Page 184 - DPOL101_POLITICAL_THEORY_PUNJABI

«¬’≈¬∆ñA@: «È¡≈

‹ªÁ≈ ˛ ¡Â∂ ¡≈͉∆ ÔØ◊Â≈ «√æË ’È Ò¬∆ ‹ª ¿πÂÍ≈ÁÈ ¡≈«Á «Úæ⁄ ÔØ◊Á≈È Á∂‰ Á≈ ¡Ú√ √Ì ˘ Ï≈Ï È؇
»Í «Úæ⁄ «ÁæÂ≈ ‹≈Ú∂◊≈, Ò∂«’È ÍÃÂ∆ÎÒ Ú≈√«ڒ ÔØ◊Â≈ Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ ‘∆ «ÁæÂ≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ
∂
∂
π
π
∂
ø
»
æ
Ø
π
«È¡≈ Á≈ Â∆√≈ ¡Ë≈ ˛ ˜ÂÕ «¬√ Ó≈ÈÁ‚ Á ¡È√≈ ‘ «Ú¡’Â∆ Á∆ ÓÈ÷ ‘‰ Á È≈ ’fi «È¿ÈÂÓ
»
Ø
Ø
»
˜ª ‘È, «‹√ Á∆ Ô◊Â≈/¡Ô◊Â≈ Á∆ ÍÚ≈‘ È≈ ’Á ‘¬ √ÂÙ‡ ‘‰∆ ‘∆ ⁄≈‘∆Á∆ ˛Õ ‘ «Ú¡’Â∆ Á Í◊‡
Ø
∂
Ø
ø
π
Ã
∂
Ã
∂
∂
∂
‘‰ Á È≈ ͫÂÙ·≈, ¡Ë≈, √ÚÂÂÂ≈ «‹Ú∫ ’fi Ó«Ò’ ¡«Ë’≈ ‘È ‹ ÂÁ Â’ Í È‘ƒ ‘ √’Á, ‹Á Â’
Ã
Ω
Ø
∂
æ
∂
æ
»
ø
∂
Ø
π
Ø
Ø
æ
»
ø
Ω
π
«Ú¡’Â∆ Á∆ ‡∆, ’ÍÛ≈, Ó’≈È Ú◊∆¡ª Ó«Ò’ ˜ª Í∆¡ª È‘ƒ ‘Á∆¡ª, Í «¬√ ¡Ë≈ Á∆ «ÚÚ‘≈«’
»
Ã
»
ø
π
π
Ã
Ø
√Ó«√¡≈ «¬‘ ˛ «’ “˜ ’∆ ˛?”- «¬√ ÍÙÈ Á≈ ’¬∆ √ÍÙ‡ ¿µÂ È‘ƒ «ÓÒÁ≈, ¿Á≈‘‰ Á Ò¬∆ «¬’ ¡Ó∆’∆
»
∂
æ
È≈◊«’ ˘ ◊∆Ï∆ Á∆ ÷≈ Â∫ ¿µÍ ÷‰ Ò¬∆ «‹È∆ ¡≈ÓÁÈ Á∆ ˜ ˛, ¿‘ «¬’ Ì≈Â∆ ˘ √«‘‹ ‘∆ ¡Ó∆
π
π
æ
∂
Ø
ø
»
∂
∑
ø
ø
∂
æ
∂
»
Ã
Ø
∂
Ò’ª Á∆ ’Â≈ «Ú⁄ Ò ‹≈Ú◊≈Õ «¬√ Âª ⁄◊∆ «√‘ «¬’ √Ú‹«È’ ˜ ˛, Í ‘’ ÁÙ «Ú⁄ «√‘ ”⁄
∂
»
æ
À
π
π
∂
æ
Ø
Ó≈ÈÁ‚ ¡Ò◊-¡Ò◊ ˛ ‹ ¿Èª Á∆ «√‘ √«÷¡≈ Á∆¡ª √«ÚË≈Úª Á∆ ¿ÍÒÏË∆ ” «ÈÌ ’Á≈ ˛Õ «¬√ Á∂
ø
æ
æ
æ
π
π
∑
»
√Ó≈È ˜ Á ¡È√≈ ¡≈ÓÁÈ Á‰≈ ’¬∆ Ú≈ ‘≈È∆’≈’ Ú∆ ‘Ø √’Á≈ ˛, «’™«’ «¬√ È≈Ò √ÓæÊ≈ ¡Â∂
∂
π
∂
ÔØ◊Â≈ ˘ Ëæ’≈ Òæ◊∂◊≈Õ
√ø÷∂Í «Úæ⁄ «È¡≈ Á≈ ’ج∆ Ú∆ ¡Ë≈ √Óæ«√¡≈Úª ÂØ∫ Óπ’ ȑƒ ˛∂Õ √Ó≈ÈÂ≈ Á≈ ’ج∆ Ó≈ÈÁø‚ È‘ƒ ‘πøÁ≈, ˜» Á≈
Ó≈ÈÁø‚ ÓÈπæ÷∆ √Ó≈ÈÂ≈ Á∂ Ó»Ò »Í «Úæ⁄ «Ú⁄≈ ÚæÒ √ø’∂ ’Á≈ ˛, ÍÃø» ◊π‰ ¡Â∂ ÔØ◊Â≈ Á∆ ÏÒ∆ ⁄Û∑≈ «ÁøÁ≈
˛Õ «¬√∂ Â∑ª ÔØ◊Â≈ Á≈ ¡Ë≈ √Ó≈‹ Á∂ Úæ÷-Úæ÷ ÒØ’ª «Úæ⁄ ¡øÂ ’’∂ ⁄æÒÁ≈ ˛ ¡Â∂ ¡À√∂ √Ó≈‹ «Úæ⁄ ¡ÔØ◊
ÒØ’ª ˘ ’ج∆ √Ê≈È È‘ƒ ˛Õ «È¡≈ Á≈ √æ⁄≈ Ó≈ÈÁø‚ «¬È∑ª «ÂøȪ ¡Ë≈ª Á∂ √Ó≈ÈÂ≈ Á∂ «‘æ ”⁄ ˛Õ
A@.A «È¡≈ Á≈ ¡Ê ¡Â∂ ¡ÚË≈È≈ (Meaning of Justice and Concepts)
«¬’ ÙÏÁ Á∂ »Í «Úæ⁄ (Justice) ÒÀ«‡È Ì≈Ù≈ Á∂ ‹√ (Jus) ÙÏÁ ÂØ∫ Ï«‰¡≈ ˛, «‹√ Á≈ ¡Ê ˛ ÏøÈ∑‰≈ ‹ª Ïæfi‰≈Õ
«¬√ ÍÃ’≈ «È¡≈ Á≈ ¡Ê ¿π√ √Ó≈«‹’ «ÚÚ√Ê≈ È≈Ò ˛, «‹√ «Úæ⁄ ÍÃ√Í √Ïø˪ È≈Ò Ïæfi∂ «‘øÁ∂ ‘ÈÕ √Ë≈‰
¡Ê ”⁄ «È¡≈ ¿π√ ¡Ú√Ê≈ Á≈ È≈Ó ˛, «‹√ «Úæ⁄ ¿π«⁄ ¡Ú√Ê≈ ‘ØÚ∂, «Ú¡’Â∆◊ ¡Â∂ √Ó≈«‹’ √Ïø˪ «Úæ⁄
√Ó≈ÈÂ≈ ‘ØÚ∂Õ «ÈÍæ÷Â≈, √Ú≈Ê‘∆‰Â≈ ¡Â∂ Â’√ø◊ÂÂ≈ ‘ØÚ∂, «‹√ «Úæ⁄ «Ú¡’Â∆ ¡≈͉∂-¡≈͉∂ ¡«Ë’≈ª
¡Â∂ ’ÂÚ Á≈ Í≈Ò‰ ’Á∂ ‘Ø‰Õ ÍÒ∂‡Ø Á∂ ¡Èπ√≈, ““«È¡≈ ÓÈπæ÷∆ ¡≈ÂÓ≈ Á∆ ¿π«⁄ ¡Ú√Ê≈ ¡Â∂ ÓÈπæ÷∆ √πÌ≈¡
Á∆ Íë’«Â’ Óø◊ ˛Õ
◊ÃΔ’ ¡Â∂ ØÓÈ ¡ÚË≈È≈ (Greek and Roman Concepts of Justice)
«È¡≈ Á∆ Ë≈È≈ Í«ÚÂÈÙ∆Ò ¡Â∂ Ï‘πÓπ÷∆ ‘∆ ˛Õ ‘∂’ √Ó≈‹ «Úæ⁄ «È¡≈ Á∆ ¡≈͉∆ Ú«ÙÙ‡ Ë≈È≈ ‘∆ ˛Õ
ÍÒ∂‡Ø È∂ ¡≈͉∆ Íπ√Â’ (Republic) «Úæ⁄ «È¡≈ Á∆ ¡≈ÁÙÚ≈Á∆ Ë≈È≈ ÍÃ√Âπ ’∆Â∆Õ «¬√ Á∂ ¡Èπ√≈ «È¡≈
«Ú¡’Â∆ Á∆ Íë’Â∆ Á∂ Í»∆ Â∑ª ¡Èπ’»Ò ˛ ¡Â∂ «¬√ ˘ ÓÈπæ÷∆ ÏΩ«Ë’ Â’ Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ ÷Ø«‹¡≈ ¡Â∂ √Ó«fi¡≈
‹≈ √’Á≈ ˛, ¿π√ Á∂ «È¡≈ ˘ √Á◊π‰ Á∂ «Ú⁄≈ ¡ø◊ª «Úæ⁄ «¬’ ¡ø◊ Óø«È¡≈ (‘Ø «ÂøÈ ¡ø◊ ‘È : ÏπæË∆, √«‘‹Â≈,
√ÓæÊ≈)Õ «È¡≈ ˘ √Ú¿π⁄ ◊π‰ Á∆ ÍÃ∆Ì≈Ù≈ «ÁæÂ∆ ◊¬∆, «’™«’ «¬‘ Ï≈’∆ √≈∂ ◊π‰ª ÏπæË∆, √«‘‹Â≈ ¡Â∂ √ÓæÊ≈
”⁄ √Ó≈ÈÂ≈ ’Ú≈™Á≈ ˛Õ ÍÒ∂‡Ø Á∂ ¡Èπ√≈ Íë’Â∆ È∂ ’πfi ÒØ’ª ˘ ÁÙ«È’ ¡Â∂ «⁄øÂ’ ω≈«¬¡≈ ˛, «‹È∑ª ˘
’πÒ∆È «’‘≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ ’πfi ÒØ’ª ˘ ¡≈’Ó’ ¡Â∂ √»Ú∆ ω≈«¬¡≈ ˛, «‹Ú∂∫ ÔØË≈ ¡Â∂ ‘Øª ˘ ⁄ø◊∂ ‘πÈÓøÁ
¡Â∂ «ÙÒÍ’≈Õ «È¡≈ Á∆ Óø◊ ˛ «’ ‘∂’ «Ú¡’Â∆ Íë’Â∆ Áπ¡≈≈ Úø‚∂ ‘ج∂ ¡≈͉∂ √‡∂ÙÈ ”Â∂ ‘∂, ¡Ê≈ ¿π‘
’ÂÚ «ÈÌ≈¿π‰, «‹√ Á∂ ¿π‘ ÔØ◊ ˛Õ «¬√ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ «’™«’ «Ú¡’Â∆◊ ◊π‰ √Ó≈«‹’ √øÍ»ÈÂ≈ ¡Ê≈Â
“≈‹” Á∂ ◊π‰ª Á≈ ‘∆ Òÿ» »Í ‘πøÁ∂ ‘È, ¡ø : «È¡≈ Á∆ Íë’Â∆ Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ≈‹ Á∆ √Ó≈«‹’ Íë’Â∆ Á∂ ¡Ë≈
”Â∂ ‘∆ ’∆Â≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ «¬‘ √Ó≈«‹’ ≈‹ Áπ¡≈≈ «ÈÙ«⁄ ’∆Â∂ ‹≈‰ Ú≈Ò∂ ’øÓ ˘ «ÈÌ≈¿π‰ «Úæ⁄ √øÍ»È ‘πøÁ≈
˛Õ ÍÒ∂‡Ø Á∂ ¡Èπ√≈, «È¡≈ ¿π√ √øÂπÒÈ ¡Â∂ √Ó≈‹ Á≈ È≈Ó ˛ ‹Ø «¬√ Á∂ ÈÂ∆‹∂ Ú‹Ø∫ ÍÀÁ≈ ‘πøÁ≈ ˛Õ
ÍÒ∂‡Ø Á∂ ⁄∂Ò∂ ¡√Âπ È∂ «È¡≈ Á∂ «√˪ «Úæ⁄ Í«ÚÂÈ ’∆Â≈ ¡Â∂ «¬‘ Óø«È¡≈ «’ «È¡≈ Á∆ Ë≈È≈ «Úæ⁄ ’πfi ‘æÁ
Âæ’ √Ó≈ÈÂ≈ Á∆ ¡ø«È«‘ ‘πøÁ∆ ˛Õ «¬√ √Ó≈ÈÂ≈ Á≈ ¡Ë≈ √Ó≈È «ÚÚ‘≈ (Equal Treatment) ¡Â∂ √Ó≈È
¡ÈπÍ≈ (Proportionality) ‘Ø √’Á≈ ˛Õ «ÚÚ‘≈ Á∆ √Ó≈ÈÂ≈ «Ú«ÈÔÓ≈ÂÓ’ (Commutative) «È¡≈ ÚæÒ ÒÀ
‹ªÁ∆ ˛, ‹Á «’ √Ó≈È ¡ÈπÍ≈ √Ó≈ÈÂ≈ «ÚÂÈ≈ÂÓ’ (Distributive) «È¡≈ «Úæ⁄ Ù≈«ÓÒ ‘πøÁ∆ ˛Õ «ÚÂÈ≈ÂÓ’
«È¡≈ Á∂ Ó≈ÈÁø‚ «ÈÙ«⁄ ’È≈ «ÚË≈È Óø‚Ò Á≈ ’øÓ ˛, ‹Á «’ «Ú«ÈÔ≈ÂÓ’ «È¡≈ Á∂‰≈ ‹æ‹ Á≈ ’ÂÚ
LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 177