Page 194 - DPOL101_POLITICAL_THEORY_PUNJABI

«¬’≈¬∆ñA@: «È¡≈

ÍπÈ Úø‚ ’∆Â∆ ‹≈‰∆ ⁄≈‘∆Á∆ ˛Õ ÈØ«‹’ È∂ ≈Ò√ Á∂ Ì∂Á Ó»Ò’ «√˪ Á∆ «¬√ ¡Ë≈ ”Â∂ ¡≈ÒØ⁄È≈ ’∆Â∆ ˛ «’ È؇
«¬√ ˘ Ò≈◊» ’È È≈Ò ¡Ó∆ Ú◊ ‘Ø √’Á≈ ˛Õ «ÈÓÈ Ú◊ Á∂ È≈Ò √«‘ÔØ◊ ’È≈ ÓÈ∑≈ ’ Á∂Ú∂, ·∆’ ¿π√∂
Â∑ª «‹√ Â∑ª ≈Ò√ Á≈ ’«‘‰≈ ˛ «’ √Ó≈«‹’ √«‘ÔØ◊ Á∂ È≈Ó ”Â∂ ¡Ó∆ Ú◊ Áπ¡≈≈ «ÈÓÈÂÓ Ú◊ Á∆
√‘≈«¬Â≈ ’∆Â∆ ‹≈Ú∂◊∆Õ ÈØ«‹’ Íπæ¤Á≈ ˛ «’ ¡Ó∆ ÒØ’ ¡≈͉∆ ¡√Ó≈ÈÂ≈ ¡Â∂ √Ó≈«‹’ √«‘ÔØ◊ Á∆ ı≈«Â
«È¿»ÈÂÓ Ú◊ Á∆ √‘≈«¬Â≈ ’È Ò¬∆ Ú⁄ÈÏæË «’™ ‘؉◊∂, «¬√ Â∑ª Ú∆ ª ‘Ø √’Á≈ ˛ «’ ¿π‘ «ÈÓÈÂÓ
Ú◊ ÂØ∫ ¡Ó∆ª Á∆ ¡√Ó≈ÈÂ≈ ¡Â∂ Ì≈Ú ˘ √Ú∆’≈ ’Ú≈ ÒÚ∂Õ «¬√ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ÈØ«‹’ Á≈ «¬‘ Ú∆ Óøȉ≈ ˛
«’ ¡Ó∆ª Áπ¡≈≈ ¿πÍÌØ◊ ’∆Â∆¡ª ‹≈‰ Ú≈Ò∆¡ª Íë’«Â’ ÔØ◊Â≈Úª (Ò≈Ì) «’√∂ Á∂ ¡«Ë’≈ Á≈ ¿πÒøÿ‰
È‘ƒ ’Á∆ ¡Â∂ ¿πÈ∑ª ˘ ¡≈͉∂ ¡≈ÂÓ-«ÚÙÚ≈√ Á≈ ¡«Ë’≈ ˛, ÈØ«‹’ Á≈ Óøȉ≈ ˛ «’ ≈Ò√ Á≈ «¬‘ «Ú⁄≈
’∆ ¡√Ó≈ÈÂ≈Úª ˘ «ÈÓÈÂÓ Ú◊ Á∆ √‘≈«¬Â≈ Á∂ ¡Èπ√≈ ÍÃÏøË ’∆Â≈ ‹≈‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛, ¡≈͉∂ ¡≈Í «Úæ⁄
ÈÀ«Â’ «ÁÃÙ‡∆’؉ ÂØ∫ ÓÈÓ˜∆ Í»È ˛Õ
E. ≈Ò√ Á∂ «√˪ Á∆ «¬’ ‘Ø ¡≈ÒØ⁄È≈ Ó≈¬∆’Ò Ï≈˜ ¡Â∂ √ÀÈ∂‚Ò Ú◊∂ √ÓπÁ≈«¬ Ú≈Á∆¡ª È∂ ’∆Â∆ ˛,
«‹È∑ª Á≈ Óøȉ≈ ˛ «’ ≈Ò√ √≈˘ √≈‚∂ ¡Ë≈, ÍÃøÍ≈Úª ¡Â∂ «¬æ¤≈Úª ÂØ∫ «¬’æ·∂ ’’∂ «È¡≈ √ÏøË∆ «Ú⁄≈ ’È
Á∂ Ò¬∆ ’«‘øÁ≈ ˛Õ
∂
æ
»
∂
∂
F. √‹È ˙Í«’È Ú◊∆ È≈∆Ú≈Á∆ Ò«÷’≈ «¬√ ◊Ò ” «Ë¡≈È ’∫Á« ’Á∆ ˛ «’ ≈Ò√ Á «È¡≈ Á≈ «√˪Â
∂
Í«Ú≈«’ √Ï˪ «Ú⁄ Ïfi ‘¬ ¡«È¡≈ ¡Â ÍË Ú≈√∆¡ª ” «’È≈ «Ë¡≈È «ÁÁ≈ ˛Õ ≈Ò√ Á≈ ’«‘‰≈ ˛ «’
ø
æ
∂
ø
ø
æ
∂
Ø
æ
ø
∂
∂
«È¡≈ Á≈ √ÏøË “√Ó≈‹ Á∂ Ó»Ò „ª⁄∂” È≈Ò ‘؉≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛, ‹Á «’ È≈∆Ú≈Á∆ Ò∂÷’ª È∂ personal is political
Á∂ «Ú⁄≈ Á∂ ¡≈Ò∂-Áπ¡≈Ò∂ ’≈‹ ’Á∂ ‘ج∂ ≈Ò√ Á∆ «¬√ ¡Ë≈ ”Â∂ ¡≈ÒØ⁄È≈ ’∆Â∆ «’ ’∆ ¿π√ È∂ √æÂ≈ ”Â∂
¡Ë≈« √Ó≈«‹’ √Ïø˪ «Úæ⁄ ‘؉ Ú≈Ò∂ ¡ø«È¡≈ ¡Â∂ «Òø◊ ”Â∂ ¡Ë≈« Úø‚, «ÚÙ∂Ù ’’∂ ◊Ã√Â∆ ÚæÒ «ÏÒ’πÒ
«Ë¡≈È È‘ƒ «ÁæÂ≈Õ
G. ’πfi √ÓÂ≈Ú≈Á∆ ¡≈ÒØ⁄’ª È∂ ≈Ò√ Á∂ “ÍÃ≈Ê«Ó’ √Ó≈«‹’ ÍÁ≈Ê” ”Â∂ «˜¡≈Á≈ ˜Ø ”Â∂ «⁄øÂ≈ ‹Â≈¬∆ ˛, ¿πÁ≈‘‰
Á∂ Ò¬∆ ¡ø«ÓÃÂ≈ √ÀÈ Á≈ ’«‘‰≈ ˛ «’ √≈‚≈ ¿πÁ∂Ù ÍÃ≈Ê«Ó’ ÍÁ≈ʪ Á∆ Úø‚ ‘∆ È‘ƒ ‘؉∆ ⁄≈‘∆Á∆, ÏÒ«’ «¬‘
Ú∆ «’ ÒØ’ ¡≈͉∂ ¿πÁ∂Ùª Á∂ Ò¬∆ «¬È∑ª ÍÁ≈ʪ Á≈ ÍÃÔØ◊ «’øÈ∂ ÍÃÌ≈ÚÙ≈Ò∆ „ø◊ È≈Ò ’ √’Á∂ ‘ÈÕ
B. «È¡≈ Á≈ ¡«Ë’≈«’ «√˪Â- ≈Ï‡ ÈØ«‹’ Á∂ «Ú⁄≈
(Entitlement Theory of Justice : Views of Robert Nozick)
«È¡≈ Á≈ ¡«Ë’≈«’ «√˪ «¬æ¤≈ √ÚÂøÂÚ≈Á∆ Ò∂÷’ª, «ÚÙ∂Ù’ ≈Ï‡ ÈØ«‹’ Áπ¡≈≈ «¬‘ √≈«Ï ’∆Â≈
«◊¡≈ ˛ «’ «¬’ ≈‹È∆«Â’ «√˪ Á∂ »Í «Úæ⁄ «¬æ¤≈ √ÚÂøÂÚ≈Á Óπ’Â-Ï≈˜≈ ¡Ê «ÚÚ√Ê≈ Á≈ √ÓÊÈ ˛
¡Â∂ ≈‹ Á∆¡ª ’«Ò¡≈‰’≈∆ È∆Â∆¡ª ˘ √∆«Ó ’È≈ ⁄≈‘πøÁ≈ ˛Õ ¡≈«Ê’ ¡Â∂ √Ó≈«‹’ √Ó≈ÈÂ≈ «Ò¡≈¿π‰
Ò¬∆ «¬‘ ’ÍÉ≈Ò∆ Áπ¡≈≈ ËÈ Á∂ «’√∂ Ú∆ ÍÃ’≈ Á∆ ÍπÈ Úø‚ Á∂ «ÚπæË ˛Õ «¬√ Á≈ «Ú⁄≈ ˛ «’ ÍπÈ Úø‚
’ ÍÉ≈Ò∆ ÓΩ«Ò’ »Í È≈Ò ◊Ò ˛ ¡Â∂ «Ú¡’Â∆ Á∂ ¡«Ë’≈ª Á≈ ¿πÒøÿ‰ ’Á∆ ˛Õ √Ó≈‹ Á∂ ‘∂’ «Ú¡’Â∆
˘ Ú√»¡ª ¡Â∂ √∂Ú≈Úª ¡≈͉∆ Ó˜∆ È≈Ò ı∆Á‰-Ú∂⁄‰ Á≈ ¡«Ë’≈ ˛, «‹Ú∂∫ ÈØ«‹’ «Ò÷Á∂ ‘È, “ÒØ’ª Á∂
¡«Ë’≈ ‘πøÁ∂ ‘È ¡Â∂ ’πfi ¡À√∆¡ª ⁄∆˜ª ‘È, «‹È∑ª «Úæ⁄ «Ú¡’Â∆ ¡Â∂ √Ó»‘ ÁıÒ-¡øÁ≈˜∆ È‘ƒ ’ √’Á∂ (‹Á
Âæ’ ¿π‘ ¡«Ë’≈ª Á≈ ¿πÒøÿ‰ È≈ ’È)Õ” «¬‘ ¡«Ë’≈ «¬øÈ∂ Ù’Â∆Ù≈Ò∆ ¡Â∂ ◊«‘∂ ‘πøÁ∂ ‘È «’ «¬‘ √Ú≈Ò
ÍÀÁ≈ ’ «ÁøÁ∂ ‘È «’ ≈‹ ¡Â∂ «¬√ Á∂ ¡«Ë’≈ª Á≈ ’∆ ’È≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛ (¡◊ ¿πÈ∑ª È∂ ’πfi ’È≈ ˛)Õ «¬æ¤≈
√ÚÂøÂÚ≈Á Á∂ ¡Èπ√≈, √’≈ Á∆ ÁıÒ-¡øÁ≈˜∆ Ï≈Ò Ó˜Á»∆ Á∂ √Ó≈È ˛, «’™«’ «¬‘ √≈‚∂ ÓΩ«Ò’ ¡Â∂ ÈÀ«Â’
¡«Ë’≈ª Á≈ ¿πÒøÿ‰ ’Á≈ ˛Õ «¬æ¤≈ √ÚÂøÂÚ≈Á «È¡≈ ˘ Ó≈’∆‡ Á∂ È≈Ò ‹ØÛÁ≈ ˛Õ ÈØ«‹’ Á≈ ¡«Ë’≈«’
«√˪ ‹≈È Ò≈’ ¡Â∂ ÎÀ‚«’ ‘≈Ô∂’ Á∂ «Ú⁄≈ª ÂØ∫ ÍÃÌ≈«Ú ˛, «¬‘ «Ú¡’Â∆ ˘ ¡≈͉∂ ¡≈Í «Úæ⁄ ’∂ÚÒ
«¬’ √Ë≈‰ ÓøÈÁ≈ ˛ ¡Â∂ √Ó≈«‹’ ÍÁ≈ʪ Á∂ «’√∂ Ú∆ ÍÃ’≈ Á∆ ÍπÈ Úø‚ ˘ ’∂ÚÒ ÒØ’ª Á∆ √ÍÙ‡ √«‘ÓÂ∆
”Â∂ ¡Ë≈« ’È≈ ˛Õ ÈØ«‹’ Á∆ Íπ√Â’ ¬∂’≈’∆, √‡∂‡ ¡À∫‚ Ô»‡ØÍ∆¡≈ «¬æ¤≈ √ÚÂøÂÚ≈Á Á≈ ˜ØÁ≈ √ÓÊÈ
’Á∆ ˛Õ ÈØ«‹’ Áπ¡≈≈ ≈Ò√ Á∂ «È¡≈ Á∂ «√˪ ”Â∂ ⁄⁄≈ ¿πÁ≈Ú≈Á ¡Â∂ «¬æ¤≈ √ÚÂøÂÚ≈Á Á∂ «Ú⁄≈ ˘
¿πµ⁄ ÍæË Âæ’ Í‘πø⁄≈ «ÁøÁ∆ ˛Õ «¬æ¤≈ √ÚÂøÂÚ≈Á Á∂ «√˪ ˘ «¬√ Ú≈«’¡≈ «Úæ⁄ ∂÷ª«’ ’∆Â≈ «◊¡≈: ‘∂’
«Ú¡’Â∆ ÂØ∫ ¿π√ Á∆ «¬æ¤≈ ¡Èπ√≈ «Ò¡≈ ‹≈Ú∂ ¡Â∂ ‘∂’ «Ú¡’Â∆ ˘ ¿π√ Á∆ «¬æ¤≈ ¡Èπ√≈ ‘∆ «ÁæÂ≈ ‹≈Ú∂Õ
ÈØ«‹’ Á∂ «È¡≈ Á∂ «√˪ Á∆ ⁄⁄≈ ’È ÂØ∫ Í«‘Òª «¬‘ ˜»∆ ‘ØÚ∂◊≈ «’ ¿π√ Á∂ «È¡≈ Á∂ «√˪ Á∆ ’πfi √Ó≈È
Ë≈È≈Úª √ÏøË∆ ‹≈‰ «Ò¡≈ ‹≈Ú∂Õ Í«‘Ò≈, ÈØ«‹’ Á≈ Óøȉ≈ ˛ «’ √≈∂ «Ú¡’Â∆¡ª Á∂ ’πfi Ù’Â∆Ù≈Ò∆ Íë’«Â’

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 187