Page 466 - DSOC101_FUNDAMENTALS_OF_SOCIOLOGY_PUNJABI

«¬’≈¬∆ñAB: √Ó≈«‹’ Í«ÚÂÈ

È≈Ò √Ó≈«‹’ Í«ÚÂÈ «Úæ⁄ Ó‘æÂÚÍ»È ¡Â∂ ÍÃÌ≈ÚÙ≈Ò∆ Ì»«Ó’≈ «ÈÌ≈™Á∂ ‘È, «¬√ ˘ √Ófi‰ Á≈ ¡√ƒ «¬æÊ∂ È؇
ÔÂÈ ’ª◊∂Õ
(A) ¿πÍÌØ Á∆ Íë’Â∆ (Nature of Consumption)-ÓÈπæ÷ «˜¡≈Á≈Â «¬æ¤≈Úª Á≈ √Ú≈Ó∆ ˛Õ ÓÈπæ÷ Á∆ «¬’
«¬æ¤≈ Á∂ Í»∂ ‘؉ È≈Ò, Á»√∆ ÍÀÁ≈ ‘Ø ‹ªÁ∆ ˛Õ ÎÒ√»Í ¿π‘ ¡≈͉∆¡ª «¬æ¤≈Úª Á∆ Í»Â∆ «Úæ⁄ Òæ◊≈ «‘øÁ≈
˛Õ √πÌ≈¡ ÂØ∫ Ú∆ ÓÈπæ÷ Í«ÚÂÈÙ∆Ò ˛ ¡Â∂ ¡≈͉∆ «¬æ¤≈ Á∆ Í»Â∆ Ò¬∆ ¿π‘ «¬’ ‘∆ «¬æ¤≈ Á∂ ’¬∆ «Ú’ÒÍ
ÒæÌ ÒÀ∫Á≈ ˛, «‹Ú∂∫ ◊둉∆ ؘ≈È≈ «¬’ ‘∆ Â∑ª Á∆ √Ϙ∆-؇∆ ω≈ ’∂ ¿πÈ∑ª «Úæ⁄ Í«ÚÂÈ ’Á∆ «‘øÁ∆ ˛
¡Â∂ Â∑ª-Â∑ª Á∂ ÷≈‰∂ ω≈ ’∂ ¡≈͉∆ π⁄∆ ¡Â∂ ÔØ◊Â≈ Ï≈∂ ‹≈‰’≈∆ «ÁøÁ∆ ˛, ‹Á «’ ÷≈‰∂ Á∂ «¬√Â∂Ó≈Ò Á≈
¿πÁ∂Ù ’ÙπË≈ Í»Â∆ ‘∆ ˛ Í ÓÈπæ÷ ¡≈͉∂ √πÌ≈¡ Á∂ ’≈È ¿π√ «Úæ⁄ Í«ÚÂÈ ⁄≈‘πøÁ≈ ˛Õ «¬√ Ò¬∆ ¿π‘ ؘ≈È≈
¡≈͉∂ ÷≈‰-Í∆‰ ¡Â∂ «‘‰-√«‘‰ «Úæ⁄ Í«ÚÂÈ ’Á≈ ˛Õ ‘π‰ √Ú≈Ò «¬‘ ¿πµ·Á≈ ˛ «’ ’∆ ÓÈπæ÷ ˘ «¬È∑ª
«¬æ¤≈Úª Á∆ Í»Â∆ Ò¬∆ √≈∂ √≈ËÈ ¿πÍÒæÏË ‘Ø ‹ªÁ∂ ‘È? ‹Á √Ó≈‹ Á∂ «˜¡≈Á≈Â «Ú¡’Â∆ ¿πÍÌØ◊ Á∂ √≈ËȪ
¡Â∂ √π«ÚË≈Úª √Ë≈‰ ÂΩ ”Â∂ «¬’æ·≈ ’ ÒÀ∫Á∂ ‘È Âª ‹∆ÚÈ ÍæË √Ë≈‰ ‘πøÁ≈ ˛ ¡Â∂ √Ó≈«‹’ Í«ÚÂÈ Á∆
◊Â∆ Ú∆ √Ë≈‰ ‘πøÁ∆ ˛ Í √Ó≈‹ Á∂ «˜¡≈Á≈Â «Ú¡’Â∆ ‹Á ¿πÍÌØ◊ Á∂ √≈ËȪ ˘ È‘ƒ «¬’æ·≈ ’ √’Á∂ ª
‹∆ÚÈ ÍæË «‚æ◊ ‹ªÁ≈ ˛ ¡Â∂ ‘∂·Ò≈ ‹∆ÚÈ ÍæË Í«ÚÂÈ ‘∆ ◊Â∆ «Úæ⁄ ¡ÚØË ÍÀÁ≈ ’Á≈ ˛ Í «¬‘ √«ÊÂ∆
‹ÒÁ∆ ‘∆ ¡Ó»Ò-⁄»Ò Í«ÚÂÈ Á≈ ’≈È Ú∆ ω ‹ªÁ∆ ˛Õ ‹∆ÚÈ ÍæË ¿πµ⁄≈ ‘؉ ”Â∂ √Ó≈«‹’ Í«ÚÂÈ Â∂˜
◊Â∆ È≈Ò ‘πøÁ≈ ˛ ¡Â∂ «Ú¡’Â∆ ¡≈͉∂ √Ú≈Ê Í»Â∆ Ò¬∆ Íπ≈‰∆¡ª Ó≈ÈÂ≈Úª, ÍÃÊ≈Úª ¡Â∂ ¡øÁÒ∂ «ÚÚ‘≈ª
˘ «Â¡≈◊ «ÁøÁ≈ ˛Õ ¡≈«Ê’ √«ÊÂ∆ «Úæ⁄ Â∂˜ ◊Â∆ È≈Ò Í«ÚÂÈ √Ó≈«‹’ ÍæË∆’È ˘ Ú∆ ÍÃÌ≈«Ú ’Á≈
˛ ¡Â∂ √Ó≈«‹’ ÍæË∆’È «Úæ⁄ Í«ÚÂÈ √Ó≈«‹’ Í«ÚÂÈ ‘∆ ˛Õ
(B) ¿πÂÍ≈ÁÈ Á≈ √Ú»Í (Mode of Production)- Ó≈’√ Á∂ ¡Èπ√≈ ¿πÂÍ≈ÁÈ Á∂ Â∆«’¡ª «Úæ⁄ Í«ÚÂÈ
‘؉ ”Â∂ ¡≈«Ê’ √Ïø˪ «Úæ⁄ Ú∆ Í«ÚÂÈ ¡≈™Á∂ ‘È ‹Ø √≈∆¡ª √Ó≈«‹’ √ø√Ê≈Úª ˘ ÍÃÌ≈«Ú ’Á∂ ‘ÈÕ
Ó≈’√ È∂ Áæ«√¡≈ «’ ‹∂’ ¿πÂÍ≈ÁÈ Á∂ √≈ËȪ ˘ ¿πÈ∑ª Á≈ Í»È ÍÃÂ∆ÎÒ ÍÃ≈Í ‘Ø ‹ªÁ≈ ˛ ª √Ó≈‹ «ÚÚ√Ê≈
√ø◊«·Â ‘πøÁ∆ ˛ Í ¡«‹‘≈ È‘ƒ ˛Õ ¿πÂÍ≈ÁÈ Á∂ √≈ËȪ ”Â∂ ’πfi ÒØ’ª Á≈ ¡«Ë’≈ ‘Ø ‹ªÁ≈ ˛Õ ÈÂ∆‹∂ Ú‹Ø∫
¡√øÂØÙ Á∆ √«ÊÂ∆ ÍÀÁ≈ ‘πøÁ∆ ˛ ‹Ø ¥ªÂ∆ Ò¬∆ «˜øÓ∂Ú≈ ‘πøÁ∆ ˛Õ Ó≈’√ Á∂ ¡Èπ√≈, «‹Ú∂∫ ¿πÂÍ≈ÁÈ Á≈ √Ú»Í
‘ØÚ∂◊≈, ¿π√∂ Â∑ª Á≈ ‘∆ √Ó≈«‹’ „ª⁄≈ Ú∆ ‘ØÚ∂◊≈Õ Òÿ» ¿πÂÍ≈ÁÈ ÿæ‡ √Ó≈«‹’ ◊Â∆Ù∆ÒÂ≈ Á≈ ËØÂ’ ˛ ª Úæ‚∂
ÍÀÓ≈È∂ ”Â∂ ¿πÂÍ≈ÁÈ ÚË∂∂ ◊Â∆Ù∆ÒÂ≈ Á≈Õ ‹∂’ ‹∆ÚÈ «‹¿»‰ Á≈ √πæ÷ ’≈ØÏ≈ ÷∂Â∆ ˛ ª √Ó≈«‹’ ’≈ØÏ≈ ”Â∂
«˜ÓƒÁ≈ª Á≈ ¡«Ë’≈ ‘ØÚ∂◊≈ ¡Â∂ ‹∂’ ¿πÁÔØ◊ Ëø«Á¡ª È≈Ò ◊π˜≈≈ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛ ª Úæ‚∂-Úæ‚∂ ¿πÁÔØ◊ÍÂ∆¡ª
¡Â∂ Í»ø‹∆ÍÂ∆¡ª Á≈ √Ó≈‹ «Úæ⁄ ÍÃÌ»ÂÚ ‘ØÚ∂◊≈Õ «¬√ Â∑ª ¿πÂÍ≈ÁÈ Á≈ √Ú»Í √Ó≈«‹’ «ÚÚ√Ê≈ ˘ ÍÃÌ≈«ÚÂ
¡Â∂ ÏÁÒÁ≈ ˛Õ Ó≈’√ Á≈ Óøȉ≈ ˛ «’ ‹Á ¿πÂÍ≈ÁÈ ÍÉ≈Ò∆ «Úæ⁄ Í«ÚÂÈ ¡≈™Á≈ ˛ ª √Ó≈‹ «Úæ⁄ Ú∆
Í«ÚÂÈ ¡≈™Á≈ ˛Õ Ó≈’√ Á∂ Í«ÚÂÈ √ÏøË∆ «√˪ Á≈ ¡√ƒ ¡æ◊∂ Úȉ ’ª◊∂Õ
(C) Úø‚ Á∆ «ÚÚ√Ê≈ (Distribution System)- Úø‚ Á∆ «ÚÚ√Ê≈ ÂØ∫ Ì≈Ú «¬‘ ˛ «’ ¿πÂÍ≈«Á Ú√»¡ª Á∆
√Ó≈‹ Á∂ ÓÀ∫Ïª «Úæ⁄ Úø‚Õ ‘∂’ √Ó≈‹ «Úæ⁄ Úæ÷-Úæ÷ „ø◊ È≈Ò ¡≈«Ê’, ÌΩ«Â’ √≈ËȪ Á∆ Úø‚ ’∆Â∆ ‹ªÁ∆ ˛Õ
«’Â∂ ≈‹ ÚæÒØ∫ «¬‘ Úø‚ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛ ª «’Â∂ √πÂøÂ Úø‚ «ÚÚ√Ê≈ Í≈¬∆ ‹ªÁ∆ ˛Õ ‹∂’ √≈∂ «Ú¡’Â∆¡ª ˘
√Ó≈‹ «Úæ⁄ ¡≈͉∆ ˜»∆ ˜»ª Á∆ Í»Â∆ Ò¬∆ √≈∂ √≈ËÈ ¿πÍÒæÏË ‘Ø ‹≈‰ ª Ù≈«¬Á ’ج∆ ¡≈«Ê’ √Óæ«√¡≈
‘∆ È≈ ‘∂ Í √Ó≈‹ «Úæ⁄ ’πfi ˘ ª «˜¡≈Á≈Â √π«ÚË≈Úª ¿πÍÒæÏË ‘Ø ‹ªÁ∆¡ª ‘È, ‹Á «’ ’πfi ÒØ’ ˜»∆
˜»ª Ú∆ Í»∆¡ª È‘ƒ ’ √’Á∂Õ «¬√ Â∑ª ‘∂’ √Ó≈‹ «Úæ⁄ «Ú¡’Â∆¡ª ˘ ’πfi ¡≈«Ê’ √Óæ«√¡≈Úª Á≈
√≈‘Ó‰≈ ’È≈ ‘∆ ÍÀ∫Á≈ ˛Õ «Ú¡’Â∆ «¬È∑ª √Óæ«√¡≈Úª Á≈ ‘æÒ Úæ÷-Úæ÷ Â∆«’¡ª È≈Ò ’Á∂ ‘È ‹Ø √Ó≈«‹’
Í«ÚÂÈ Á∆ Íë’«¡≈ ˘ Ú∆ ÍÃÌ≈«Ú ’Á∂ ‘ÈÕ ËÈ-√øÍÂ∆ ¡Â∂ √≈ËȪ Á∂ Ï≈Ï Úø‚ ’≈È ‘∆ √Ó≈‹ «Úæ⁄
¬∂’≈«Ë’≈ ¡Â∂ Í»ø‹∆Ú≈Á∆ «ÚÚ√Ê≈ ‹ÈÓ ÒÀ∫Á∆ ˛Õ Í»ø‹∆Ú≈Á Á≈ «ÚØË ’È Ò¬∆ ‘∆ √≈ÓÚ≈Á ¡Â∂ √Ó≈‹Ú≈Á
Á∆ ȃ‘ æ÷∆ ◊¬∆ ‹Ø √øÍÂ∆ Á∂ Ï≈Ï Úø‚ ”Â∂ ˜Ø «ÁøÁ∂ ‘ÈÕ Í»ø‹∆Ú≈Á ¡Â∂ √Ó≈‹Ú≈Á Úø‚ Á∆ Úæ÷-Úæ÷ Â∑ª Á∆
«ÚÚ√Ê≈ ”Â∂ ¡Ë≈« ‘ÈÕ «¬√ Â∑ª ‹Á «¬’ Â∑ª Á∆ Úø‚ «ÚÚ√Ê≈ Á∆ ʪ Á»√∆ Â∑ª Á∆ Úø‚ «ÚÚ√Ê≈ ÒÀ ÒÀ∫Á∆
˛ ª √Ó≈‹ «Úæ⁄ Í«ÚÂÈ ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ
(D) ¡≈«Ê’ È∆Â∆¡ª (Economic Policies)- ¿πÂÍ≈ÁÈ, ¿πÍÌØ◊ ¡Â∂ Úø‚ ˘ «ÚÚ√«Ê ω≈¬∆ æ÷‰ Ò¬∆
¡≈«Ê’ È∆Â∆¡ª Á≈ «ÈË≈‰ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛, ‹∂’ «¬‘ È∆Â∆¡ª ≈‹ Á∆ Á÷Ò¡øÁ≈˜∆ È≈Ò Ò≈◊» ’∆Â∆¡ª
‹ªÁ∆¡ª ‘È Âª ≈‹ √Ó≈‹ Á∂ √≈∂ «Ú¡’Â∆¡ª Á∆ ˜»∆ ˜»ª ˘ «¬’æ·≈ ’È Á≈ ÔÂÈ ’Á≈ ˛ Í ≈‹
Á∆ Á÷Ò¡øÁ≈˜∆ È≈ ‘؉ ”Â∂ ¿πÂÍ≈ÁÈ Á∂ √≈ËȪ ”Â∂ ’πfi ÒØ’ª Á≈ ¬∂’≈«Ë’≈ ‘Ø ‹ªÁ≈ ˛ ¡Â∂ √Ó≈«‹’ «ÚÚ√Ê≈

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 459