Page 72 - DECO404_PUBLIC_FINANCE_PUNJABI
P. 72
ÒØ’ «ÚæÂ
È؇ F.D.B ÒØ⁄ Á≈ «√˪ (Canon of Elasticity)
’ Íz‰≈Ò∆ «Úæ⁄ ÒØ⁄ Á≈ ‘؉≈ Ï‘π ˜±∆ ˛Õ Ï∂√‡∂«ÏÒ È∂ ÒØ⁄ Á∂ «√˪ ˘ ’≈Î∆ Ó‘æÂÚÍ±È Áæ«√¡≈Õ ¿πÈ∑≈
È∂ «’‘≈ «’ ’ ¡«‹‘∂ ‘؉∂ ⁄≈‘∆Á∂ ‘È «’ √’≈ Á∆¡ª ˜±Âª Á∂ ¡Èπ√≈ ¿πÈ∑ª «Úæ⁄ ÿæ‡ ÚæË ’∆Â∆ ‹≈ √’∂Õ
√’≈ ˘ ¡’≈Ò ‹ª ‘Û∑ Á≈ √≈‘Ó‰≈ ’È≈ Á∂ Ò¬∆ ¡Â∂ ÔπæË, «Ú’≈√ ’≈‹ª ¡Â∂ ‘Ø √ßÌ«Ú ’≈Ȫ Á∂ Ò¬∆
¡«Ë’ ËÈ Á∆ ˜±Â ‘Ø √’Á∆ ˛Õ «¬√ √«ÊÂ∆ «Úæ⁄ √’≈ Á∂ √≈ËȪ «Úæ⁄ Â∂˜∆ È≈Ò Ú≈Ë≈ ’∂ÚÒ Âª ‘∆ ’∆Â≈
‹≈ √’Á≈ ˛ ‹ÁØ∫ «’ ¿π√ Á∆ ’ ÍæËÂ∆ ÒØ⁄Á≈ (elastic) ‘ØÚ∂Õ ¿πÁ≈‘‰ Á∂ Ò¬∆ √ßͺÂ∆ ¡Â∂ Ú√±¡ª ¿πºÂ∂ Ò◊≈¬∂
‹≈‰ Ú≈Ò∂ ’ ÒØ⁄Á≈ È‘∆∫ ‘πßÁ∂ «‹ßÈ≈ «’ ¡≈ÓÁÈ ’ ‘πßÁ≈ ˛Õ
F.D.C ¡√Ó≈ÈÂ≈ Á≈ «√˪ (Canon of Diversity)
«¬’ ’ ÍæËÂ∆ (Single tax System) ¡Â∂ Ï‘π ’ ÍæËÂ∆ (Multiple Tax System) «Úæ⁄ ÂπÒÈ≈ÂÓ’ Ò≈̪
Á∂ Ú≈∂ «Úæ⁄ Í«‘Òª ÂØ∆ ‘∆ ’≈Î∆ «ÚÚ≈Á Ï«‰¡≈ «‘≈ ˛Õ «¬’ ’ Ò◊≈¿π‰ Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ «Ú⁄≈’ª Áπ¡≈≈
√Ó∂∫-√Ó∂∫ ¿π∂ºÂ∂ ’¬∆ Íz√Â≈Ú ’∆Â∂ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ ¿πÁ≈‘‰ Á∂ Ò¬∆ «Î«‹ÔØ’À‡√ (Physiocrates) È∂ ̱Ó∆ Á∂ ¡≈«Ê’
Ò◊≈È ¿πÂ∂ ‘∆ «¬’ ’ Ò◊≈¿π‰ Á≈ √πfi≈¡ «ÁæÂ≈Õ «¬√ Â∑≈ ’∂ÚÒ ¡≈ÓÁÈ ¿πºÂ∂ ‘∆ «¬’ ’ Ò◊≈¿π‰ Á∂ √ÏßË
«Úæ⁄ ’¬∆ «Ú⁄≈ «ÁæÂ∂ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ «¬’ ’ «Úæ⁄ ’¬∆ ’Ó∆¡ª Í≈¬∆¡ª ‹ªÁ∆¡ª ‘È-(i) ‘Ø √’Á≈ ‘À «’ Óø⁄ ’≈Î∆
¡≈ÓÁÈ È≈ ÍzÁ≈È ’∂, (ii) ‘Ø √’Á≈ ˛ «’ «¬√ Á∂ Áπ¡≈≈ ’≈Ë≈È Á∂ Ì≈ Á∆ Úß‚ √ßÂØÙ‹È’ È≈ ‘ØÚ∂, (iii) «¬√
˘ Ú√±Ò ’È≈ ¡Ω÷≈ ¡Â∂ ÷⁄∆Ò≈ ‘Ø √’Á≈ ‘À, (iv) «¬√ «Úæ⁄ ’ ÂØ∫ Ï⁄‰ Á≈ ÍzÒØÌÈ Ú∆ ’≈Î∆ ‘Ø √’Á≈ ˛Õ
«¬√ Á∂ ¿πÒ‡ Ï‘π «ÚË ’≈Ë≈È (Multiple Taxation) «Úæ⁄ «¬È∑ª √Ì ÁØÙ≈ Á∂ Í≈¬∂ ‹≈‰ Á∆ Ï‘π ÿæ‡ √ßÌ≈ÚÈ≈
‘πßÁ∆ ˛Õ «‹æÊ∂ Âæ’ «Ú⁄≈’ª Á≈ ÍzÙÈ ˛, Âæ’Û∆ Á≈ ÍæÒÛ≈ «¬’ ’ Á∂ «ÚπæË ‹ªÁ≈ ˛Õ «¬√∂ ’≈È ’πfi Ò∂÷’ª È∂
’≈Ë≈È Á∆ ¡È∂’Â≈ ‹ª ¡√Ó≈ÈÂ≈ ¿πºÂ∂ Ì≈∆ ˜Ø «ÁæÂ≈Õ
’ª Á∆ ¡È∂’Â≈ Á≈ ¡Ê ˛ «’ ÍzÂæ÷ ¡Â∂ ¡ÍzÂæ÷ ’¬∆ Â∑≈ Á∂ ’¬∆ ’ ‘؉∂ ⁄≈‘∆Á∂ ‘È Âª «’ È≈◊«’ª
Á∂ ‘∂’ Ú◊ ≈‹ Á∆ ¡≈ÓÁÈ «Úæ⁄ ¡≈͉≈ ÔØ◊Á≈È ’ √’∂Õ «¬’ ’ ÍæËÂ∆ Á∆ ÂπÒÈ≈ «Úæ⁄ ¡≈Ó ÂΩ ”Â∂
Ï‘π-’ ÍæËÂ∆ ˘ ÍzÓπæ÷Â≈ «ÁæÂ∆ ‹ªÁ∆ ˛Õ Í ’ª «Úæ⁄ Ï‘π «˜¡≈Á≈ ¡√Ó≈ÈÂ≈ (Multiplicity) Á≈ ‘؉≈
Ú∆ ·∆’ È‘∆∫ Óß«È¡≈ ‹ªÁ≈ «’™«’ Ï‘π «˜¡≈Á≈ ¡√Ó≈ÈÂ≈ ËÈ Á∆ «’Î≈«¬Â ¡Â∂ ¿πÂÍ≈Á’Â≈ Á∂ «√˪ª
Á∂ «ÚπæË ‘πßÁ∆ ˛Õ ‹∂’ ’ª Á∆ √ß«÷¡≈ Ï‘π «˜¡≈Á≈ ‘ج∆ ª ¿π√ Á≈ ÈÂ∆‹≈ «¬‘ ‘ØÚ∂◊≈ «’ ¿πÈ∑≈ «Úæ⁄Ø∫
‘∂’ ’ ÊØÛ∆-ÊØÛ∆ ¡≈ÓÁÈ ÍzÁ≈È ’∂◊≈ «‹√ È≈Ò ¿πÈ∑≈ Á∂ √ß◊z«‘ Á∆ Ò≈◊ ÚæË ‹≈Ú∂◊∆Õ ‚≈Ò‡È Á≈
√πfi≈¡ √∆ «’ Ï‘π «˜¡≈Á≈ ¡≈ÓÁÈ Á∆ Ï‹≈¬∂, ÊØÛ∂ «‹‘∂ ·Ø√ ’ª ¿πºÂ∂ ‘∆ «ÈÌ «‘≈ ‹≈Ú∂Õ ““«¬‘ ⁄ß◊≈
‘ØÚ∂◊≈ «’ √’≈∆ ¡≈ÓÁÈ Á∂ «˜¡≈Á≈ «‘æ√∂ Á∂ Ò¬∆ ÊØÛ∂ «‹‘∂ ’ª ”Â∂ ‘∆ «ÈÌ «‘≈ ‹≈Ú∂Õ”” ‚≈Ò‡È
Á≈ «Ú⁄≈ √∆ «’ ‹∂’ Ï‘π «˜¡≈Á≈ Ó≈Â≈ «Úæ⁄ ’ Ò◊≈¬∂ ◊¬∂ ª ÍzÙ≈√«È’ «ÚÚ√Ê≈ Á∆ «ÈÍπßÈÂ≈
ÈÙ‡ ‘Ø ‹≈Ú∂◊∆Õ «¬√ Ò¬∆ ÍzÙ≈√È Á∆ ’≈‹ «ÈÍπßÈÂ≈ ω≈¬∆ æ÷‰ Á∂ Ò¬∆ ˜±∆ ˛ «’ ’ √∆«Ó Ó≈Â≈
«Úæ⁄ Ò◊≈¬∂ ‹≈‰ Í ÍzØ. ¡≈Ê Ô∫◊ Á≈ ’«‘‰≈ ˛ «’ ““‹∂’ Ó∂∂ ÂØ∫ «¬’ ⁄ß◊∆ ’ ÍæËÂ∆ Á∆ «Ú¡≈«÷¡≈
’È ˘ «’‘≈ ‹≈Ú∂ ª ÓÀ∫ ’‘ª◊≈ «’ ⁄ß◊∆ ’ ÍæËÂ∆ ¿π‘ ˛ «‹‘Û∆ ÒØ’ª Á∆ ¡√∆Ó √ß«÷¡≈ ¿πºÂ∂ Ï‘πÂ
‘Ò’≈ ÁÏ≈¡ Í≈Ú∂ ¡Â∂ Ì≈∆ ÁÏ≈¡ «’√∂ ¿πºÂ∂ Ú∆ È‘∆∫Õ”” Í «¬‘ «Ë¡≈È ‘∂ «’ ¡«‹‘∂ ’ª Á∂ «‚◊≈¿π‰
Ú≈Ò∂ ÍzÌ≈Ú (Regressive effects) È≈ ‘؉Õ
«¬√ Â∑≈ ·∆’ «¬‘ ˛ «’ ’≈Ë≈È Á∂ Ì≈ ˘ ͱ∆ ¡Ê«ÚÚ√Ê≈ ¿πºÂ∂ «Ú√«Âz ±Í È≈Ò ÎÀÒ≈ «ÁæÂ≈ ‹≈Ú∂ ª «’
¿π√ Á∂ «’√∂ «¬’ «‘æ√∂ ˘ «˜¡≈Á≈ ‘≈È∆ È≈ Í‘πß⁄∂Õ «¬√ Ò¬∆ ÈÂ∆‹∂ Á∂ ±Í «Úæ⁄ «’‘≈ ‹≈ √’Á≈ ˛ «’ «¬’ ⁄ß◊∆
’ ÍæËÂ∆ Ï‘π «ÚË∆ ’≈Ë≈È (Multiple Taxation) Á∂ «√˪ª ”Â∂ ¡Ë≈«Â ‘؉∆ ⁄≈‘∆Á∆ ˛ Í ¡«‹‘≈ ’È
«Úæ⁄ ¿πÂÍ≈Á’ ¡Â∂ ËÈ Á∆ «’Î≈«¬Â Á∆ ’Ø«ÙÙ ˘ «’√∂ Â∑≈ Á∆ ‘≈È∆ È≈ Í‘πß⁄∂Õ
’∆ Âπ√ƒ ‹≈‰Á∂ ‘Ø ⁄ß◊∆ ’ ÍæËÂ∆ ¿π‘ ˛ «‹‘Û∆ ÒØ’ª Á∆ ¡‰‹≈‰ √ß«÷¡≈ ¿πºÂ∂ Ï‘π ‘Ò’≈
ÁÏ≈¡ ¡Â∂ Ì≈∆ ÁÏ≈¡ «’√∂ ¿πºÂ∂ Ú∆ È‘∆∫Õ
66 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY