Page 189 - DPOL101_POLITICAL_THEORY_PUNJABI

≈‹È∆«Â’ «√˪Â

È؇ “⁄ß«◊¡≈¬∆ Á∆ ¡ÚË≈È≈” «Úæ⁄ ¿π‘ √Ì ’πfi È«‘æ ˛ ‹Ø ÓÈπæ÷∆ ‹∆ÚÈ Á∂ Ò¬∆ Ó»πÒÚ≈È ˛Õ «¬√ «Úæ⁄ ¿πÈ∑ª √≈∂
¡ß«ÂÓ ¿πÁ∂Ùª ˘ Ù≈«ÓÒ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛ ‹Ø ¡√∆∫ ¡≈͉∂ Ò¬∆ Íz≈Í ’È≈ ⁄≈‘πßÁ∂ ‘ª ¡Â∂ È≈Ò ‘∆ È≈Ò Á±√∂ ÒØ’ª
Á∂ È≈Ò Ò◊≈Ú ¡Â∂ ¡È∂’ª √Ó±‘ª ¡Â∂ √ÓπÁ≈«¬ Á∂ ÍzÂ∆ «ÈÙ·≈Õ

Á±√≈, ≈Ò√ «ÈÍæ÷Â≈ Á∂ ±Í «Úæ⁄ «È¡≈ Á∂ «√˪ ˘ «¬’ “≈‹ÈΔ«Â’ Ë≈È≈” (Political Concept) ÓßÈÁ≈
˛Õ «¬√ Íz’≈ Á∆ Ë≈È≈ Á∆¡ª «ÂßÈ «ÚÙ∂ÙÂ≈Úª ‘È :(i) «¬‘ «¬’ ÈÀ«Â’ Ë≈È≈ ˛ «‹√ Á≈ √ÏßË √Ó≈‹ Á∂
Ó±Ò „ª⁄∂ È≈Ò ˛, ¡Ê≈ √Ó≈‹ Á∂ Óπæ÷ √Ó≈«‹’, ¡≈«Ê’ ¡Â∂ ≈‹È∆«Â’ √ß√Ê≈Úª È≈Ò ¡Â∂ «¬‘ √≈∂ «ÓÒ
’∂ √Ó±«‘’ √«‘ÔØ◊ Á∆ «¬’ «ÚÚ√Ê≈ «Úæ⁄ «’√ Â∆’∂ È≈Ò «Îæ‡ ‘Ø ‹≈Ú∂ ¡Â∂ «¬’ Í∆Û∑∆ ÂØ∫ Á±√∆ Í∆Û∑∆ Âæ’
⁄ÒÁ∆ ‘∂Õ Á±√≈, “√Ú‹È’ ≈‹ÈΔ«Â’ √ß√«¥ÂΔ” (Public Political Culture) «Úæ⁄ ¡ÚË≈È≈Úª Á≈ «¬’
¡«‹‘≈ ÈÀµ‡Ú’ Ù≈«ÓÒ ‘πßÁ≈ ˛, «‹√ «Úæ⁄ ≈‹È∆«Â’ ¡ÚË≈È≈ Á∆ «Ú¡≈«÷¡≈ ’∆Â∆ ‹≈ √’Á∆ ˛ ¡Â∂ ¿π√
Ï≈∂ ‹≈‰’≈∆ «ÁæÂ∆ ‹≈ √’Á∆ ˛Õ Â∆√≈, «¬√ Á∆ «ÚÙ∂ Ú√± ’πfi ÓΩ«Ò’ «Ú⁄≈ª Á∂ √ßÁÌ «Úæ⁄ «Ú¡’ ‘πßÁ∆
˛, «‹√ ˘ «’√∂ Íz‹≈ª«Âz’ √Ó≈‹ Á∆ √Ú‹È’ ≈‹È∆«Â’ √ß√«¥Â∆ «Úæ⁄ È«‘æ Á∂«÷¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ «¬‘
√Ú‹È’ √ß√«¥Â∆ «¬’ √ø«ÚË≈«È’ Ù≈√È Á∆ ≈‹È∆«Â’ √ß√Ê≈Úª ¡Â∂ «¬√ Á∆ «Ú¡≈«÷¡≈ Á∆ √Ú‹È∆’
ÍÃøÍ≈Úª È≈Ò «ÓÒ ’∂ ωÁ∆ ˛Õ
ÂΔ√Δ, «È¡≈ Á∆ ≈‹È∆«Â’ Ë≈È≈ «¬’ “«ÚÚ∂’ÙΔÒ È≈◊«’” ( reasonable citizen) Á∆ Ë≈È≈ ÚæÒ √ß’∂Â
’Á∆ ˛Õ È≈◊«’ª Á∂ ¿π√ √«ÊÂ∆ «Úæ⁄ «ÚÚ∂’Ù∆Ò Óß«È¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ ‹ÁØ∫ Í∆Û∑∆¡ª Á∂ √«‘ÔØ◊ Á∆ «¬’ «ÚÚ√Ê≈
«Úæ⁄ «¬’ Á±√∂ ˘ √ÚÂßÂ ¡Â∂ Ï≈Ï √ÓfiÁ∂ ‘ج∂, ¿π‘ «¬’ Á±√∂ ˘ √Ó≈«‹’ √«‘ÔØ◊ Á∆ ¿π«⁄ Ùª Í∂Ù
’È Ò¬∆ ¿πÂ≈ÚÒ∂ «‘ßÁ∂ ‘ÈÕ «¬√ Á≈ ÓÂÒÏ ˛ Ò¬∂ ◊¬∂ ÎÀ√«Ò¡ª ˘ Ó≈ÈÂ≈ Á∂‰≈ ¡Â∂ «¬√ Á∂ ÈÂ∆«‹¡ª Á∂ ÏØfi
˘ √«‘‰ ’È Ò¬∆ «Â¡≈ «‘‰≈Õ √≈˘ «¬‘ √Ú∆’≈ ’È Ò¬∆ Ú∆ «Â¡≈ «‘‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛ «’ «ÚÚ∂’Ù∆Ò
«Ú¡’Â∆ «ÏȪ «’√∂ ◊z«‘ Â∂ ¡≈͉∂ ¡Â∂ √Ó±‘ «‘æ Á≈ È≈ ˜±∆ «Ë¡≈È æ÷∂ «ÏȪ Ú∆ «¬’ Á±√∂ Á∂ È≈Ò ÓæÂÌ∂Á
æ÷ √’Á∂ ‘ÈÕ «¬’ «ÚÚ∂’Ù∆Ò «Ú¡’Â∆ ≈‹È∆«Â’ Ù’Â∆, ‹∂’ ¿π‘ ¿π√ ˘ «ÓÒ ‹ªÁ∆ ˛, Á≈ ÍzÔØ◊ ¡«‹‘∂
«Ú¡≈Í’ «Ú⁄≈ª ˘ ÁÏ≈¿π‰ Ò¬∆ ¡«ÚÚ∂’ ͱÈ ÓßÈ∂◊≈ ‹Ø ¡«ÚÚ∂’Ù∆Ò È‘∆∫ ˛, ‘≈Òª«’ «¬‘ «Ú⁄≈ ¿π√ Á∂
«Ú⁄≈ª È≈Ò Ó∂Ò È≈ ÷ªÁ∂ ‘Ø‰Õ ¿π√ Á≈ ¡Ê ˛ «’ «ÚÚ∂’Ù∆Ò «Ú¡’Â∆ «’√∂ ËÓ ˘ ÁÏ≈¿π‰ ¡Â∂ ¿π√ ˘ ◊À
’≈˘È∆ È‘∆∫ ·«‘≈¬∂◊≈ ⁄≈‘∂ ¿π‘ ¿π√ Á∂ ¡≈͉∂ ËÓ È≈Ò ¡Òæ◊ ‘ØÚ∂Õ ¿π‘ ¿π√ √«ÊÂ∆ «Úæ⁄ Ú∆ ¡«‹‘≈ È‘∆∫
’∂◊≈ ‹ÁØ∫ ¿π√ Á≈ ËÓ Ï‘πÓ «Úæ⁄ ‘Ø ‹≈Ú∂ ¡Â∂ ¿πÈ∑ª ˘ ÁÏ≈¿π‰ Á≈ ‚ Ú∆ ÷ÂÓ ‘Ø ‹≈Ú∂Õ
⁄ΩÊΔ, ≈Ò√ Á∂ «È¡≈ Â∂ «Ú⁄≈ ‘≈Ï√ ¡Â∂ Ò≈’ Á∂ √Ó≈«‹’ √ÓfiΩÂ∂ Á∂ «√˪ Á∆ ÍÃøÍ≈ ”Â∂ ¡Ë≈« ˛Õ «¬√
«√˪ Á∂ ¡Èπ√≈, ≈‹È∆«Â’ ¡≈«◊¡≈ Í≈Ò‰ ˘ √Ófi‰ Ò¬∆, √≈˘ «¬√ √«ÊÂ∆ Á∆ ’ÒÍÈ≈ ’È∆ ⁄≈‘∆Á∆
˛ «’ √’≈ ¡Â∂ ’≈˘È È≈Ò √Ïø«Ë «’È∑ª √ß◊«·Â √Ó≈‹ ÂØ∫ Í«‘Òª «Ú¡’Â∆ «’‘Ø «‹‘≈ √∆ ¡Â∂ «Î «¬‘
√Ú≈Ò Íπæ¤ØÕ (i) «’ «’È∑ª ’≈Ȫ È∂ «Ú¡’Â∆ ˘ «¬’ √ß◊·Â √Ó≈‹ ω≈¿π‰ Ò¬∆ Íz∂« ’∆Â≈ ‘ØÚ∂◊≈Õ (ii) «¬√
Íz’≈ ≈‹È∆«Â’ ¡Ú√Ê≈ «Úæ⁄ ¡≈͉∂ ÍÃ√Í √Ó≈«‹’ √øÁ̪ ˘ «ÈÁ∂«Ù ’È Ò¬∆ «’È∑ª «√˪ª ˘ ¸«‰¡≈
‘ØÚ∂◊≈Õ √Ó≈«‹’ √ÓfiΩÂ∂ «Úæ⁄ «ÂøÈ «ÚÙ∂ÙÂ≈Úª ‘È ‹Ø «¬√ ˘ Ú«ÙÙ‡ ω≈™Á∆ ˛Õ (i) ≈‹È∆«Â’ ¡Ú√Ê≈ (ii)
≈‹È∆«Â’ ¡Ú√Ê≈ ‹Ø ÒØ’ª È∂ ÍÃ≈’- ≈‹È∆«Â’ «ÚÚ√Ê≈ ÂØ∫ «È’Ò‰ Ò¬∆ ω≈¬∆ ¡Â∂ (iii) ¿π‘ Ú≈√«ڒ
¡Ú√Ê≈ ‹Ø «È¡≈Í»È ˛, «‹√ Á∂ ¡øÂ◊ ¡√ƒ ‘π‰ «‘ ‘∂ ‘ª, «¬√∂ ¥Ó È≈Ò ≈Ò√ È∂ ¡≈͉∂ «√˪ «Úæ⁄
«ÂøÈ ¡Ú√Ê≈Úª Á∆ ◊æÒ ’∆Â∆ ˛Õ (i) Ó»Ò √«ÊÂ∆ (Original Position) (ii) «È¡≈Í»È √Ó≈«‹’ ¡Ú√Ê≈ «‹√ Á≈
„ª⁄≈ «È¡≈ Á∂ ÁØ «√˪ª Á∂ √øÁÌ «Úæ⁄ √ÍÙ‡ ’∆Â≈ «◊¡≈ ˛ (iii) Ú≈√«ڒ √Ó≈‹ (Actual society)Õ
«’™«’ ≈Ò√ Á≈ «√˪ ‘≈Ï√, Ò≈’ Á∆ Â∑ª √Ó≈«‹’ √ÓfiΩÂ∂ ”Â∂ ¡Ë≈« ˛ ¡Â∂ ≈Ò√ Ú∆ Íë’«Â’ ¡Ú√Ê≈
(Pre-Social State of Nature) Á∆ ◊æÒ ’Á≈ ˛, «‹√ «Úæ⁄ ÒØ’ √«‘Ó Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ ¿π√ √Ó≈‹ Á≈ √Ú»Í
«ÈÙ«⁄ ’È◊∂, «‹√ «Úæ⁄ ¿π‘ «‘‰≈ Í√øÁ ’È◊∂ ‹Ø «ÈÍæ÷ ⁄؉ Á∆¡ª ÍÃ√«ÊÂ∆¡ª «Úæ⁄ «È¡≈ √ø◊ ‘ØÚ∂◊≈Õ
(which will be just under conditions of impartial choice)Õ «¬√ √øÁÌ «Úæ⁄ ≈Ò√ ’¬∆ ¡ÈπÓ≈È Ò◊≈™Á≈
˛Õ Í«‘Ò≈, √≈∂ ÒØ’ «¬’-Á»√∂ ÍÃÂ∆ ¿πÁ≈√∆È ‘πøÁ∂ ‘È, ‹Á Âæ’ ¿πÈ∑ª Á∂ «Ú¡’Â∆◊ «‘ª Á∆ Í»Â∆ ‘πøÁ∆
«‘øÁ∆ ˛, ¿π‘ È≈ ª Á»√∂ Á∂ ’øÓª «Úæ⁄ Á÷Ò «ÁøÁ∂ ‘È ¡Â∂ È≈ ‘∆ «¬’-Á»√∂ È≈Ò ¬∆÷≈ Á≈ ¡ÈπÌÚ ’Á∂
‘ÈÕ Á»√≈, «¬’ ÈÚ∂∫ √Ó≈‹ √ÏøË∆ ÎÀ√Ò≈ ÒÀ∫Á∂ ‘ج∂ √≈∂ ¡≈͉∂-¡≈͉∂ «‘ª Á∆ «˜¡≈Á≈Â √øÂπÙ‡Â≈ Á≈ ‘æÒ
’È≈ ⁄≈‘π‰◊∂, «‹Ú∂∫ ¡«Ë’≈, √Ó≈ÈÂ≈, ÓΩ’≈, ËÈ ¡≈«ÁÕ Â∆√≈, ¿π‘ √≈∂ “¡È«Ì◊Â≈ Á∂ ÍÁ∂” (Veil of
ignorance) «Úæ⁄ ‘؉◊∂ ‹Ø ¿πÈ∑ª ˘ Á»√«¡ª Á∆ √ÓæÊ≈ Á∆ ‹≈‰’≈∆ ÂØ∫ Úªfi≈ æ÷∂◊≈Õ √ÓfiΩÂ∂ Á∆ «¬√ √«ÊÂ∆
˘ ≈Ò√ Ó»Ò ¡Ú√Ê≈ (Original Position) Á≈ È≈Ó «ÁøÁ≈ ˛, «‹√ «Úæ⁄ ‘∂’ «Ú¡’Â∆ «Ú¡’Â∆◊ √ÓfiÁ≈∆

182 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY