Page 44 - DSOC102_Social Institutions

«¬’≈¬∆ñD: ‹‹Ó≈È∆ «ÚÚ√Ê≈

Á»√∂ Í≈√∂ Ì≈Â∆ «Í≥‚ª Á∂ ’πfi ¡ËÔÂ≈ «¬‘ «Ú⁄≈ «ÁøÁ∂ ‘È «’ ‹‹Ó≈È∆ √«ÊÂ∆ «Úæ⁄ ˜Ø-˜ÏÁ√Â∆ Á∂ Âæ È؇
Á∂ Ï≈Ú‹»Á ““¡≈Í√∆ ¬∂’Â≈ ¡Â∂ √«‘ÔØ◊ ˘ ÚË≈™Á∂ ‘ÈÕ”” «¬‘ ‘æÒ, «¬‘ Ú∆ «Ú⁄≈ «ÁøÁ∂ ‘È «’ «¬‘ ’«‘‰≈
˛ «’ «ÙÒÍ∆ Ô≈È∆ ´‘≈ ¡≈«Á Ú◊∆ √∂Ú≈ ’È Ú≈Ò∆ ’øÓ ’È Ú≈Ò∆¡ª ‹≈Â∆¡ª «˜ÓƒÁ≈ª ¡æ◊∂ «ÏÒ’πÒ
Ò≈⁄≈ ‘ÈÕ ‹‹Ó≈È∆ Á∂ ÒÀ‰-Á∂‰ «Úæ⁄ ‘∂’ ‹≈Â∆ «˜¡≈Á≈ ÂØ∫ «˜¡≈Á≈ Ò≈Ì ’Ó≈¿π‰≈ ⁄≈‘πøÁ∆ ˛Õ

4.4 Ô‹Ó≈È∆ √ÏøË (Jajmani Relations)

’Á∂-’Á∂ ÁØ ‹ª ÚË∂∂ ‹≈Â∆¡ª Á«Ó¡≈È ’πfi Ú√»¡ª Á∆ Í»Â∆ Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ ω∂ √ÏøË √Ú∆Á≈ÂÓ’ (Contractual)
‘Ø √’Á∂ ‘È Í Ô‹Ó≈È∆ È‘ƒÕ ¿πÁ≈‘‰ È≈Ê, ÏπÈ’ «‹√ ˘ ¿π√ ÚæÒØ∫ «È«Ó ¡Â∂ Ú∂⁄∂ ‹≈‰ Ú≈Ò∂ ’æÍÛ∂
Ò¬∆ È’Á Ìπ◊Â≈È ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛, ¿π√ ˘ ¯√Ò «Úæ⁄ √Ó∆ «‘æ√∂ Á≈ ¡«Ë’≈ È‘ƒ ˛, ¿π‘ ’Ó∆È È‘ƒ ˛ ¡Â∂
÷∆Á‰ Ú≈Ò≈ ¿π√ Á≈ Ô‹Ó≈È È‘ƒ ˛Õ Ô‹Ó≈È∆ √Ïø˪ «Úæ⁄ Ú∆ ’πfi ¡«‹‘∂ ¿πÂÍ≈Á ‹ª √∂Ú≈Úª ‘Ø √’Á∆¡ª ‘È
‹Ø √ø«Ú«Á ‘؉ ¡Â∂ «‹È∑ª Ò¬∆ Úæ÷∂ ÂΩ ”Â∂ Ìπ◊Â≈È ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ‘ØÚ∂Õ ¿πÁ≈‘‰ Á∂ ÂΩ ”Â∂ «Í≥‚ «Úæ⁄ √Ó∆
ω≈¿π‰ Ú≈Ò∂ Ô‹Ó≈È∆ «ÚÚ√Ê≈ Á∂ ¡Ë∆È «’√≈Ȫ ˘ √≈∂ ÍÃ’≈ Á∆¡ª ˜»∆ æ√∆¡ª ¿πÍÒæÏË ’Ú≈ √’Á∂ ‘È
Í ÷»‘ «Úæ⁄ «¬√Â∂Ó≈Ò ’∆Â∆¡ª ‹≈‰ Ú≈Ò∆¡ª Ó؇∆¡ª æ√∆¡ª Ò¬∆ Úæ÷∂ ÂΩ ”Â∂ Ìπ◊Â≈È ’È≈ ÍÀ∫Á≈ ˛Õ
Ô‹Ó≈È∆ √ÏøË∆ ’Ó’ª‚∆ (Ritual) Ó≈Ó«Ò¡ª ¡Â∂ √Ó≈«‹’ √ÓÊÈ Á∂ È≈Ò-È≈Ò ¡≈«Ê’ ¡≈Á≈È-ÍÃÁ≈È
˘ Ú∆ «ÈÙ«⁄ ’Á∂ ‘ÈÕ √∂Ú≈Á≈ ‹≈Â∆¡ª √ø√’≈ ¡Â∂ ‘Ø ’Ó’ª‚∆ ’ÂÚª ˘ Í≈Ò‰ Ô‹Ó≈È Á∂ ÿ ”Â∂
‹ÈÓ, «Ú¡≈‘ ¡Â∂ ÓΩ Ú◊∂ ¡Ú√ª ”Â∂ ’Á∂ ‘ÈÕ ‚∆. ¡ÀµÈ. Ó‹»ÓÁ≈ (AIEH) È∂ ¿πµÂ ÍÃÁ∂Ù Á∂ Ò÷È¿» «˜Ò∑∂
Á∂ «¬’ «Í≥‚ Á∂ ·≈’π Í«Ú≈ (≈‹Í»Â ‹≈Â∆ Á∂) Á≈ ¿πÁ≈‘‰ «ÁæÂ≈ ˛, «‹√ Á≈ ‹∆ÚÈ ⁄æ’ √ø√’≈ª Ò¬∆
A@ ÂØ∫ ÚË∂∂ ‹≈Â∆¡ª ÚæÒØ∫ √∂Ú≈ ’∆Â∆ ‹ªÁ∆ ˛Õ ¿πÁ≈‘‰ Á∂ ÂΩ ”Â∂ Ïæ⁄∂ Á∂ ‹ÈÓ ”Â∂ Á≈¡Ú Á∂ √Ó∂∫ ÏÃ≈‘Ó‰
“È≈Ó’‰ √ø√’≈” √øÍÈ ’Á≈ ˛, √ÚÈ’≈ ÈÚ‹øÓ∂ Ïæ⁄∂ Ò¬∆ √ÚÈ ◊«‘‰∂ ¿πÍÒæÏË ’Ú≈™Á≈ ˛Õ ËØÏ∆
◊øÁ∂ ’æÍÛ∂ ËØ∫Á≈ ˛, È≈¬∆ «ÈÔøÂ‰ ¡Â∂ √øÁ∂Ù «ÁøÁ≈ ˛, ÷≈Â∆ ¡Â∂ ͇Ò≈ ¿πÍÒæÏË ’Ú≈™Á≈ ˛, «‹√ ÓΩ’∂ Ïæ⁄∂
˘ È≈Ó’‰ √Ó∂∫ «Ï·≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ ˛, ´‘≈ ÒØ‘∂ Á≈ ’Û≈ «ÁøÁ≈ ˛, ÿπ«Ó¡≈ ’π·≈ «ÁøÁ≈ ˛, «‹√ «Úæ⁄ «Â¡≈
√Ϙ∆¡ª ¡Â∂ Í≈‰∆ æ«÷¡≈ ‹ªÁ≈ ˛, Ï≈√∆ ÌØ‹È Ò¬∆ ÍæÂÒª ¿πÍÒæÏË ’Ú≈™Á≈ ˛ ¡Â∂ Á≈¡Ú ÂØ∫ Ï≈¡Á
Ìø◊∆ Á≈¡Ú Á∆ √Î≈¬∆ ’Á≈ ˛Õ √≈«¡ª ˘ ÂØ‘¯∂, ÌØ‹È, ÍÀ√∂ ¡Â∂ ’æÍÛ∂ «ÁæÂ∂ ‹ªÁ∂ ‘È ‹Ø «’ Ô‹Ó≈È Á∂
ÍÃÌ≈Ú ¡Â∂ ÍÃ≈ÍÂ’Â≈ Á∆ «ÈÓÂ≈ ”Â∂ «ÈÌ ’Á≈ ˛Õ
’Ó∆È ÒØ’ Ú∆ (‘∂·Ò∆ ‹≈Â∆ Á∂) ‹Ø ¡≈͉∂ Ô‹Ó≈Ȫ Ò¬∆ Ú«ÙÙ‡ √∂Ú≈Úª ¿πÍÒæÏË ’Ú≈™Á∂ ‘È, Á»√«¡ª ’ØÒØ∫
√∂Ú≈Úª ¡Â∂ Ú√»¡ª ⁄≈‘πøÁ∂ ‘ÈÕ ˛ØÒ‚ ◊πÒ‚ (Harold Gould, 1987 : 169-170), Á∂ ¡Èπ√≈ ‘∂·Ò∆ ‹≈Â∆ Á∂
ÒØ’ ‹ª ª ÍÃÂæ÷ «Ó‘È Ú∆«ÈÔÓ È≈Ò ‹ª È’Á ‹ª Ú√» Á∂ »Í «Úæ⁄ Ìπ◊Â≈È ’’∂ ¡≈͉∂ Ò¬∆ Ô‹Ó≈È∆
ÍÃÏøË ’ ÒÀ∫Á∂ ‘ÈÕ ÓæËÓ ‹≈Â∆ ÒØ’ Ú∆ ‘∂·Ò∆¡ª ‹≈Â∆¡ª Úª◊ «¬’-Á»√∂ Á∆¡ª √∂Ú≈Úª Á≈ ¡≈Á≈È-ÍÃÁ≈È ‹ª
ª È’Á Ìπ◊Â≈È ‹ª √∂Ú≈Úª È≈Ò ÌÚ≈¬∆ ’ ÒÀ∫Á∂ ‘ÈÕ
’Ó∆È ÒØ’ ¡≈͉∂ Ô‹Ó≈Ȫ Ò¬∆ È≈ ’∂ÚÒ Ú√»¡ª ¿πÍÒæÏË ’Ú≈™Á∂ ‘È, ÏÒ«’ ¿π‘ ’øÓ Ú∆ ’Á∂ ‘È ‹Ø
¿πÈ∑ª Á∂ Ô‹Ó≈Ȫ ˘ Á»«Ù (¡Í«ÚæÂ) ’Á∂ ‘È, ¿πÁ≈‘‰ Á∂ ÂΩ ”Â∂ ◊øÁ∂ ’æÍ«Û¡ª ˘ Ë؉≈ (ËØÏ∆ ÚæÒØ∫), Ú≈Ò
’應≈ (È≈¬∆ ÚæÒØ∫), ‹øÓ‰ Ú≈Ò∂ Ïæ⁄∂ Á≈ ‹ÈÓ ’Ú≈¿π‰≈ (È≈«¬È ÚæÒØ∫), Ï≈Ê»Ó Á∆ √Î≈¬∆ (Ìø◊∆ ÚæÒØ∫) ¡Â∂ «¬√∂
ÍÃ’≈ Á∂ ’øÓÕ ‹Á «’ ËØÏ∆, È≈¬∆, ´‘≈ ¡≈«Á ÷πÁ ‘∂·Ò∆¡ª ‹≈Â∆¡ª «Úæ⁄ «◊‰∂ ‹ªÁ∂ ‘È, ÂÁ ¿π‘ ‘∆‹Èª
Ò¬∆ “’Ó∆«È¡ª” Úª◊ √∂Ú≈ È‘ƒ ’Á∂ ¡Â∂ È≈ ‘∆ ÏÃ≈‘Ó‰ ÒØ’ «¬È∑ª ÒØ’ª ˘ ¡≈͉≈ Ô‹Ó≈È ÓøÈÁ∂ ‘È, «Î Ú∆
‹Á ‘∂·Ò∆ ‹≈Â∆ Á∂ Í«Ú≈ √«ÓÃË ‘πøÁ∂ ‘È, ÂÁ ¿π‘ ¡≈͉∂ Á»«Ù Í∂«Ù¡ª ˘ ¤æ‚ «ÁøÁ∂ ‘È ¡Â∂ ¡≈͉∆ √∂Ú≈
Ò¬∆ √ø√’≈ «Ú«◊¡≈È∆¡ª ˘ ÍÃ≈Í ’È Á≈ ÔÂÈ ’Á∂ ‘È (¡Â∂ √¯Ò Ú∆ ‘πøÁ∂ ‘È)Õ
Ô‹Ó≈È∆ √ÏøË ‹≈Â∆¡ª Á∆ ¿πÓ∆Á Í«Ú≈ª «Úæ⁄ ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ «¬√ Â∑ª ≈‹Í»Âª Á≈ Í«Ú≈ «Í≥‚ Á∂ ´‘≈ ‹≈Â∆
Á∂ «¬’ Í«Ú≈ È≈Ò Ë≈ Á∂ ¡Ω˜≈ª ˘ ωÚ≈™Á≈ ˛ È≈ «’ ’Á∂ ´‘≈ª ’ØÒØ∫øÕ ´‘≈ª Á≈ «¬‘∆ «ÚÙ∂Ù Í«Ú≈
≈‹Í»Âª Á∂ ¿π√ Í«Ú≈ Á∆ Î√Ò «Úæ⁄Ø∫ «‘æ√≈ Í≈¬∂◊≈ È≈ «’ √≈≈ ´‘≈ Í«Ú≈Õ ÁØ Í«Ú≈ª «Úæ⁄ (´‘≈ ¡Â∂
≈‹Í»Â) Á≈ «¬‘ √ÏøË «‡’≈¿» ‘πøÁ≈ ˛, «’™«’ ´‘≈ ¿π√∂ ≈‹Í»Â Í«Ú≈ Á∆ √∂Ú≈ ’Á≈ ˛, «‹√ «Úæ⁄ ¿π√ Á∂
«ÍÂ≈ ¡Â∂ Ï≈Ï≈ √∂Ú≈ ’Á∂ √ÈÕ ≈‹Í»Â Í«Ú≈ Á∂ Ϙπ◊ª ÂØ∫ ’Ú≈™Á∂ ‘ÈÕ ‹∂’ ’ج∆ Í«Ú≈ ÷ÂÓ ‘Ø ‹≈Ú∂
ª ¿π√ Á∆ ÚøÙ Á≈ ’ج∆ Á»√≈ Í«Ú≈ ʪ ÒÀ ÒÀ∫Á≈ ˛Õ ¿πÁ≈‘‰ Á∂ ÂΩ ”Â∂ ¿πÍØ’Â Ó≈ÓÒ∂ «Úæ⁄ ‹∂’ ´‘≈ Á∂
Í«Ú≈ «Úæ⁄ «¬’ ÂØ∫ ÚË∂∂ ÍπæÂ ‘ØÚ∂, «‹È∑ª Á∆ Á∂÷Ì≈Ò ≈‹Í»Â Í«Ú≈ È≈ ’ √’∂ ª «¬√ √«ÊÂ∆ «Úæ⁄ ¿π‘
¡«‹‘∂ √Ê≈Ȫ «Úæ⁄ √«‘ÔØ◊ ÒÀ‰ ⁄Ò∂ ‹ªÁ∂ ‘È, «‹È∑ª «Úæ⁄ ´‘≈ª Á∆ ’Ó∆ ‘πøÁ∆ ˛Õ
¡≈∂È√‡∆È (Orenstein, 1962 : 310-14) È∂ Óø«È¡≈ ˛ «’ «Í≥‚ª Á∂ ¡«Ë’≈∆¡ª ‹ª «Í≥‚ª Á∂ ÈΩ’ª Á∂ Í«Ú≈
(«‹Ú∂∫ ⁄Ω∫’∆Á≈) «’√∂ «ÚÙ∂Ù Í«Ú≈ Á∆ ¿πÓ∆Á ”⁄ √≈∂ «Í≥‚ È≈Ò Ô‹Ó≈È∆ √ÏøË Ï‰≈¬∆ æ÷Á∂ ‘ÈÕ «¬√ Â∑ª
⁄Ω∫’∆Á≈ Á∂ Í«Ú≈ ˘ «Í≥‚ Á∂ ‘∂’ ˜Ó∆È Ó≈«Ò’ «’√≈È Í«Ú≈ ’ØÒØ∫ Î√Ò «Úæ⁄Ø∫ ÔØ◊Á≈È «ÓÒÁ≈ ˛Õ «Í≥‚

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 37