Page 48 - DSOC102_Social Institutions

«¬’≈¬∆ñD: ‹‹Ó≈È∆ «ÚÚ√Ê≈

«¬‘ √Ú∆’≈ ’∆Â≈ ‹≈ √’Á≈ ˛ «’ Ô‹Ó≈È∆ ÍÃÊ≈ «Úæ⁄ Ô‹Ó≈È Á∆ √«ÊÂ∆ È≈ ª «˜ÓƒÁ≈ Ú◊ Á∂ È≈Ò ˛ È؇
È≈ ‘∆ ÍÃÌ»ÂÚ √øÍÈ ‹≈Â∆ È≈Ò «ÓÒÁ∆ ˛ ¡Â∂ È≈ ‘∆ «¬‘ «’√∂ «ÚÙ∂Ù √Ó≈«‹’ √Ó»‘ Á∆ √‘≈«¬Â≈ ”Â∂ «ÈÌ
’Á∆ ˛ : ÏÒ«’ «¬‘ ª ˜Ó∆È Á∂ Ó≈«Ò’ ‹ª «’√∂ Ú∆ √≈ËÈ È≈Ò ˜Ó∆È ÂØ∫ ÍÃ≈Í ¿πÂÍ≈ÁÈ ”Â∂ «ÈÌ «‘øÁ∆
˛Õ Ó∂¡ (AIF@), Ó≈˚ (AIEH) ¡Â∂ ÍØ’≈’ (AIFC) È∂ Ú∆ Óø«È¡≈ ˛ «’ ÷∂Â∆ ˜Ó∆È Âæ’ Í‘πø⁄ Ì≈ «Úæ⁄
‘Ó∂Ù≈ ‹≈Â∆ Óπ’ (Caste Free) ‘∆ ˛, «‹√ Á≈ ¡Ê ˛ «’ ‹‹Ó≈È √«ÊÂ∆ Á∆ ’πfi Ï≈ÏÂ≈ ω≈¬∆ æ÷‰ Á∂
√Ë≈‰ √≈ËÈ ÒÛ∆Ú≈ (hierarchy) «Úæ⁄ «’√∂ Ú∆ ‹≈Â∆ Á∂ ÓÀ∫Ïª Ò¬∆ ‘Ó∂Ù≈ ¿πÍÒæÏË ‘∂ ‘ÈÕ ˛ØÒ‚ ◊≈¿»Ò‚
(AIHG : AGG) ˘ «Ë¡≈È «Úæ⁄ ’Á∂ ‘ج∂ «¬‘ ‘æÒ ’æ«„¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛ «’ Ô‹Ó≈Ȫ ˘ (√Ó≈«‹’ Ú◊ Á∂ »Í
«Úæ⁄) ÙØÙ’ Á∆ «ÁzÙ‡∆ È≈Ò È‘ƒ Á∂«÷¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ «˜¡≈Á≈ ÂØ∫ «˜¡≈Á≈ «¬‘ «’‘≈ ‹≈ √’Á≈ ˛ «’ Ô‹Ó≈Ȫ
ÚæÒØ∫ ’Ó∆«È¡ª ˘ «ÁæÂ∆ ‹≈‰ Ú≈Ò∆ ≈Ù∆ ÚÂÓ≈È «Úæ⁄ ÿæ‡ ˛, «‹√ ’≈È ¿π‘ ‘Ø √≈ËȪ ÂØ∫ È’Á ¡≈ÓÁÈ
Òæ̉ Ò¬∆ Ó‹Ï» ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ Á»√∂ Í≈√∂, Ô‹Ó≈È Á∆ √«ÊÂ∆ (Íπ≈‰∆ √Ó≈«‹’ «ÚÚ√Ê≈ «Úæ⁄ Ú∆) ’∂ÚÒ ˜Ó∆È Á∂
¡Ë≈ ”Â∂ ’πÒ∆ÈÂ≈ Âæ’ ’Á∂ Ú∆ √∆«Ó ȑƒ ‘∆Õ Á»√∆ ‹≈Â∆ Á∂ ÒØ’ª ˘ Ú∆ Ô‹Ó≈È Ï‰È Á∂ ÓΩ’∂ ÍÃ≈Í √È
Í Ô‹Ó≈È ‘؉≈ ¡Â∂ ÚÂÓ≈È ÍÃÌ≈ÚÙ≈Ò∆ ≈‹È∆«Â’ «ÚÚ√Ê≈ Á≈ «‘æ√≈ ‘؉≈ √Ú≈Ô Á∂ È≈Ò-È≈Ò ¡≈÷∆
ÍÛ≈¡ È‘ƒ √ÈÕ ≈‹È∆«Â’ ÙÃ∂‰∆ Á∆ ÓÀ∫Ï«ÙÍ ¿π√ Ù’Â∆ ¡Â∂ ÌΩ«Â’Â≈ ˘ ÍÃ≈Í ’È Á∆, «‹√ ˘ ¿π‘ Ô‹Ó≈È
‘Ø ’∂ ÍÃ≈Í ’ √’Á≈ √∆, ’∂ÚÒ «¬’ √≈ËÈ Á∆ Â∑ª √∆Õ «¬‘ ’ج∆ «¬æ’Ø ‘∆ √≈ËÈ (Exclusive Means) È‘ƒ √∆Õ
Ô‹Ó≈È ‘؉ Á≈ ¡Ê √∆ «¬’ »Û∆Ú≈Á∆ «‘øÁ» ‘ØÚ∂◊≈, «‹√ Á≈ Ó»Ò «ÚÚ√Ê≈ «Úæ⁄ ’πfi «Ú«◊¡≈È∆¡ª (√∂Ú’
‹≈Â∆¡ª) Á∂ È≈Ò √øÍ’ ω≈¿π‰≈ ˜»∆ √∆Õ «˜ÓƒÁ≈ ‘؉ Á≈ ÓÂÒÏ ‘πøÁ≈ √∆ Ù≈√’ Ú◊ Á≈ ‘؉≈ (Harold
Gould, 1987 : 185)Õ Ô‹Ó≈È ’Ó∆È Á≈ Í«‘≈Ú≈ È‘ƒ √∆, ‹Á «’ «˜ÓƒÁ≈ “Í«‘≈Ú≈” ‘Ø √’Á≈ √∆Õ “Ô‹Ó≈È”
Ï‰È Á∆ «¬æ¤≈ ‘؉≈ “√≈ÓøÂ∆ √«ÊÂ∆” ‹ª “’Ó˜Øª Á∂ ÙØÙ‰ Á∆ fiπ’≈¡” Á≈ ‘؉≈ È‘ƒ ˛, ÏÒ«’ ’πfi «Ú≈˜ª Á≈
Í≈Ò‰ ’È ¡Â∂ Í«ÚæÂ ‹∆ÚÈ ÂØ∫ Ï⁄‰ Á∆ «¬æ¤≈ ˛Õ

4.8 Ô‹Ó≈È∆ ÍÃÊ≈ «Úæ⁄ Í«ÚÂÈ (Changes in Jajmani System)

Ô‹Ó≈È∆ «ÚÚ√Ê≈ Á≈ ‹≈Â∆ «ÚÚ√Ê≈, Ë≈«Ó’ «ÚÚ√Ê≈, ˜Ó∆È Á∂ Ó≈«Ò’, «ÙÂ∂Á≈∆ «ÚÚ√Ê≈ ¡Â∂ «Í≥‚ Á∂
≈‹È∆«Â’ ÚÂÓ≈È «Úæ⁄ «¬È∑ª √≈∆¡ª «ÚÚ√Ê≈Úª «Úæ⁄ ¡≈¿π‰ Ú≈Ò∂ Í«Úª È∂ Ô‹Ó≈È∆ «ÚÚ√Ê≈ ’∆Â∆Õ
’≈‹ ÍÉ≈Ò∆ ˘ Ú∆ ÍÃÌ≈«Ú ’∆Â≈Õ «Ú◊ E ‹ª F Á‘≈«’¡ª «Úæ⁄ Ô‹Ó≈È∆ ÍÃÊ≈ ˘ ÍÃÌ≈«Ú ’È Ú≈Ò∂ ÍÃÓπæ÷
Í«ÚÂÈ «¬√ ÍÃ’≈ ‘È : «Í≥‚ Á∂ Ϙπ◊ª Á∆ Í≥⁄≈«¬Â Á∆¡ª Ù’Â∆¡ª «Úæ⁄ ’Ó∆, ’Ó∆«È¡ª ÚæÒØ∫ ’∆Â∆¡ª ‹≈‰
Ú≈Ò∆¡ª √∂Ú≈Úª Á∆ ◊π‰ÚæÂ≈ ”Â∂ ÎÀ’‡∆ ¡Â∂ ¿πÁÔØ◊∆’‰ Á≈ ÍÃÌ≈Ú, ‹≈Â∆ ÍÃÊ≈ Á∆ √÷Â∆¡ª «Úæ⁄ √«ÊÂ≈,
«√æ«÷¡≈ Á≈ ÍÃ√≈, ÓæË ¡Â∂ ‘∂·Ò∆¡ª ‹≈Â∆¡ª Á∂ ÒØ’ª Á≈ ÌΩ«Â’ √π«ÚË≈Úª ¡Â∂ ÈΩ’∆ Á∆ Ì≈Ò «Úæ⁄ Ù«‘ª ÚæÒ
‹≈‰≈, ‹◊∆Á≈∆ ÍÃÊ≈ Á≈ ¿πÈÓ»ÒÈ, Ì»Ó∆ √πË≈ª Ò≈◊» ‘؉≈, Ù«‘∆ ÷∂Âª «Úæ⁄ ⁄ø◊≈ ؘ◊≈ «ÓÒ‰≈, ¡≈Ëπ«È’
¡≈Ú≈‹≈¬∆ Á∆ √π«ÚË≈Úª ¿πÍÒæÏË ‘؉ Á∂ ’≈È Ï≈˜≈ Á∂ ÒÀ‰-Á∂‰ «Úæ⁄ √π«ÚË≈ ¡≈«ÁÕ «¬È∑ª √≈∂ ’≈’ª Á∂
’≈‰ ¡È∂’ª «Í≥‚ª «Úæ⁄ Ô‹Ó≈È∆ ÍÃÊ≈ ‹ª ª ’Ó˜Ø ‘Ø ◊¬∆ ˛ ‹ª ÷ÂÓ ‘Ø ◊¬∆Õ
¡Â∂ ¿πÁÔØ◊∆’‰ Á≈ ÍÃÌ≈Ú, ‹≈Â∆ ÍÃÊ≈ Á∆ √÷Â∆¡ª «Úæ⁄ √«ÊÂ≈, «√æ«÷¡≈ Á≈ ÍÃ√≈, ÓæË ¡Â∂ ‘∂·Ò∆¡ª
‹≈Â∆¡ª Á∂ ÒØ’ª Á≈ ÌΩ«Â’ √π«ÚË≈Úª ¡Â∂ ÈΩ’∆ Á∆ Ì≈Ò «Úæ⁄ Ù«‘ª ÚæÒ ‹≈‰≈, ‹◊∆Á≈∆ ÍÃÊ≈ Á≈ ¿πÈÓ»ÒÈ,
Ì»Ó∆ √πË≈ª Ò≈◊» ‘؉≈, Ù«‘∆ ÷∂Âª «Úæ⁄ ⁄ø◊≈ ؘ◊≈ «ÓÒ‰≈, ¡≈Ëπ«È’ ¡≈Ú≈‹≈¬∆ Á∆ √π«ÚË≈Úª ¿πÍÒæÏË ‘؉
Á∂ ’≈È Ï≈˜≈ Á∂ ÒÀ‰-Á∂‰ «Úæ⁄ √π«ÚË≈ ¡≈«ÁÕ «¬È∑ª √≈∂ ’≈’ª Á∂ ’≈‰ ¡È∂’ª «Í≥‚ª «Úæ⁄ Ô‹Ó≈È∆ ÍÃÊ≈
‹ª ª ’Ó˜Ø ‘Ø ◊¬∆ ˛ ‹ª ÷ÂÓ ‘Ø ◊¬∆Õ «ÙÒÍ∆¡ª ˘ ¡≈͉∆¡ª ⁄∆˜ª ÏÁÒ∂ È’Á ÓπæÒ ÚË∂∂ ⁄ø◊≈ Òæ◊Á≈ ˛,
«‹È∑ª «’√≈Ȫ ’ØÒ ÍÀ√≈ ˛, ¿π‘ Ï≈˜≈ ”⁄Ø∫ ⁄ø◊∆ ◊π‰ÚÂ≈ Ú≈Ò∆¡ª Ú√»¡ª ı∆Á‰≈ ⁄ø◊≈ √ÓfiÁ∂ ‘ÈÕ ÍÃÌ»ÂÚ
Ú≈Ò∆¡ª ‹≈Â∆¡ª ’Ó∆«È¡ª ’ØÒØ∫ √ÓÊÈ ÒÀ‰ Á∆ Ï‹≈¬∂ ≈‹È∆«Â’ √‘≈«¬Â≈ ÒÀ‰≈ ⁄ø◊≈ ÓøÈÁ∂ ‘ÈÕ «¬‘ ’ج∆
˛≈È∆ Ú≈Ò∆ ◊æÒ È‘ƒ ˛ «’ ÚÂÓ≈È Ô‹Ó≈È∆ ÍÃÊ≈ ’≈¯∆ ’Ó˜Ø ÍÀ ◊¬∆ ˛Õ «¬≈ÚÂ∆ ’Ú∂ ¡Â∂ Ú≈¬∆. Ï∆.
‚ªÚÒ∂ (AIFC : AEA-AEB) È∂ Ó‘≈≈Ù‡ Á∂ Í≥‹ «Í≥‚ª «Úæ⁄ AIFB «Úæ⁄ ’∆Â∂ ◊¬∂ √Ú∂÷‰ ”⁄ B «Â‘≈¬∆
¿πµÂÁ≈Â≈, (CBF «Úæ⁄Ø∫ BBB) ¡Â∂ ÏØ√ ¡Â∂ ÔØË≈ (AIFE : AAH-ABC) È∂ H@ ÍÃÂ∆Ù ¿πµÂÁ≈Â≈ (ABI «Úæ⁄Ø∫
AAA), (AIFC «Úæ⁄ Íæ¤Ó∆ ≈‹√Ê≈È Á∂ Ï≈‚Ó∂ «˜Ò∑∂ «Úæ⁄ √Ú∂÷‰ ”⁄) Ô‹Ó≈È∆ ÍÃÊ≈ Á∂ ’πfi Í«Ú≈ª ‹ª
‹≈Â∆¡ª Á∂ ˜Ó∆È Á∂ Ó≈Ò’ª Á≈ ÌÍ» √«‘ÔØ◊ ÒÀ‰≈, ÓπÙ«’Ò √Ó∂∫ «Úæ⁄ ¡≈͉∂ æ«÷¡’ª Á≈ √«‘ÔØ◊ ÍÃ≈ÍÂ
’È≈ ¡≈«ÁÕ √æ⁄ «¬‘ ˛ «’ ‘≈Ò Á∂ √≈Òª «Úæ⁄ Ô‹Ó≈È∆ √ÏøË Ï‘π ’Ó˜Ø ‘Ø ◊¬∂ ‘ÈÕ ‘π‰ «Í≥‚ Á∆ ¡Ê
«ÚÚ√Ê≈ Ô‹Ó≈È∆ ÒÀ‰-Á∂‰ ”Â∂ È‘ƒ ⁄æÒÁ∆Õ Ï∆‚ÒÓÀÈ Ú∆ «¬√ «Ú⁄≈ Á∂ ‘È «’ «¬√ «Úæ⁄ Ùæ’ ˛ «’ Ô‹Ó≈È∆
ÍÃÊ≈ Ì«Úæ÷ Ú∆ ‘∂◊∆ Ú∆ ‹ª È‘ƒÕ

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 41