Page 14 - DHIS101_HISTORY_OF_ANCIENT_INDIA_UPTO_1000_A.D_PUNJABI

«¬’≈¬∆ñA: Íz≈⁄∆È Ì≈Â∆ «¬«Â‘≈√ Á∂ √ØÂ

’Á∂ ‘ÈÕ «¬‘ Ò∂÷ ¿π√ Á∂ √≈∂ ≈‹ ÷∂Â «Úæ⁄ «Ï÷∂ ͬ∂ ‘È ¡Â∂ Óπæ÷ ÂΩ ”Â∂ ≈‹≈«◊¡≈Úª ¡Â∂ ÿØÙ‰≈Úª Á∂ È؇
±Í «Úæ⁄ ’πfi ¡«ÌÒ∂÷ª ”Â∂ ÏπæË ËÓ Á∂ «√˪ ”Â∂ ’πfi Â∂ ¡ÙØ’ Á∂ ‹∆ÚÈ Á∂ ¡≈ÁÙ ¡ß«’ ‘ÈÕ «¬‘ Óπæ÷ ÂΩ
”Â∂ Ïz≈‘ÓΔ ¡Â∂ ÷ØÙ·∆ «ÒÍ∆ «Úæ⁄ «Ò÷∂ ◊¬∂ √ÈÕ
¡ÙØ’ Á∂ √Ó∂∫ ÂØ∫ Ï≈¡Á Á∂ ‹Ø ¡«ÌÒ∂÷ «ÓÒÁ∂ ‘È ¿π‘ ≈‹’∆ ¡Â∂ ¡≈‹’∆ ÁØȪ Â∑ª Á∂ ‘ÈÕ ≈‹’Δ Ò∂÷ª «Úæ⁄
≈‹ ’Ú∆¡ª ÚæÒØ∫ ≈«‹¡ª ¡Â∂ √Ó≈‡ª Á∆ ÍzÙß√≈ ’∆Â∆ ◊¬∆ ˛Õ √ÓπÁ ◊πÍ Á∆ ¡«‹‘∆ ‘∆ ÍzÙ√Â∆ «¬Ò≈‘≈Ï≈Á
Á∂ «’Ò∂ «Úæ⁄ ÓΩ‹±Á ˛, ◊πÍÂ’≈Ò∆È Á∆ ‹≈‰’≈∆ Ú∆ Óπæ÷ ÂΩ ”Â∂ «¬√ √Ø ”Â∂ ¡Ë≈« ˛Õ «¬’ Í≈√∂ Ïß◊≈Ò
«Úæ⁄ √ÀÈ ÚßÙ Á∂ «Ú’Ó√∂È Á∆ ÍzÙ√Â∆ ¡Â∂ Á±√∂ Í≈√Ï∂ ÌØ‹ Á∆ ◊Ú≈Ò∆¡ ÍzÙ√Â∆ ÍzÂ∆‘≈ª Á∂ «¬«Â‘≈√ Á∂ Óπæ÷
√Ø ‘ÈÕ ⁄≈Ò±«’¡≈ ÚßÙ∆ ≈‹≈ ÍπÒ’∂«ÙÈ Á±‹≈ Á∆ ÍzÙ√Â∆ Ú∆ Ï‘π ӑæÂÚͱÈ «¬«Â‘≈«√’ ËÃØ‘ ˛Õ ¡≈‹’Δ
Ò∂÷ª Á∆ √ß«÷¡≈ Ï‘π «˜¡≈Á≈ ˛Õ «˜¡≈Á≈Â ¡≈‹’∆ Ò∂÷ Á∂ÚÂ≈Úª Á∆¡ª Ó±Â∆¡ª ¡Â∂ Óß«Áª ¡≈«Á ”Â∂ «Ò÷∂
‘ÈÕ «¬È∑≈ Á∂ Ó≈«Ë¡Ó È≈Ò «¬’ Í≈√∂ ÂæÂ’≈Ò∆È Ë≈«Ó’ ‹∆ÚÈ ¡Â∂ ’Ò≈ Á≈ «◊¡≈È Íz≈Í ‘πßÁ≈ ˛ ¡Â∂ Á±√∂
Í≈√∂ ¿π√ √Ó∂∫ Á∆ Ì≈Ù≈ ÙÀÒ∆ ¡Â∂ √≈«‘ ”Â∂ ⁄≈ȉ≈ ÍÀ∫Á≈ ˛Õ «ÚÁ∂Ùª «Úæ⁄ Ú∆ ’¬∆ ¡«‹‘∂ ¡«ÌÒ∂÷ «ÓÒ∂ ‘È, ‹Ø
Ì≈Â∆ «¬«Â‘≈√ ”Â∂ ⁄≈ȉ≈ Í≈™Á∂ ‘ÈÕ ‹≈Ú≈, √πÓ≈Â≈, ⁄∆È, «ÂæÏ ¡Â∂ Ùz∆¶’≈ «Úæ⁄ «ÓÒ‰ Ú≈Ò∂ Ò∂÷ Ì≈Â
Á∂ «ÚÁ∂ÙΔ¡ª È≈Ò √Ïß˪ ”Â∂ ⁄≈ȉ≈ Í≈™Á∂ ‘ÈÕ

«¬√ Â∑≈ «¬‘ ¡«ÌÒ∂÷ √Ó≈‡ª Á∆ ÚÀÙ≈Ò∆, Ù≈√È ’≈Ò ¡Â∂ ¿πÈ∑ª Á∂ √≈Ó≈‹ «Ú√Ê≈ Á∆ ‹≈‰’≈∆ «ÁßÁ∂ ‘È,
È≈Ò ‘∆ Á∂Ù ¡Â∂ √Ó∂∫ Á∆¡ª √«ÊÂ∆¡ª ÂØ∫ Ú∆ ‹≈‰± ’≈™Á∂ ‘ÈÕ «¬È∑ª ¡«ÌÒ∂÷ª Á∂ ¡«‘√≈√ «Úæ⁄ Íz≈⁄∆È Ì≈Â
Á∂ ’¬∆ ÍøÈ∂ ¡Ë±∂ ‘∆ «‘ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ
(3) √Ó≈’ (Monuments)- «‹√ Â∑ª ¡«ÌÒ∂÷ª Á∂ Ó≈«Ë¡Ó È≈Ò Íz≈⁄∆È Ì≈Â∆ «¬«Â‘≈√ Á∂ ≈‹È∆«Â’ Íæ÷
Á∆ ‹≈‰’≈∆ «Úæ⁄ √‘≈«¬Â≈ «ÓÒ∆ ˛, ¿π√∂ Â∑ª √Ó≈’ª ÚæÒØ∫ Íz≈⁄∆È Ì≈ Á∂ √ß√«¥«Â’ ¡Â∂ Ë≈«Ó’ ‹∆ÚÈ
Á≈ «◊¡≈È Íz≈Í ‘πßÁ≈ ˛Õ «¬È∑ª √Ó≈’ª «Úæ⁄ ÌÚÈ, Ó±Â∆¡ª, ’Ò≈ ’∆Â∆¡ª, √±Í, Óæ·, «Ú‘≈, ⁄ÀÂÔ,
Óß«Á ¡Â∂ «⁄æÂ’≈∆ ¡≈«Á ˘ Ù≈«ÓÒ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ ¡«Ë¡ÀÈ Á∆ «ÁzÙ‡∆ ÂØ∫ «¬È∑ª ˘ Á∂Ù∆ √Ó≈’ª ¡Â∂ «ÚÁ∂Ù∆
√Ó≈’ª «Úæ⁄ Úß«‚¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ
Á∂Ù∆ √Ó≈’ª «Úæ⁄ Óπæ÷ √Ó≈’ Â’«ÙÒ≈, ÓÊπ≈, ’Ø√Ó, √≈È≈Ê, Í≈‡Ò∆ ÍπæÂ, ≈‹«◊∆, fiª√∆, È≈¶Á≈ ¡≈«Á
√Ê≈Ȫ ”Â∂ ‘ÛæÍ≈ ¡Â∂ ÓØ‘È‹ØÁÛØ «Úæ⁄ ÓΩ‹±Á ‘ÈÕ Â’«ÙÒ≈ ÷∂Â Á∆ ÷πÁ≈¬∆ «Úæ⁄ Íz≈Í √Ó≈’ª ÂØ∫ ’πÙ≈‰’≈ÒΔÈ
«ÓÂΔ ÌzÓ Á≈ ‘æÒ √ßÌÚ ‘Ø«¬¡≈ ˛Õ «¬√∂ Â∑≈ ‘ÛæÍ≈ ¡Â∂ ÓØ‘È‹ØÁÛØ «Úæ⁄ ÷πÁ≈¬∆ È≈Ò «√ß˱ ÿ≈‡∆ Á∆ Íø‹ ‘˜≈
√≈Ò Íπ≈‰∆ √æ«Ì¡Â≈ Á∆ ‹≈‰’≈∆ Íz≈Í ‘ج∆ ˛Õ √≈È≈Ê Á∆ ÷πÁ≈¬∆ ÂØ∫ Ï‘π √Ã∂Ù·Â≈ Èæ’≈Ù∆ ΩÙÈ∆ «Úæ⁄ ¡≈¬∆
˛ «‹√ Á∆ √ÓÂ≈ √ß√≈ «Úæ⁄ ¡ÈÔßÂ √ßÌÚ È‘∆∫ ‘ÀÕ «¬È∑ª ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ¡‹ÈÂ≈ Á∆¡ª ◊πÎ≈Úª Á∆ «⁄æÂ’≈∆,
fiª√∆ «˜Ò∑∂ Á∂ Á∂Ú◊Û «Úæ⁄ ÍæÊ Á≈ Óß«Á, Ì∆Â «Íø‚ (’≈ÈÍπ) «¬‡Ø∫ Á≈ Óß«Á ¡Â∂ È≈¶Á≈ «Úæ⁄ Íz≈Í ‘ج∆
ÏπæË Á∆ ªÏ∂ Á∆ Ó±Â∆ ‹Ø «’ √Ó≈’ È‘∆∫ ˛ Íz≈⁄∆È Ì≈Â∆ Ó±Â∆ ’Ò≈ Á∆ Ùz∂Ù·Â≈ Á∆ Í«‘⁄≈‰ ˛Õ
«ÚÁ∂Ùª «Úæ⁄ ‹Ø √Ó≈’ «ÓÒÁ∂ ‘È ¿πÈ∑ª «Úæ⁄ Ì≈ Á∂ ÚÀ«Á’ √ÏßË≈ ”Â∂ ⁄≈ȉ≈ Í≈™Á∂ ‘ÈÕ «¬‘ √Ó≈’
Á∂Ú≈«Ò¡≈ ¡Â∂ Ó±Â∆ ¡≈«Á Á∂ ±Í «Úæ⁄ ‘؉ Á∂ ’≈È ¿πÊ∂ Á∂ Ì≈Â∆ ËÓ ¡Â∂ √ß√«¥Â∆ Á∂ Íz⁄≈ Á∆ ‹≈‰’≈∆
«ÁßÁ∂ ‘ÈÕ ‹≈Ú≈ ¡Â∂ ’ßÏØ‹ «Úæ⁄ Íz≈Í √Ó≈’ª ÂØ∫ Ì≈Â∆ ’Ò≈ Óπæ÷« ‘Ø ¿π·∆ ˛Õ ‹≈Ú≈ Á∂ ’¬∆ Á∂Ú≈«Ò¡≈ ¡Â∂
‘Ø √Ó≈’ ΩÙÈ∆ «Úæ⁄ ¡≈¬∂ ‘ÈÕ ÓÒ≈«¬¡≈, ¶◊≈ ¡Â∂ Ï≈Ò∆ ¡≈«Á Á∆ͪ «Úæ⁄ Ú∆ Óß«Áª, Ó±Â∆¡ª ¡Â∂ ‘Ø
√Ó≈’ª Á∆ ÌÓ≈ ˛Õ «¬‘ √Ó≈’ «¬‘ «√æË ’È Á∂ Ò¬∆ ’≈Î∆ ‘È «’ Ì≈ Á∂ ÒØ’ «¬È∑ª Á∂Ùª «Úæ⁄ ¡≈͉∂
ËÓ ¡Â∂ √ß√«¥Â∆ Á∂ Íz⁄≈ ¡Â∂ Íz√≈ Á∂ Ò¬∆ ◊¬∂Õ ¿πÈ∑≈ È∂ ¡≈͉∂ «Ú⁄≈ È≈Ò Ì≈ Ú≈√∆¡ª È∂ ÍzÌ≈«ÚÂ
’∆Â≈ ¡Â∂ ¡≈͉≈ √ß√«¥«Â’ √≈Ó≈‹ √Ê≈«Í ’∆Â≈Õ «‘ßÁ± ÒØ’ Úæ‚∆ √ß«÷¡≈ «Úæ⁄ ¿πÊ∂ ‹≈ Ú√∂ Ú∆ √ÈÕ

(4) ÓπÁ≈Úª (coins)- Íz≈⁄∆È Ì≈Â∆ «¬«Â‘≈√ Ò∂÷‰ «Úæ⁄ ÓπÁ≈Úª, «√æ«’¡ª ¡Â∂ ÓØ‘ª Á≈ Ú∆ ÏÛ≈ Ó‘æÂÚ
˛Õ Ì≈ Á∂ Úæ÷-Úæ÷ «‘æ«√¡ª ÂØ∫ Úæ÷-Úæ÷ Â∑ª Á∆¡ª ÓπÁ≈Úª Íz≈Í ‘ج∆¡ª ‘ÈÕ B@F ¬∆. ͱ. ÂØ∫ C@@ ¬∆. Âæ’
Á≈ «¬«Â‘≈√ ª Óπæ÷ ÂΩ ”Â∂ ÓπÁ≈Úª ÂØ∫ Íz≈Í ‹≈‰’≈∆ ”Â∂ ‘∆ «Ò«÷¡≈ «◊¡≈ ˛Õ «¬√ ’≈Ò Á∆¡ª ÓπÁ≈Úª
Á∂ ¡«‘√≈√ «Úæ⁄ «¬‘ Ôπæ◊ ‘È∂∑∂ «Úæ⁄ ‘∆ Ï«‰¡≈ «‘ßÁ≈Õ Ì≈Â∆ ÓπÁ≈Úª ”Â∂ Í«‘Òª Á∂ګ¡ª Á∂ «⁄æÂ ‘∆
«Ò÷∂ ‘πßÁ∂ √È, ≈«‹¡ª Á∂ «⁄æÂ ¡Â∂ «ÓÂ∆¡ª ¡≈«Á È‘∆∫ √ÈÕ Ì≈ Á∂ ¿πÂ-Íæ¤Ó «Úæ⁄ ÏÀ’‡«¡≈ Á∂ Ô±È≈È∆
≈«‹¡ª È∂ ‹ÁØ∫ Ì≈ ”Â∂ Ù≈√È ’È≈ Ùπ± ’∆Â≈ ª ¿πÈ∑ª Á∂ √ßÍ’ «Úæ⁄ ¡≈ ’∂ Ì≈Â∆ ≈«‹¡ª È∂ Ú∆ ÓπÁ≈Úª
”Â∂ ¡≈͉∂ «⁄æÂ ¡Â∂ «ÓÂ∆¡ª Á∂‰∆¡ª Ùπ± ’∆Â∆¡ªÕ Ù’, ÍæÒÏ ¡Â∂ ’πÙ≈‰ ≈«‹¡ª È∂ Ú∆ Ô±È≈È∆ ≈«‹¡ª Á≈

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 7