABI

√Ó≈‹Ù≈√Â Á∂ Óπæ÷ ÂæÂ

È؇ ¡≈«Á Ú∆ ¡Òæ◊-¡Òæ◊ ‘πßÁ∂ ‘ÈÕ «¬È∑ª ÓπÙ«’Òª «Úæ⁄ Ïæ⁄≈ ÷∂‚ ª ÷∂‚Á≈ ˛, È≈Ò ‘∆ ¿π‘ ¡Èπ’±ÒÈ Á∆ ’Ò≈,
«ÓÒ ’∂ ’ßÓ ’È Á∆ ¡≈Á ¡Â∂ √Ó≈«‹’ √Ïß˪ ˘ Í«Ú≈ Á∂ Á≈«¬∂ ÂØ∫ Ï≈‘ ÎÀÒ≈¿π‰ Á≈ „ß◊ Ú∆ «√æ÷Á≈ ˛Õ
’«‘‰≈ È≈ ‘ØÚ∂◊≈ «’ ÷∂‚ √Ó±‘ Á≈ Ú∆ √Ó≈‹∆’È Á∂ «¬’ √≈ËÈ Á∂ ±Í «Úæ⁄ Ï‘π «˜¡≈Á≈ Ó‘æÂÚ ˛Õ
C. ◊π¡ª„∆ ¡Â∂ ‘Ø Úæ‚∂-Ϙπ◊ Á≈ √Ó±‘ (Neighbour and community group of elders) — «¬√ Á≈ Ú∆
Ó‘æÂÚͱÈ ÔØ◊Á≈È √Ó≈‹∆’È Á∆ Íz«’«¡≈ «Úæ⁄ ‘πßÁ≈ ˛Õ ◊π¡ª„∆¡ª ¡Â∂ ‘Ø Úæ‚∂-Ϙπ◊ Á∂ √ßÍ’ «Úæ⁄
¡≈¿π‰ È≈Ò «Ú¡’Â∆ Á∂ √≈‘Ó‰∂ ’¬∆ ÈÚ∂∫ «Ú⁄≈ ¡≈™Á∂ ‘ÈÕ ◊æÒÏ≈ ¡Â∂ ◊æÍÏ≈˜∆ (gossips) Á∂ ÁΩ≈È
«ÚÚ‘≈ Á∂ ÈÚ∂∫ „ß◊ ¿π√ Á≈ «Ë¡≈È ¡≈͉∂ ÚæÒ ¡≈’«Ù ’Á∂ ‘È ¡Â∂ ¿π√ ÈÚ∂∫ ¡≈ÁÙª È≈Ò ‹≈‰± ‘؉ Á≈
ÓΩ’≈ «ÓÒÁ≈ ˛Õ «¬√ Á∂ ÍzÂ∆ ¿π‘ ⁄∂ÂÈ ¡Â∂ ¡⁄∂ÂÈ ±Í È≈Ò ÍzÂ∆«’«¡≈ (response) ’Á≈ ˛Õ «¬√ Á∂ ÎÒ√±Í
¿π√ «Úæ⁄ ÈÚ∆∫¡ª ¡≈Áª Á≈ «Ú’≈√ ‘πßÁ≈ ˛Õ «¬√ È≈Ò ¿π√ Á≈ ‘Ø «˜¡≈Á≈ √Ó≈‹∆’È ‘πßÁ≈ ˛Õ
D. ‹≈Â∆ ¡Â∂ Ú◊ (Caste and Class) ——«Ú¡’Â∆ Á∂ √Ó≈‹∆’È «Úæ⁄ ‹≈Â∆ Ú◊ Á≈ Ú∆ Ó‘æÂÚͱÈ
ÔØ◊Á≈È «‘ßÁ≈ ˛Õ ‹≈Â∆ ‹ÈÓ Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ √Ó≈«‹’ √ß√Â‰ (social stratification) ¡Â∂ ÷ø‚-Úß‚ Á∆ ¿π‘
◊Â∆Ù∆Ò «ÚÚ√Ê≈, ‹Ø ÷≈‰ Í∆‰, «Ú¡≈‘, Í∂Ù≈ ¡Â∂ √Ó≈«‹’ √«‘Ú≈√ª Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ ’¬∆ ‹ª ’πfi ÍzÂ∆ÏßÁª ˘
¡≈͉∂ ÓÀ∫Ïª ”Â∂ Ò≈◊± ’Á∆ ‘ÀÕ ‹≈Â∆ Á∆ «¬√ Í«Ì≈Ù≈ ÂØ∫ ‘∆ √ÍæÙ‡ ˛ «’ «¬‘ «Ú¡’Â∆ Á∂ √≈‘Ó‰∂ ’πfi «ÈÔÓ,
«ÈÁ∂Ù ¡Â∂ ÍzÂ∆ÏßÁ Í∂Ù ’Á∆ ˛ «‹È∑ª ˘ ¿π√ ˘ Óßȉ≈ ‘∆ ÍÀ∫Á≈ ˛Õ È≈ Óßȉ ”Â∂ ‹≈Â∆ «Ú¡’Â∆ ˘ ¡≈͉∂ „ß◊
È≈Ò √˜≈ «ÁßÁ∆ ˛Õ «¬È∑ª ’߇ØÒª ¡Â∂ «ÈÔÓª Á≈ ÍzÌ≈Ú «Ú¡’Â∆ Á∂ √Ó≈‹∆’È Á∆ Íz«’«¡≈ ”Â∂ ÍÀ∫Á≈ ˛Õ Ùz∆
«ÚÒ√È (Wilson) È∂ «Ò«÷¡≈ ˛ «’ «Ú¡’Â∆ Á∂ ‹ÈÓ Á∂ Í«‘Ò∂ «ÁÈ ÂØ∫ ÒÀ ’∂ ÓΩ Âæ’ «¬√ Á∂ √≈‘Ó‰∂ ’ßÓ ”Â∂
‹≈Â∆ Á≈ ’߇ØÒ «‘ßÁ≈ ˛Õ Í«‘Òª ‹≈Â∆ Á≈ ÍzÌ≈Ú «Ú¡’Â∆ Á∂ ‹∆ÚÈ Á∂ √≈∂ √Ïß˪ ¡Â∂ ÿ‡È≈Úª ”Â∂ ÍÀ∫Á≈ √∆Õ
«¬√ Á∂ «¬Ò≈Ú≈ «¬√ Á≈ ÍzÂ∆ÏßÁ ‹∆ÚÈ Á∂ ̱ ¡Â∂ Ì«Úæ÷ ÁØȪ ”Â∂ ‘πßÁ≈ √∆Õ ‹≈Â∆ «¬‘ «ÈË≈« ’Á∆ √∆ «’
«Ú¡’Â∆ ˘ «’‘Û≈ ’≈ØÏ≈ ¸‰È≈ ˛, «’√ ‹≈Â∆ «Úæ⁄ ¡≈͉∂ ‹∆ÚÈ √≈Ê∆ Á∆ ⁄؉ ’È∆ ˛, ‘Ø ‹≈Â∆¡ª È≈Ò
√Ó≈«‹’ √Ïø˪ Á≈ ’∆ »Í ‹ª √Ú»Í ¸‰È≈ ˛, «’√ ‹≈Â∆ Á∂ ‘æÊ Á≈ Ï«‰¡≈ ÌØ‹È ÍÃ≈Í ’È≈ ˛ ¡Â∂ «’√ ‹≈Â∆
Á∂ ‘æÊ Á≈ ¤»«‘¡≈ Í≈‰∆ Âæ’ È‘ƒ Í∆‰≈ ˛Õ «¬øÈ≈ ‘∆ È‘ƒ ‹≈Â∆ ÍÃÊ≈ Úæ÷-Úæ÷ ‹≈Â∆¡ª Á∂ ÓÀ∫Ïª Á∆ √Ó≈«‹’ ¡Â∂
Ë≈«Ó’ ÔØ◊Â≈Úª ¡Â∂ «ÚÙ∂Ù ¡«Ë’≈ª ˘ Ú∆ «ÈÙ«⁄ ’Á∆ ˛Õ «¬√ Â∑ª Ú◊ √«ÊÂ∆ (Class–System) Ú∆
«Ú¡’Â∆ ˘ «¬’ √Ó≈«‹’ √«ÊÂ∆ (Social Status) ÍÃÁ≈È ’Á∆ ˛, «‹√ Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ Ú◊ ⁄∂ÂÈ≈ (Class-
Consciousness) ÍÀÁ≈ ‘πøÁ∆ ˛ ¡Â∂ «Ú¡’Â∆ Á∂ √Ó≈«‹’ √Ïø˪ Á≈ ÷∂Â «ÈÙ«⁄ ‘πøÁ≈ ˛Õ
E. Ì≈Ù≈ (Language) — √Ó≈‹∆’È Á∆ Íë’«¡≈ Á≈ «¬’ ‘Ø Ó‘æÂÚÍ»È √≈ËÈ Ì≈Ù≈ ˛Õ √Ó≈‹∆’È Á≈ ¡Ë≈
√Ó≈«‹’ ¡ø «’«¡≈Úª (Social Interactions) ‘∆ ‘È ¡Â∂ Ì≈Ù≈ Á∆ √‘≈«¬Â≈ È≈Ò ‘∆ «¬‘ ¡ø «’«¡≈Úª
«˜¡≈Á≈Â ¡≈√≈È ‘Ø ‹ªÁ∆¡ª ‘ÈÕ ¡√Ò «Úæ⁄ ÓÈπæ÷ ¡Â∂ ÍÙ»¡ª «Úæ⁄ ‹Ø ¡Ë≈̻ «Ú«ÌøÈÂ≈Úª ‘È, ¿πÈ∑ª «Úæ⁄
«¬’ ÍÃÓπæ÷ ¡øÂ «¬‘∆ ˛ «’ ÍÙ»¡ª ’ØÒ Ì≈Ù≈ Á∂ √≈ËÈ ¡«‘√≈√ ˛, «¬√ Ò¬∆ ¿πÈ∑ª Á∆¡ª √Ó≈«‹’ ¡ø «’«¡≈Úª
Á≈ ÷∂Â Ï‘π ÚË∂∂ √∆«Ó ˛Õ Ì≈Ù≈ Á∂ Ó≈«Ë¡Ó È≈Ò ‘∆ ÓÈπæ÷ ¡≈͉∂ «Ú⁄≈, √ø√«¥Â∆, ¡≈ÁÙ, ÓπæÒ, «◊¡≈È
¡Â∂ «Ú«◊¡≈È ˘ «¬’ «Ú¡’Â∆ ÂØ∫ Á»√∂ «Ú¡’Â∆ ˘, «¬’ Í∆Û∑∆ ÂØ∫ Á»√∆ Í∆Û∑∆ ˘ ÏÁÒÁ∆ ˛Õ «¬√ ÏÁÒ≈¡
Á∆ Íë’«¡≈ ‹ÈÓ ÂØ∫ Ï≈¡Á ‘∆ Ùπ» ‘Ø ‹ªÁ∆ ˛Õ Ïæ⁄≈ Í«‘Òª-Í«‘Òª ÏØÒ È‘ƒ √’Á≈, «Î Ú∆ Óª ¡Â∂ Í«Ú≈
Á∂ ‘Ø ÓÀ∫Ï Ïæ⁄∂ È≈Ò ◊æÒÏ≈ ’Á∂ «‘øÁ∂ ‘ÈÕ Ïæ⁄≈ ¿πÈ∑ª Á∂ ÏπæÒ∑ «‘Ò≈¿π‰ Á∆ Íë’«¡≈ ˘ «Ë¡≈È È≈Ò Á∂÷Á≈
«‘øÁ≈ ˛ ¡Â∂ ¿πÈ∑ª Á∆ È’Ò ’È Á≈ ÔÂÈ ’Á≈ ˛Õ Úæ«‚¡ª Á∂ ‘≈Ú-Ì≈Ú ÂØ∫ Ïæ⁄≈ ÙÏÁª Á∂ ¡Ê ˘ Ú∆ √Ófi‰
Á≈ ÔÂÈ ’Á≈ ˛Õ ¿πÁ≈‘‰ Á∂ ÂΩ ”Â∂ Óª “¡≈˙” ’«‘ ’∂ Ïæ⁄∂ ÚæÒ ‘æÊ ÎÀÒ≈™Á∆ ˛, «‹√ È≈Ò Óª Á∂ ‘æÊ Á∂ Ì≈Ú
¡Â∂ ËπøÈ √ø√«◊à (Sound Combination) Ïæ⁄∂ Á∂ «ÁÓ≈◊ «Úæ⁄ ÏÀ· ‹ªÁ∂ ‘È ¡Â∂ ¿π‘ È≈ ’∂ÚÒ «¬√ ÙÏÁ ˘ «√æ÷
‹ªÁ≈ ˛, √◊Ø∫ ¿π√ Á≈ ¡Ê Ú∆ ¿π√ Ò¬∆ ‘ΩÒ∆-‘ΩÒ∆ √ÍæÙ‡ ‘Ø ‹ªÁ≈ ˛, «¬√ Ò¬∆ ‘æÊ ˘ «ÏȪ ÎÀÒ≈¬∂ Ú∆ ‹∂’
Óª “¡≈˙” ’«‘øÁ∆ ˛ ª Ïæ⁄≈ Óª ’ØÒ ⁄æ«Ò¡≈ ¡≈™Á≈ ˛Õ Úæ÷-Úæ÷ ÙÏÁª Á≈ ¡Ê √Ófi‰ È≈Ò Ïæ⁄∂ Á≈ ÏΩ«Ë’
«Ú’≈√ ‘πøÁ≈ ˛, ‹Á «’ Ì≈Ù≈ ˘ «√æ÷‰≈ ’∂ÚÒ «¬’ ÏΩ«Ë’ «ÚÙ≈ ‘∆ È‘ƒ ˛, «¬‘ ¿π√ Á∂ «Ú¡’Â∆ÂÚ Á∂ «Ú’≈√
«Úæ⁄ Ú∆ Ï‘π «˜¡≈Á≈ Ó‘æÂÚÍ»È ˛Õ Ì≈Ù≈ Á∆ √‘≈«¬Â≈ È≈Ò Ïæ⁄∂ Ò¬∆ Í«Ú≈ Á∂ ÓÀ∫Ïª ¡Â∂ ‘Ø ÒØ’ª È≈Ò
√øÍ’ √Ê≈«Í ’È≈ ¡≈√≈È ‘Ø ‹ªÁ≈ ˛Õ Ì≈Ù≈ Á∂ Ó≈«Ë¡Ó È≈Ò ‘∆ ¿π‘ Á»√«¡ª Á∂ «Ú⁄≈ª ˘ ◊둉 ’Á≈
¡Â∂ ¿πÈ∑ª ’ØÒØ∫ Ò≈Ì ¿π·≈™Á≈ ˛Õ «¬‘ Ì≈Ù≈ ‘∆ ˛ ‹Ø «Ú¡’Â∆ ˘ ‘ΩÒ∆-‘ΩÒ∆ ¿πÈ∑ª ’ÂÚª ‹ª ’øÓª Á∂ «ÚÙ∂ «Úæ⁄
‹Ø «’ ¿π√ È∂ ’È∂ ‘È, Áæ√Á∆ ˛Õ Ì≈Ù≈ Á∂ Ó≈«Ë¡Ó È≈Ò ‘∆ «Ú¡’Â∆ Á≈ ‹≈‰-Í«‘⁄≈‰ «Ï‘Â √Ó≈‹ ¡Â∂
√ø√≈ Â∂ «Ï‘Â ‹∆ÚÈ È≈Ò ‘πøÁ≈ ˛Õ Ì≈Ù≈ Á∂ ’≈È ‘∆ «Ú¡’Â∆ ¡√Ò∆ ¡Ê «Úæ⁄ ÓÈπæ÷ ω √’Á≈ ˛Õ
F. «√æ«÷¡≈ √ø√Ê≈Úª (Educational Institutions) — «√æ«÷¡≈ √ø√Ê≈Úª ¡Â∂ √’»Ò, ’≈Ò‹ ¡≈«Á Ú∆ √Ó≈‹∆’È
Á∆¡ª Ï‘π «˜¡≈Á≈ Ó‘æÂÚÍ»È √ø√Ê≈Úª ‘ÈÕ «¬È∑ª √ø√Ê≈Úª «Úæ⁄ Ïæ⁄∂ Á∆¡ª Ó≈È«√’ √ÓæÊ≈ Á≈ «Ú’≈√ ‘πøÁ≈ ˛

366 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY