Page 364 - DSOC101_FUNDAMENTALS_OF_SOCIOLOGY_PUNJABI

«¬’≈¬∆ñA@: √Ó≈‹∆’È ÍæË ¡Â∂ ¬∂‹ø√∆¡ª

«¬øÈ≈ ‘∆ ÙÃ∆ «’øÏÒ Ôø◊ (Kimbal Young) È∂ Ú∆ √Ó≈«‹’ «√æ÷‰ Á∆ Í«Ì≈Ù≈ ’Á∂ ‘ج∂ «’‘≈ ˛ «’ ““√Ó≈«‹’ È؇
«√æ÷‰ ’πÙÒÂ≈Úª, Âæʪ ¡Â∂ ÓπæÒª ˘ ÍÃ≈Í ’È ÚæÒ √ø’∂ ’Á≈ ˛ ¡Â∂ «¬‘ ’øÓ Á»√∂ «Ú¡’Â∆¡ª Á∂ √øÍ’
«Úæ⁄ «‘ ’∂ ¡«Ì¡≈√ È≈Ò ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ””
¿πÍØ’Â ÍÃ∆Ì≈Ù≈Úª Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ «’‘≈ ‹≈ √’Á≈ ˛ «’ ¡≈͉∂ Í»∂ Ú≈Â≈ÚÈ Á∆¡ª Úæ÷-Úæ÷ √«ÊÂ∆¡ª È≈Ò
¡Èπ’»ÒÈ ’È Ò¬∆ «¬’ «Ú¡’Â∆ ÚæÒØ∫ √Ó≈‹ Á∂ ÓÀ∫Ï Á∂ »Í «Úæ⁄ ÈÚ∂∫ ¡Â∂ √«Ê «ÚÚ‘≈-ÍÃÂ∆Ó≈Ȫ ˘ ÍÃ≈Í ’È
Á∆ Íë’«¡≈ ˘ ‘∆ √Ó≈«‹’ «√æ÷‰≈ ’«‘øÁ∂ ‘ªÕ √Ó≈«‹’ «√æ÷‰ Á∆ «¬√ Íë’«¡≈ È≈Ò ‘∆ «Ú¡’Â∆ Á≈ √Ó≈‹∆’È
‘πøÁ≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ Ïæ⁄≈ ‹Á ‹ÈÓ ÒÀ∫Á≈ ˛ ª ¿π√ ˘ √Ó≈«‹’ ÍÃ≈‰∆ È‘ƒ «’‘≈ ‹≈ √’Á≈ ¡Â∂ ¿π‘ «¬√ ¡Ê «Úæ⁄ «’
¿π√ √Ó∂∫ ¿π‘ ’ج∆ Ú∆ √‘∆ „ø◊ È≈Ò «ÚÚ‘≈ª ˘ ’ È‘ƒ √’Á≈, ‹ÈÓ ÂØ∫ Ï≈¡Á ¿π‘ ¡≈͉∂ √Ó≈‹ ¡Â∂ √ø√«¥Â∆
Á∂ ¡È∂’ª ÒØ’ª Á∂ √øÍ’ «Úæ⁄ ¡≈™Á≈ ˛ ¡Â∂ ¿πÈ∑ª Á∂ √øÍ’ «Úæ⁄ ¡≈¿π‰ È≈Ò ¿π√ Á∂ ‹∆ÚÈ «Úæ⁄ √Ó≈«‹’
◊π‰ª Á≈ «Ú√Ê≈ ‘πøÁ≈ ˛Õ ¿πÁ≈‘‰ Á∂ ÂΩ ”Â∂ Ïæ⁄≈ Á»√«¡ª Á∆ Á∂÷≈-Á∂÷∆ Ϙπ◊ª ÍÉ≈Ó ’Á≈ ˛, «’Â≈Ï
ÍÛ∑È ‹ª ’æÍÛ≈ Í«‘ȉ Á≈ ÔÁÈ ’Á≈ ˛, «¬√ Â∑ª ’πfi «ÚÚ‘≈ª ˘ ¿π‘ ¡Èπ’‰ È≈Ò, ’πfi ˘ ÔÂÈ ¡Â∂
ÌπæÒ (Trial and Error) È≈Ò Âª ’πfi «ÚÚ‘≈ª ˘ ¡≈͉∆ √»fi-Ï»fi È≈Ò «√æ÷Á≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ √Ó≈«‹’ «√æ÷‰ Á≈ «¬‘
Â∆’≈ ’πfi Ú∆ ‘ØÚ∂, «¬øÈ≈ ª √ÍæÙ‡ ‘∆ ˛ «’ ‘∂’ ÈÚƒ ⁄∆˜ ˘ «√æ÷‰ Á∂ È≈Ò ‘∆ √Ó≈‹∆’È Á∆ Íë’«¡≈ Ú∆
«¬’ ’ÁÓ ¡æ◊∂ ÚæË ‹ªÁ∆ ˛, «’™«’ «’√∂ Ú∆ ⁄∆˜ ˘ «√æ÷‰≈ √Ó≈«‹’ ÍÃ≈‰∆ Á∂ »Í «Úæ⁄ ¿π√ Á∆ «¬’ «ÚÙ∂ÙÂ≈
‹ª ◊π‰ ω ‹ªÁ≈ ˛ ¡Â∂ ¡√ƒ ’«‘ √’Á∂ ‘ª «’ √Ó≈«‹’ «√æ÷‰≈ ¡Â∂ √Ó≈‹∆’È «Úæ⁄ ◊«‘≈ √ÏøË ˛Õ

√Ú-ÓπÒª’‰ (Self Assessment)
÷≈Ò∆ Ê≈Úª ÌØ (Fill in the blanks) :
A.√Ó≈‹ ¡Â∂ √ø√«¥Â∆ Á«Ó¡≈È ÍÒÁ∂ ‘ج∂ Ïæ⁄∂ ‘ΩÒ∆-‘ΩÒ∆ «¬’ ............... ÍÃ≈‰∆ «Úæ⁄ ÏÁÒ ‹ªÁ≈ ˛Õ
B.√Ó≈‹∆’È «ÈÙ«⁄ »Í «Úæ⁄ «¬’ Â∑ª Á≈ ................. ˛, È≈ «’ ÍÃ≈‰∆ Ù≈√Â∆ «Ú≈√ÂÕ
C.................... «√æ÷‰ Á∆ «¬’ ◊πøfiÒÁ≈ Íë’«¡≈ ˛Õ

A@.D √Ó≈«‹’Â≈ «√æ÷‰ ‹ª √Ó≈‹∆’È Á∂ ’≈’
(Factors of Social Learning or Socialization)

√Ó≈‹∆’È ‹ª «√æ÷‰ Á∆ Íë’«¡≈ Ï‘π ◊πøfiÒÁ≈ Íë’«¡≈ ˛, «¬√ ’≈È √Ó≈«‹’ «√æ÷‰ «Úæ⁄ «˜¡≈Á≈Â
’≈’ª Á≈ ÔØ◊Á≈È «‘øÁ≈ ˛Õ «¬È∑ª ’≈’ª «Úæ⁄Ø∫ ’πfi Ó‘æÂÚÍ»È ’≈’ª Á∆ «ÚÚ∂⁄È≈ ‘∂· «Ò÷∆ ˛-
(¡) ÓÈØ«Ú«◊¡≈«È’ ’≈’ (Psychological Factors)

¡√Ò «Úæ⁄ ÓÈ ¡Â∂ «ÁÓ≈◊ È≈Ò «’√∂ ⁄∆˜ ˘ ÍÃ≈Í ’∆Â∂ «ÏȪ ¿π√ ˘ √‘∆ ¡ʪ «Úæ⁄ «√æ÷‰≈ √øÌÚ È‘ƒ ‘ØÚ∂◊≈
¡Â∂ «√æ÷‰ Á∆ Íë’«¡≈ «Úæ⁄ ¡È∂’ª ÓÈØ«Ú«◊¡≈«È’ ’≈’ª Á≈ ÔØ◊Á≈È ‘πøÁ≈ ˛Õ «¬‘ ’≈’ ‘∂· «Ò÷∂ ‘È-
A. ÍÉØÁÈ (Drives)- ÍÉØÁÈ Á≈ ¡Ê √Ófi≈™Á∂ ‘ج∂ ÙÃ∆ «’øÏÒ Ôø◊ (Kimbal Young) È∂ «Ò«÷¡≈ ˛,
““ÍÉØÁÈ «¬’ Ù’Â∆Ù≈Ò∆ ¿πÂ∂‹È≈ ˛ ¡Â∂ √≈ÚÔÚ Á∂ ’πfi ¡√øÂπÒÈ Á∂ ÈÂ∆‹∂ Ú‹Ø∫ ÍÀÁ≈ ‘πøÁ∆ ˛ ¡Â∂
Íë’«¡≈ ’È ˘ Ó‹Ï» ’«ÁøÁ∆ ˛Õ”” ¿πÁ≈‘‰ Á∂ ÂΩ ”Â∂ Ìπæ÷ «¬’ «ÚÙ∂Ù Â∑ª Á≈ ÍÉØÁÈ ˛Õ Ìπæ÷
Òæ◊‰ ”Â∂ ¿π√ Á∆¡ª ’πfi È≈ ’πfi ÍÃÂ∆«’«¡≈Úª √≈‚∂ √∆ ”Â∂ ÍÀ∫Á∆¡ª ‘È, «‹√ Á∂ ÎÒ√»Í ÍÃ≈‰∆
«¬√ ◊æÒ Ò¬∆ Ó‹Ï» ‘Ø ‹ªÁ≈ ˛ «’ ¿π‘ Ìπæ÷ ˘ ٪ ’È Á≈ ’ج∆ È≈ ’ج∆ ¿πÍ≈¡ ’∂Õ ÍÉØÁÈ Á∂ «¬√
ÓπÙ«’Ò ÌÍ» ÍÃÌ≈Ú ’≈È «Ú¡’Â∆ ˘ ¡È∂’ª Â∑ª Á∆¡ª ⁄∆˜ª ˘ «√æ÷‰≈ ÍÀ∫Á≈ ˛Õ ¿πÁ≈‘‰ Á∂ ÂΩ
”Â∂ «Í¡≈√ Á≈ ÍÉØÁÈ √≈˘ «¬√ ◊æÒ Ò¬∆ ÍÃ∂« ’Á≈ ˛ «’ ¡√ƒ «◊Ò≈√ ˘ ÎÛ∑È ¡Â∂ Í≈‰∆ Í∆‰ Á∂
Â∆«’¡ª ˘ «√æ÷ Ò¬∆¬∂Õ «◊Ò≈√ ‹ª ‘Ø «’√∂ Í≈Â Á∂ ¡«‘√≈√ «Úæ⁄ ¸æ¨ ≈‘ƒ «’√ Â∑ª Í≈‰∆ Í∆‰≈
⁄≈‘∆Á≈ ˛, «¬‘ ◊æÒ Ú∆ ¡√ƒ «Í¡≈√ ÍÉØÁÈ ÂØ∫ ‘∆ ÍÃ∂« ‘Ø ’∂ «√æ÷Á∂ ‘ªÕ
B. √ø’∂ ‹ª “«’¿»” (Cue)- «√æ÷‰ Á∆ Íë’«¡≈ «Úæ⁄ «‹È∑ª ÓÈØ«Ú«◊¡≈«È’ ’≈’ª Á≈ ÔØ◊Á≈È «‘øÁ≈
˛, ¿πÈ∑ª «Úæ⁄ √ø’∂ Á≈ Ú∆ «ÚÙ∂Ù √Ê≈È ˛Õ «¬√ Á≈ ’≈È «¬‘ ˛ «’ √ø’∂ ÍÉØÁÈ (Drive) Á≈ Ó≈◊
ÁÙ’ ‘πøÁ≈ ˛Õ √ÚÙÃ∆ ‚≈Ò‚ ¡Â∂ «ÓÒ (Dollard and Miller) È∂ «¬√ ◊æÒ Á≈ √ÍæÙ‡∆’È ’Á∂
‘ج∂ «Ò«÷¡≈ ˛ «’ ÍÉØÁÈ «Ú¡’Â∆ ˘ ÍÃÂ∆«’«¡≈Úª ’È Ò¬∆ Ó‹Ï» ’Á≈ ˛ Í «Ú¡’Â∆ Á∆

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 357