Page 375 - DSOC101_FUNDAMENTALS_OF_SOCIOLOGY_PUNJABI

√Ó≈‹Ù≈√Â Á∂ Óπæ÷ ÂæÂ

È؇ Á∂ «Ú⁄≈ª, Ë≈≈Úª ¡Â∂ Ì≈ÚÈ≈Úª È≈Ò È‘ƒ ‘πøÁ≈, ¿π‘ ª √øÍ»È √Ó»«‘’ ‹∆ÚÈ Á∂ ËØÂ’ ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ «¬‘∆ ’≈È
˛ «’ ¿πÈ∑ª ˘ “√Ó»«‘’ ÍÃÂ∆«ÈËÂ≈” «’‘≈ «◊¡≈ ˛Õ √Ó≈‹∆’È Á∆ Íë’«¡≈ «Úæ⁄ «¬È∑ª √Ó»«‘’ ÍÃÂ∆«ÈË∆¡ª
Á≈ Ï‘π ӑæÂÚ ‘πøÁ≈ ˛Õ «¬√ Á≈ ’≈È Ú∆ √ÍæÙ‡ ˛, «’™«’ «¬‘ √Ó»«‘’ «Ú⁄≈Ë≈≈Úª ‹ª Ì≈ÚÈ≈Úª √Ó»‘
Á∂ «˜¡≈Á≈Â ÒØ’ª ÚæÒØ∫ ¡Í‰≈¬∆¡ª ‹ªÁ∆¡ª ‘È «’™«’ ¿πÈ∑ª ÍÃÂ∆ «˜¡≈Á≈Â ÓÀ∫Ïª Á∂ «ÁÒ «Úæ⁄ ¡≈Á
Á∆ Ì≈ÚÈ≈ ‘πøÁ∆ ˛, «¬√ ’≈È «¬√ Â∑ª Á∂ «Ú⁄≈ª ¡Â∂ Ë≈≈Úª «Íæ¤∂ √Ó»«‘’ ¡«ÌÓÂ∆ ‘πøÁ∆ ˛Õ «¬√ ’≈È ¿π‘
«˜¡≈Á≈ ÍÃÌ≈ÚÙ≈Ò∆ ‘πøÁ∂ ‘È ¡Â∂ «Ú¡’Â∆ Á∂ «ÚÚ‘≈ª ˘ ¿πÈ∑ª Á∆ «Ú¡’Â∆◊ «¬æ¤≈ ‹ª Ì≈ÚÈ≈Úª È≈Ò
ÍÃÌ≈«Ú ‘ج∂ «ÏȪ ‘∆ ÍÃÌ≈«Ú ’Á∂ «‘øÁ∂ ‘ÈÕ ¿πÁ≈‘‰ Á∂ ÂΩ ”Â∂ Ì∆Û «Úæ⁄ «Ú¡’Â∆ Á∂ «ÚÚ‘≈ ˘ ‘∆
ÒÀ √’Á∂ ‘Ø, Ì∆Û «Úæ⁄ «¬’ Ó≈È«√’ ¬∂’Â≈ ‘πøÁ∆ ˛, «¬√ ’≈È √≈∂ ÓÀ∫Ïª Á∂ «Ú⁄≈ ¡Â∂ √øÚ∂Á «¬æ’Ø Â∑ª Á∂
‘πøÁ∂ ‘È, √≈∂ «Ú¡’Â∆ Ì∆Û Á∂ ’øÓª ÂØ∫ ÍÃÌ≈«Ú ‘πøÁ∂ ‘È ¡Â∂ ¿π√ Á∂ ¡Èπ√≈ ¿πÂÙ≈‘, «‘ø√≈, ¡ÈÀ«Â’, ’øÓ
¡≈«Á √Ì ’πfi ’Á∂ ‘ÈÕ «¬√ È≈Ò «Ú¡’Â∆ Á∆ «¬æ¤≈ ‹ª Ì≈ÚÈ≈ ÁæÏ ‹ªÁ∆ ˛ ¡Â∂ «¬√ Á∆ ‹◊∑≈ ”Â∂ √Ó»«‘’
«¬æ¤≈ ‹ª Ì≈ÚÈ≈ ’≈‹Ù∆Ò ‘Ø ‹ªÁ∆ ˛Õ ’∂ÚÒ Ì∆Û «Úæ⁄ ‘∆ È‘ƒ, √≈∂ √Ó≈‹ «Úæ⁄ Ú∆ «¬‘∆ ‘πøÁ≈ ˛Õ √Ó»«‘’
ÍÃÂ∆«ÈËÂ≈ »Í∆ «Ú⁄≈, Ë≈≈Úª ‹ª Ì≈ÚÈ≈Úª Ú∆ «Ú¡’Â∆ ”Â∂ ¡≈͉≈ ÍÃÌ≈Ú Í»È »Í «Úæ⁄ Í≈™Á∆¡ª ‘È ¡Â∂
«Ú¡’Â∆¡ª Á∂ √≈‘Ó‰∂ «¬√ ÂØ∫ «√Ú≈¬∂ ‘Ø ’ج∆ Á»√≈ √Â≈ È‘ƒ ‘πøÁ≈ «’ ¿πÈ∑ª ¡Èπ√≈ ¿π‘ ¡≈͉∂ «ÚÚ‘≈ª
˘ ¡≈ÔØ«‹Â ’∂Õ ¡√Ò «Úæ⁄ «Ú¡’Â∆ ‘Ó∂Ùª √Ó»«‘’ ÍÃÂ∆«È˪ Á≈ ÁÏ≈¡ Ó«‘√»√ ’Á≈ ˛ ¡Â∂ ¿π√∂ ÁÏ≈¡
Á∂ ÎÒ√»Í ¿π√ «Úæ⁄ √Ó»«‘’ ◊π‰ª Á≈ «Ú’≈√ ‘πøÁ≈ ˛Õ ¿πÁ≈‘‰ Á∂ ÂΩ ”Â∂ Ó≈Â≈-«ÍÂ≈, «√æ«÷¡≈, √’≈ ¡≈«Á
√≈∂ Ïæ«⁄¡ª ˘ «√æ«÷¡Â ω≈¿π‰≈ ⁄≈‘πøÁ∂ ‘ÈÕ Ïæ«⁄¡ª Á∆ «√æ«÷¡≈ «¬’ √Ó±«‘’ «Ú⁄≈ ˛ ¡Â∂ «¬√∂ «Ú⁄≈ ‹ª
√Ó±«‘’ ÍzÂ∆«ÈËÂ≈ Á∂ ’≈È Ïæ⁄∂ Á∆ «√æ«÷¡≈ √ßÌÚ ‘πßÁ∆ ˛Õ Ó≈Â≈-«ÍÂ≈, «√æ«÷¡≈ ¡≈«Á Á≈ Ò◊≈Â≈ ÁÏ≈¡-
Ïæ⁄∂ ¿πµÍ-«√æ«÷¡≈ Íz≈Í ’È Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ ÍÀ∫Á≈ «‘ßÁ≈ ˛ ¡Â∂ «¬√ √Ó±«‘’ ÁÏ≈¡ Á∂ ’≈È ‘∆ Ïæ«⁄¡ª Á∆
«√æ«÷¡≈ ·∆’ «ÁÙ≈ «Úæ⁄ «ÈÔø«Âà‘πßÁ∆ «‘ßÁ∆ ˛Õ «¬√∂ Â∑ª ‘Ø ÁÏ≈¡ Á∂ ’≈È Ïæ⁄∂ «Úæ⁄ Á±√∂ √Ó≈«‹’ ◊π‰
ÍÀÁ≈ ‘πßÁ∂ ‹ªÁ∂ ‘È ¡Â∂ ¿π√ Á≈ √Ó≈‹∆’È ‘πßÁ≈ ˛Õ

’±Ò∂ Á≈ «√˪ (Cooley’s Theory)
Ùz∆ ’±Ò∂ Á∂ ¡Èπ√≈ ÓÈπæ÷-Íz«’Â∆ ¿πÈ∑ª ¡≈Áª Á≈ ÈÂ∆‹≈ ˛, ‹Ø «¬’ «Ú¡’Â∆ ‘Ø «Ú¡’Â∆¡ª Á∂ √ßÍ’
«Úæ⁄ ¡≈¿π‰ Á∂ ÎÒ√±Í «√æ÷ ÒÀ∫Á≈ ˛Õ ’ج∆ Ú∆ «Ú¡’Â∆ ‹ÁØ∫ Á±√«¡ª Á∂ √ßÍ’ «Úæ⁄ ¡≈™Á≈ ˛ ª ¿π√ ˘
’¬∆ Â∑ª Á∂ ¡ÈπÌÚ ‘πßÁ∂ ‘ÈÕ «¬È∑ª ¡ÈπÌÚª Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ ¿π√ Á∆¡ª ¡≈Áª ωÁ∆¡ª ‘ÈÕ √z∆ ’±Ò∂ Á≈ ’ÊÈ ˛
«’ ‹ÁØ∫ Âæ’ «¬’ «Ú¡’Â∆ Á±√∂ «Ú¡’Â∆¡ª Á∂ √ßÍ’ «Úæ⁄ È‘∆∫ ¡≈™Á≈ ¡Â∂ ¿πÈ∑ª Á∆¡ª ¡≈Áª, ÓÈØÌ≈Úª,
«ÚÙÚ≈√ª ¡Â∂ «Ú⁄≈ª ÂØ∫ ‹≈‰± ‘؉ Á≈ ÓΩ’≈ ¿π√ ˘ È‘∆∫ «ÓÒÁ≈, ¿πÁØ∫ Âæ’ ¿π‘ ’Á∆ Ú∆ ¡≈͉∂ √ÏßË «Úæ⁄ Ú∆
’ج∆ «Ú⁄≈ ÍÀÁ≈ ‘ج∂ È‘∆∫ Í≈™Á≈Õ «Ú¡’Â∆ Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ Á±√∂ ÒØ’ ‹Ø √Ø⁄Á∂ ‘È, ¿π√∂ Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ «Ú¡’Â∆
¡≈͉∂ √ÏßË «Úæ⁄ √Ø⁄Á≈ ‘ÀÕ ¿πÁ≈‘‰ Á∂ ÂΩ ”Â∂ «¬’ «Ú¡’Â∆ ‹∂’ Á±√«¡ª ÂØ∫ Ò◊≈Â≈ «¬‘ √π‰Á≈ «‘ßÁ≈
˛ «’ ¿π‘ «È’ßÓ≈ ˛ ‹ª Ó»÷ ˛ ª «¬‘ «Ú⁄≈ ¿π√ Á∂ «ÁÓ≈◊ «Úæ⁄ ÿ ’ ‹ªÁ≈ ˛ ¡Â∂ ¿π‘ ¡√Ò «Úæ⁄ «È’ßÓ≈
‹ª Ó±÷ ω ‹ªÁ≈ ˛Õ √ÍæÙ‡ ˛ «’ Á±√«¡ª Á∆¡ª Șª ÂØ∫ «Ú¡’Â∆ ¡≈͉∂ ¡≈Í ˘ Á∂÷Á≈ ˛Õ «¬√ Ò¬∆ Ùz∆
’±Ò∂ È∂ «Ò«÷¡≈ ˛ «’ Á±√∂ «Ú¡’Â∆¡ª Á≈ «Ú⁄≈ ¡Â∂ ÎÀ√Ò∂ «Ú¡’Â∆ Á∂ ““÷πÁ Á≈ ¡≈«¬È≈”” (looking-glass
self) ˛, ¡Â∂ «¬√∂ Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ «Ú¡’Â∆ Á∂ «Ú⁄≈, ÓÈØÌ≈Ú, ¡≈Áª ¡≈«Á ÍÀÁ≈ ‘πßÁ∆¡ª ‘È, ¡Â∂ ¿π√ Á≈
√Ó≈‹∆’È ‘πßÁ≈ ˛Õ

‡≈√’ √Ó≈‹∆’È «Úæ⁄ Áπ÷«Ó Á∂ «√˪ ”Â∂ ¡≈͉∂ «Ú⁄≈ Íz◊‡ ’ØÕ

Ó∆‚ Á≈ «√˪ (The Theory of Meed)
ÍzØ. Ó∆‚ Á∂ «Ú⁄≈ ¡Èπ√≈, √Ó≈‹∆’È Á∆ Íz«’«¡≈ «Úæ⁄ “¡≈͉∂ √ÏßË «Úæ⁄ ⁄∂ÂÈ≈” (Self Consciousness)
Ó‘æÂÚͱÈ ˛Õ «Ú¡’Â∆ ‹ÁØ∫ ÷πÁ Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ ⁄∂ÂÈ ‘πßÁ≈ ˛ ª Ú∆ Á±√«¡ª Á∂ ÓÈØÌ≈Úª, «Ú⁄≈ª ¡Â∂ ¡≈ÁÙª
Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ ‹≈◊±’ ‘Ø √’Á≈ ˛Õ «¬√ ¡≈ÂÓ (self) Á≈ «Ú’≈√ «’Ú∂∫ ‘πßÁ≈ ˛? «¬√ Á∂ ¿πµÂ «Úæ⁄ ÍzØ. Ó∆‚ Á≈ ’ÊÈ
˛ «’ Ïæ⁄≈ Í«‘Òª-Í«‘Òª ¡≈͉∂ ¡Â∂ Á±√«¡ª «Úæ⁄ ¡ßÂ ‹ª Ì∂Á È‘∆∫ ’ √’Á≈Õ «¬√ Ò¬∆ ¿π‘ ‹ÁØ∫ «÷‚Ω‰∂

368 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY