Page 471 - DSOC101_FUNDAMENTALS_OF_SOCIOLOGY_PUNJABI

√Ó≈‹Ù≈√Â Á∂ Óπæ÷ ÂæÂ

È؇ «Úæ⁄ ¡È∂’ª ’≈Ȫ È≈Ò ’¬∆ Í«ÚÂÈ ¡≈¬∂ ‘È ¡Â∂ «¬È∑ª Á≈ ÍÃÌ≈Ú ÒØ’ √Ì≈ È≈Ò √Ó∂∫-√Ó∂∫ ”Â∂ Í≈√ ’∆Â∂
◊¬∂ «Ú¡≈‘ ¡Â∂ Í«Ú≈ È≈Ò √Ïø«Ë ¡Ë∆«ÈÔÓª ”Â∂ √ÍæÙ‡ »Í «Úæ⁄ «Á÷≈¬∆ «ÁøÁ∂ ‘ÈÕ
(C) √Ó≈‹ «ÚÙ∂Ù Á∂ √ø√«¥«Â’ Ú≈Â≈ÚÈ ¡Â∂ √Ó≈«‹’ √ø◊·È ¡Â∂ √Ó≈«‹’ ⁄È≈ Á«Ó¡≈È ◊«‘≈ √ÏøË
Í≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ «‘øÁ»¡ª ¡Â∂ Óπ√ÒÓ≈Ȫ ¡Â∂ ¬∆√≈¬∆¡ª Á∆ √Ó≈«‹’ ⁄È≈ «Úæ⁄ ’≈Î∆ «ÌøÈÂ≈ Í≈¬∆ ‹ªÁ∆ ˛
¡Â∂ «¬√ «ÌøÈÂ≈ Á≈ «¬’ Óπæ÷ ’≈È «¬È∑ª √Ó≈‹ª Á∂ √ø√«¥«Â’ Ú≈Â≈ÚÈ Á≈ Î’ ˛Õ «¬æÊ∂ «‘øÁ»¡ª «Úæ⁄ ◊ØÂ
¡Â∂ √ÍÃÚ Ï«‘-«Ú¡≈‘ Á∆ ÍÃÊ≈ Í≈¬∆ ‹ªÁ∆ ˛, ¿πµÊ∂ ’πfi Óπ√ÒÓ≈Ȫ «Úæ⁄ ’πfi ÚË∂∂ ȘÁ∆’ Á∂ ÷»È-√Ïø˪ ˘
¤æ‚ ’∂ ‘Øª È≈Ò «Ú¡≈‘ √ÏøË √Ê≈«Í ’∆Â∂ ‹≈ √’Á∂ ‘ÈÕ «¬√∂ Â∑ª «‘øÁ»¡ª «Úæ⁄ «Ú¡≈‘ ˘ «¬’ Ë≈«Ó’
√ø√’≈ ¡Â∂ Óπ√ÒÓ≈Ȫ «Úæ⁄ √Ó≈«‹’ √ÓfiΩÂ≈ Óø«È¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ Í«Ú≈ Á∂ ÷∂Â «Úæ⁄ Ú∆ Úæ÷-Úæ÷ √ø√«¥«Â’
√Ó»‘ª «Úæ⁄ «ÌøÈÂ≈ Á∂÷‰ ˘ «ÓÒÁ∆ ˛Õ ¿πÁ≈‘‰ Á∂ ÂΩ ”Â∂ «‘øÁ»¡ª «Úæ⁄ «ÚÙ∂Ù ÂΩ ”Â∂ √øÔπ’ ͫÚ≈ Á≈ Â∂
¬∆√≈¬∆¡ª «Úæ⁄ È≈«Ì’ Í«Ú≈ Á≈ ÍÃ⁄ÒÈ «‘≈ ˛Õ «’√∂ √ø√«¥«Â’ √Ó»‘ «Úæ⁄ Ó≈Âz√Â≈ÂÓ’ Í«Ú≈ Í≈¬∂
‹ªÁ∂ ‘ÈÕ «’Â∂ ÍπÙª Á∆ √Ó≈«‹’ √«ÊÂ∆ «¬√Â∆¡ª ÂØ∫ ¿πµ⁄∆ ˛ ª «’Â∂ «¬√ ÂØ∫ ¿πÒ‡ «¬√Â∆¡ª Á∆ √«ÊÂ∆
ÍπÙª ÂØ∫ ¿πµ⁄∆ ˛Õ «‘øÁ»¡ª «Úæ⁄ Í≈¬∆ ‹≈‰ Ú≈Ò∆ ‹≈Â∆ ÍÃÊ≈ Á≈ «¬’ ÍÃÓπæ÷ ’≈È «‘øÁ» √ø√«¥Â∆ ˛, «‘øÁ»¡ª Á∆¡ª
Ë≈«Ó’ Ó≈ÈÂ≈Úª ‘ÈÕ «¬æÊ∂ ‹≈ ÍÃÊ≈ Á∂ Í≈¬∂ ‹≈‰ Á≈ ¡Â∂ «¬øÈ∂ ÒøÓ∂ √Ó∂∫ Âæ’ ¡È∂’ª »Íª «Úæ⁄ ÒØ’ª Á∂ ‹∆ÚÈ
˘ ÍÃÌ≈«Ú ’È Á≈ «¬’ ÍÃÓπæ÷ ’≈È «¬æÊØ∫ Á∆ √ø√«¥Â∆ ˛Õ ÚÂÓ≈È «Úæ⁄ Ï≈¡Á Á∆ √æ«Ì¡Â≈ ¡Â∂ √ø√«¥Â∆
Á∂ ÍÃÌ≈Ú ˘ ÚË≈™Á∆ ‘ج∆ «√æ«÷¡≈, ÓÈπæ÷Â≈Ú≈Á∆ ¡Â∂ ¿πÁ≈Ú≈Á∆ ÓπæÒª Á∂ ÍÃ√≈ ¡Â∂ «Ú«◊¡≈È Á∂ «Ú¡≈Í’
ÍÃÌ≈Ú È≈Ò «¬æÊØ∫ Á∆¡ª √ø√«¥«Â’ «ÚÙ∂ÙÂ≈Úª «Úæ⁄ ’πfi Î’ Í≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ ‘π‰ √πÂøÂÂ≈, Ï≈ÏÂ≈ ¡Â∂
ÏøË»ÂÚ Á∂ Ì≈Ú ÍÀÁ≈ ‘؉ Òæ◊∂ ‘È, ÍË≈Âø«Âz’ ÓπæÒª Á≈ ÍÃÌ≈Ú «Í¡≈ ˛, ÒØ’ Â≈«’’ «ÁzÙ‡∆’؉ ¡Í‰≈¿π‰ Òæ◊∂
‘ÈÕ √ø√«¥«Â’ Ú≈Â≈ÚÈ «Úæ⁄ ‘؉ Ú≈Ò∂ «¬√ Í«ÚÂÈ Á≈ ÍÃÌ≈Ú Ì≈Â∆ ‹≈Â∆, √æ«Ì¡Â≈ ¡Â∂ √≈∂ √Ó≈«‹’
‹∆ÚÈ ”Â∂ √ÍæÙ‡ «Á÷≈¬∆ «ÁøÁ≈ ˛Õ
(D) √ø√«¥«Â’ ’≈’ª Á≈ ÍÃØ¿πÁÔØ«◊’∆ ÷∂Â «Úæ⁄ ‘؉ Ú≈Ò∂ Í«ÚÂȪ ”Â∂ Ú∆ ’≈Î∆ ÍÃÌ≈Ú ÍÀ∫Á≈ ˛Õ √ø√«¥Â∆ ‘∆
«¬‘ «ÈË≈« ’Á∆ ˛ «’ ¿πÁÔØ«◊’ (Technology) Á≈ «¬√Â∂Ó≈Ò «’√ Â∑ª ’∆Â≈ ‹≈Ú∂Õ ’≈÷≈«È¡ª «Úæ⁄
¿π‘ ‘∆ Ú√»¡ª ωÁ∆¡ª ‘È, «‹È∑ª Á≈ ÒØ’ «¬√Â∂Ó≈Ò ’Á∂ ‘È ¡Â∂ ¿π‘ «’‘Û∆¡ª Ú√»¡ª Á≈ «¬√Â∂Ó≈Ò
’Á∂ ‘È, «¬‘ Ï‘π ’πfi √ø√«¥Â∆ ”Â∂ «ÈÌ ’Á≈ ˛Õ ÍÃØ¿πÁÔØ«◊’ ÷∂Â «Úæ⁄ ‘؉ Ú≈Ò∂ ¡È∂’ª ⁄ÓÂ’≈
ÓÙ∆Ȫ, ¿πÍ’‰, ¿πÁÔØ«◊’ ’ΩÙÒ ‹ª √Ó◊à »Í «Úæ⁄ ÍÃØ¿πÁÔØ«◊’ Í«ÚÂÈ ÒØ’ª Á∂ ÓπæÒª, «ÚÙÚ≈√ª ¡Â∂
¡≈ÁÙª ‹ª ‘Ø ÙÏÁª «Úæ⁄ √ø√«¥Â∆ ”Â∂ «ÈÌ ’Á∂ ‘ÈÕ «’√∂ ÍÃØ¿πÁÔØ«◊’ Á≈ «’√ Â∑ª «¬√Â∂Ó≈Ò ’∆Â≈
‹≈Ú∂◊≈, «¬√ Á≈ «ÈË≈‰ √ø√«¥Â∆ È≈Ò ‘∆ ‘πøÁ≈ ˛Õ ÓÀ’≈¬∆Ú ¡Â∂ Í∂˜ È∂ «¬√ ◊æÒ ˘ «¬’ ¿πÁ≈‘‰ È≈Ò
√ÍæÙ‡ ’∆Â≈ ˛Õ Âπ√ƒ Áæ«√¡≈ ˛ «’ «¬’ ‹‘≈˜ Á≈ Úæ÷-Úæ÷ Â∆«’¡ª È≈Ò «¬√Â∂Ó≈Ò ’∆Â≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ ¿π√ Á∆
√‘≈«¬Â≈ È≈Ò ¡È∂’ª ÏøÁ◊≈‘ª Âæ’ Í‘πø«⁄¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛-ÚÍ≈’ ¿πÁ∂Ù È≈Ò, Ë≈«Ó’ ‹ª √ø√«¥«Â’ ¿πÁ∂Ù
È≈Ò, Ô≈Â≈ Á∂ ¿πÁ∂Ù È≈Ò ¡Â∂ «’√∂ Á∂Ù ”Â∂ ‘ÓÒ≈ ’È Á∂ ¿πÁ∂Ù È≈ÒÕ ‹‘≈˜ Á≈ «¬√Â∂Ó≈Ò «’√ ¿πÁ∂Ù È≈Ò
’∆Â≈ ‹≈Ú∂◊≈-«¬‘ Ï‘π ’πfi √ø√«¥Â∆ ”Â∂ «ÈÌ ’Á≈ ˛Õ «¬√∂ Â∑ª ’≈÷≈«È¡ª «Úæ⁄ ‹∆ÚÈ Ò¬∆ ¿πÍÔØ◊∆
˜»∆ Ú√»¡ª «Â¡≈ ’∆Â∆¡ª ‹≈‰◊∆¡ª, ¡≈≈ÓÁ≈«¬’ Ú√»¡ª ‹ª ÌØ◊-«ÚÒ≈√ Á∆ √Óæ◊∆ ¡Â∂ ÔπæË Ò¬∆
¡√Â-Ù√Â ¡≈«Á «Úæ⁄Ø∫ «’√ Á≈ «ÈÓ≈‰ ’∆Â≈ ‹≈Ú∂◊≈, «¬‘ Ï‘π ’πfi √ø√«¥Â∆ ”Â∂ «ÈÌ ’Á≈ ˛Õ

√ø√«¥«Â’ ¡øÂ ‹ª Íæ¤Û≈͉ Á≈ «√˪ (Theory of Cultural Lag)
¡≈◊ÏÈ È∂ √ø√«¥«Â’ ¡øÂ ‹ª √ø√«¥«Â’ «Í¤Û‰ Á∆ ’ÒÍÈ≈ Á∂ Ó≈«Ë¡Ó È≈Ò √Ó≈«‹’ Í«ÚÂÈ «Úæ⁄
√ø√«¥«Â’ ’≈’ª Á∆ Ì»«Ó’≈ ˘ √Ófi≈¿π‰ Á≈ ÔÂÈ ’∆Â≈ ˛Õ ¡ø◊∂˜∆ Á∂ `Lag’ ÙÏÁ Á≈ ¡Ê ˛-Òø◊‚≈È≈
‹ª «¬’ Ú√» Á≈ Á»√∆ ÂØ∫ «Íæ¤∂ «‘ ‹≈‰≈ ¡Â∂ «¬’ Ú√» Á≈ Á»√∆ Ú√» È≈Ò ¡æ◊∂ Úˉ «Úæ⁄ Á∂∆ ‹ª Á∂
’È≈Õ ¡≈◊ÏÈ È∂ √ø√«¥«Â’ ¡øÂ Á∆ Ë≈È≈ Á≈ «¬√Â∂Ó≈Ò Òæ◊Ì◊ «¬È∑ª ¡ʪ «Úæ⁄ ’∆Â≈ ˛Õ ¡≈◊ÏÈ È∂
¡≈͉∆ Íπ√Â’ `Social Change’ «Úæ⁄ AIIB ”⁄ √Ó≈«‹’ Í«ÚÂÈ Á∂ “√ø√«¥«Â’ ¡øÂ” È≈Ó’ «√˪ Á≈
ÍÃÂ∆Í≈ÁÈ ’∆Â≈Õ ¿πÈ∑ª È∂ √ø√«¥Â∆ ˘ ÁØ Ì≈◊ª «Úæ⁄ Úø«‚¡≈- ÌΩ«Â’ ¡Â∂ ◊À-ÌΩ«Â’ √ø√«¥Â∆Õ ÌΩ«Â’ √ø√«¥Â∆
¡Ë∆È ‘˜≈ª ÌΩ«Â’ Ú√»¡ª «‹Ú∂∫ ‘Ú≈¬∆ ‹‘≈˜, ∂Ò, Íæ÷≈, ÿÛ∆, ÏÂÈ, ÎÈ∆⁄, ’æÍÛ∂, Íπ√Â’ª ¡≈«Á
¡≈™Á∂ ‘ÈÕ ¡≈◊ÏÈ Á∆ Ó≈ÈÂ≈ ˛ «’ «Í¤Ò∂ ’πfi √≈Òª «Úæ⁄ ÁØÚª ‘∆ √ø√«¥Â∆¡ª «Úæ⁄ Ï‘π «Ú’≈√ ‘Ø«¬¡≈ ˛Õ
¿πÈ∑ª Á≈ «Ú⁄≈ ˛ «’ ◊À-ÌΩ«Â’ √ø√«¥Â∆ Á∆ ÂπÒÈ≈ «Úæ⁄ ÌΩ«Â’ √ø√«¥Â∆ Â∂˜ ◊Â∆ È≈Ò ÏÁÒÁ∆ ˛Õ «Í¤Ò∂
’πfi √≈Òª «Úæ⁄ ⁄ÓÂ’≈ª Á∂ ’≈È ÌΩ«Â’ √ø√«¥Â∆ «Úæ⁄ Ï‘π ͫÚÂÈ ‘ج∂ ‘ÈÕ «¬√ Â∑ª ÌΩ«Â’ √ø√«¥Â∆

464 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY