Page 12 - DHIS101_HISTORY_OF_ANCIENT_INDIA_UPTO_1000_A.D_PUNJABI

«¬’≈¬∆ñA: Íz≈⁄∆È Ì≈Â∆ «¬«Â‘≈√ Á∂ √ØÂ

‘πßÁ∆ ˛Õ ¡Ω÷∆¡ª √«ÊÂ∆¡ª «Úæ⁄ Íπ≈ÂÂÚ √Óæ◊∆ ‘∆ √≈‚∆ √‘≈«¬Â≈ ’Á∆ ˛ ¡Â∂ «¬«Â‘≈√ Á∂ ÷≈Ò∆ √Ê≈Ȫ È؇
Á∆ ͱÂ∆ ’Á∆ ˛Õ ‹∂’ Íπ≈ÂÂÚ √Óæ◊∆ √≈‚∆ √‘≈«¬Â≈ È≈ ’Á∆ ª ¡√∆∫ Ì≈ Á∂ Íz≈◊À«Â‘≈«√’ ’≈Ò
Á∂ «ÚÙ∂ «Úæ⁄ ’πfi Ú∆ È≈ ‹≈‰ √’Á∂∂Õ Íz≈⁄∆È Ì≈Â∆ «¬«Â‘≈√ Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ Íπ≈ÂÂÚ √ÏßË∆ √Óæ◊∆ ˘ ⁄≈
«‘æ«√¡ª «Úæ⁄ Úß«‚¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛-
A. ÷πÁ≈¬∆ (Excavation) ÂØ∫ Íz≈Í √Óæ◊∆ B. ¡«ÌÒ∂÷ (Epigraphs or inscriptions)

C. √Ó≈’ (Monuments) D. ÓπÁ≈ (Coins)
(1) ÷πÁ≈¬Δ (excavation) ÂØ∫ Íz≈Í √Óæ◊Δ- Ì≈ Á∂ Úæ÷-Úæ÷ ÷∂Âª ”Â∂ ÷πÁ≈¬∆ ’∆Â∆ ◊¬∆ ˛ ¡Â∂ Íπ≈‰∂ √Ó∂∫
Á∂ È◊ª, ÌÚȪ, Óß«Áª ¡Â∂ ‘Ø ’¬∆ «’«Ò¡ª ¡≈«Á Á∂ ÷ø‚ª Íz⁄± Ó≈Â≈ «Úæ⁄ Íz≈Í ‘ج∂ ‘ÈÕ «¬È∑ª «Úæ⁄
Ì≈ Á∂ Íz≈⁄∆È «¬«Â‘≈√ Á∆ Ó‘æÂÚͱÈ ‹≈‰’≈∆ Íz≈Í ‘ج∆ ˛Õ √≈‚∂ «¬«Â‘≈√ Á∂ ’¬∆ ËπßÁÒ∂ ÍøÈ∂ √ÍæÙ‡ ‘Ø
’∂ √≈‘Ó‰∂ ¡≈¬∂ ‘È, «Ó«Â¡ª √ÍæÙ‡ ‘ج∆¡ª ‘È ¡Â∂ ’¬∆ «Ï÷∂ Âæʪ ˘ ’zÓÏæË ’∆Â≈ ‹≈ √«’¡≈ ˛Õ ÓØ‘È‹ØÁÛØ
¡Â∂ ‘ÛæÍ≈ Á∆ ÷πÁ≈¬∆ «Úæ⁄ È◊, ÌÚÈ, ÓÈπæ÷∆ √∆, ÍÙ±¡ª Á∂ „ª⁄∂, Á∂Ú∆-Á∂ګ¡ª Á∆¡ª Ó±Â∆¡ª, ÏÂÈ,
¡Ω˜≈, √Û’ª ¡Â∂ «¬ÙÈ≈È ÿ ¡≈«Á ’¬∆ Ú√±¡ª Íz≈Í ‘ÈÕ «¬È∑ª ÂØ∫ Íø‹ ‘˜≈ √≈Ò Í«‘Òª Á∆ «√ß˱ ÿ≈‡Δ
ÁΔ √æ«Ì¡Â≈ Á≈ «◊¡≈È Íz≈Í ‘πßÁ≈ ˛Õ Â’«ÙÒ≈ Á∆ ÷πÁ≈¬∆ ÂØ∫ ’πÙ≈‰ ÚßÙ Á∂ √Ó∂∫-¥Ó Á∆ √ßÁ∆◊ËÂ≈ Á± ‘Ø ◊¬∆
˛Õ √ª⁄Δ (ÌØÍ≈Ò Á∂ ’ØÒ) Á∆ ÷πÁ≈¬∆ ÂØ∫ ÏπæË Á∆¡ª ’¬∆ Ó±Â∆¡ª Íz≈Í ‘ج∆¡ª ‘È, «¬‘ ÏπæË ¡Â∂ ‹ÀÈ ËÓ Á∂
¿πÊ≈È-ÍÂÈ Á∂ «¬«Â‘≈√ Á∆ ◊Ú≈‘ ‘ÈÕ «¬√ Â∑≈ √≈È≈Ê «Úæ⁄ Íz≈Í Ï≈’∆ ÏπæË ËÓ Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ «Ú√«ÂzÂ
‹≈‰’≈∆ «ÁßÁ∂ ‘ÈÕ

√Ú-ÓπÒª’‰ (self Assessment)
Ï‘π «Ú’ÒÍ∆ ÍzÙÈ (Multiple Choice Questions):
D. Ì≈Â∆ Íπ≈ÂÂÚ «ÚÌ≈◊ Á∆ √Ê≈ÍÈ≈............«Úæ⁄ ‘ج∆Õ
(¡) AHF@ (Ï) AHFB

(√) AGD@ (Á) AHHE
E. √ª⁄∆ (ÌØÍ≈Ò Á∂ ’ØÒ) Á∆ ÷πÁ≈¬∆ ÂØ∫..............Á∆¡ª ’¬∆ Ó±Â∆¡ª Íz≈Í ‘ج∆¡ª ‘ÈÕ
(¡) Ó‘≈Ú∆ (Ï) ÏπæË
(√) Í≈ÙÚÈ≈Ê (Á) ¡≈ÈßÁ

F. Ô±È≈È∆ Ô≈Â∆ ÓÀ◊√Ê∆Ș «’√ Á∂ ÁÏ≈ «Úæ⁄ ¡≈«¬¡≈ √∆?
(¡) ⁄ßÁ ◊πÍ ÓΩ«¡≈ (Ï) «ÏßÏ√≈
(√) ¿πÁ≈«¬È (Á) ¡‹≈ÂÙæÂ±
G. ‹≈Á±, ÂßÂ-ÓßÂ ¡Â∂ ‡±‰∂ Á≈ ¿πÒ∂÷ ˛Õ
(¡) Â◊Ú∂Á (Ï) √Ó≈Ú∂Á
(√) Ô‹πÚ∂Á (Á) ¡ÊÚ∂◊

«¬√ Â∑≈ Íz≈⁄∆È Ì≈Â∆ «¬«Â‘≈√ Á≈ «˜¡≈Á≈Â ¡«Ò÷ «‘æ√≈ ¿π‘∆ ÷πÁ≈¬∆ ÂØ∫ Íz≈Í √Óæ◊∆ ”Â∂ ¡Ë≈« ˛
¡Â∂ ¿π√ ˘ «¬√∂ ¡Ë≈ ”Â∂ «ÒÍ∆ÏæË ’∆Â≈ «◊¡≈ ˛Õ
(2) ¡«ÌÒ∂÷ (epigraphs)- Íz≈⁄∆È Ì≈ «Úæ⁄ ≈‹È∆«Â’ «¬«Â‘≈√ Á∂ ÍπÈ «ÈÓ≈‰ «Úæ⁄ ¡«ÌÒ∂÷ª Á≈ «ÚÙ∂Ù
Ó‘æÂÚ ˛Õ «¬√ È≈Ò «¬«Â‘≈√ Á∆¡ª ’¬∆ ’Û∆¡ª ˘ ‹ØÛÈ «Úæ⁄ √‘≈«¬Â≈ «ÓÒ∆ ˛Õ ¡«ÌÒ∂÷ª Á∂ Ó≈«Ë¡Ó È≈Ò
«ÚÁÚ≈Ȫ È∂ ¿π√ ‹≈‰’≈∆ Á≈ Íz∆ÙØË Ú∆ ’∆Â≈ ˛ ‹Ø ¿πÈ∑ª ˘ ‘Ø √≈ËȪ ÂØ∫ Íz≈Í ‘ج∆¡ª ‘ÈÕ «¬«Â‘≈√ ‹≈ȉ
Á≈ √Ø √Ì ÂØ∫ «˜¡≈Á≈ ÌØ√∂ÔØ◊ ˛Õ «¬È∑ª Á∆ Í«‘Ò’ÁÓ∆ ”Â∂ Ùæ’ È‘∆∫ ’∆Â≈ ‹≈ √’Á≈ «’™«’ «¬‘ Ë≈±¡ª
¡Â∂ ÍæÊª ”Â∂ ¡ß«’ ‘ÈÕ «¬‘ ¡«ÌÒ∂÷ ÍæÊª Á∆¡ª «ÙÒ≈Úª, √Âß̪, Â≈Ó ÍæÂª, Ó±Â∆¡ª, ◊πÎ≈Úª ¡Â∂
ÌÚȪ Á∆¡ª Á∆Ú≈ª ”Â∂ ÷πÁ∂ ‘ج∂ ‘ÈÕ «¬È∑ª ¡«ÌÒ∂÷ª «Úæ⁄ ’¬∆ Ì≈Ù≈Úª Á≈ «¬√Â∂Ó≈Ò ’∆Â≈ «◊¡≈ ˛Õ ¡√Ò

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 5