Page 195 - DPOL101_POLITICAL_THEORY_PUNJABI

≈‹È∆«Â’ «√˪Â

È؇ ¡«Ë’≈ ‘πøÁ∂ ‘È, «‹È∑ª «Úæ⁄ √∆’ √πæ«÷¡≈ Á≈ ¡«Ë’≈ Ú∆ Ù≈«ÓÒ ˛Õ (‹Ø ¡«Ë’≈ Á∂ Ë≈’ ˘ Ó≈È∂,
√Â≈¿π‰ ‹ª ¡ø◊ ˘ ÂØÛÈ ÂØ∫ Ø’Á≈ ˛)Õ «¬‘ ¡«Ë’≈ «¬√ «ÁzÙ‡∆’؉ ÂØ∫ Íë’«Â’ ˛, «’™«’ ¿π‘ «’√∂ ’≈˘È∆
¡Â∂ √Ó≈«‹’ ÍÃøÍ≈Úª ”Â∂ «ÈÌ È‘ƒ ˛Õ Á»√≈, ¡‹∂ ÒØ’ª «Úæ⁄ ’πfi √Ó≈È «È¿»ÈÂÓ «ÚÙ∂ÙÂ≈Úª ‘πøÁ∆¡ª ‘È,
«‹Ú∂∫-⁄ø◊∂ ‹∆ÚÈ Á∆ √Ø⁄∆-√Ófi∆ ◊¬∆ Ë≈È≈ Á∂ ¡Èπ»Í √‘∆ ¡Â∂ «ÚÚ∂’Í»È «‘‰ Á∆ ÔØ◊Â≈Õ Â∆√≈, «È¡≈
Á∆ «¬‘ Ë≈È≈ «¬√ «ÁzÙ‡∆’؉ ÂØ∫ «¬«Â‘≈«√’ ˛ «’ «È¡≈Í»‰ ’∆ ˛, «¬‘ Ï‘π ‘æÁ Âæ’ «¬√ ◊æÒ ”Â∂ «ÈÌ
’Á≈ ˛ «’ ¡Â∆ «Úæ⁄ ’∆ ‘πøÁ≈ «‘≈ ˛Õ ¿πÁ≈‘‰ Á∂ Ò¬∆, «’√∂ Á∆ ◊æÒ∑ ”Â∂ ÊæÍÛ Ó≈È≈ √Ó≈È «È¡≈ √ø◊Â
È‘ƒ Óø«È¡≈ ‹ªÁ≈, ÍÃø» ¡◊ «¬‘ «’√∂ Â∑ª √«‘ÓÂ∆ ”Â∂ ¡Ë≈« Ï≈’«√ø◊ ÓÀ⁄ ª Ì≈◊ ˛ ª «¬‘ ◊Ò ȑƒ
‘ØÚ∂◊≈Õ «¬√∂ Â∑ª, «’√∂ ˘ ’Ó∂ «Úæ⁄ ÏøÁ ’È≈ ’ج∆ ⁄ø◊∆ ◊æÒ È‘ƒ ˛, ÍÃø» ¡◊ «’√∂ «Ú¡’Â∆ È∂ ’ج∆ ’ÂÒ
’∆Â≈ ˛ ª «¬√ Â∑ª ’È≈ ◊Ò ȑƒ ‘ØÚ∂◊≈Õ Á»√∂ ÙÏÁª «Úæ⁄, «’√∂ √Ó∂∫ «ÚÙ∂Ù «Úæ⁄ ’∆ «È¡≈ √ø◊ ˛Õ «¬√
Ò¬∆ ¡Â∆ Á∆ √«‘ÓÂ∆ ¡Â∂ ¡Â∆ Á∆¡ª ◊ÒÂ∆¡ª ÁØÚ∂∫ Ù≈«ÓÒ ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ ÈØ«‹’ Á∂ «√˪ Á≈ «¬‘ Íæ÷ ’≈¯∆
Ó‘æÂÚÍ»‰ ˛ ¡Â∂ ¿π√ Á∆ «¬√ «ÚÙ∂ÙÂ≈ ”Â∂ ÏæÒ È∂ «√˪Â∆’‰ ”Â∂ ’≈¯∆ √’≈ÂÓ’ ÍÃÌ≈Ú Í≈«¬¡≈ ˛Õ

È؇√ ’ج∆ Ú∆ «√˪ ÙπæË, «¬«Â‘≈«√’ (¡Ê≈ ¡√Á≈ ÈÂ∆«‹¡ª ˘ Ï∂Θ»Ò Áæ«√¡≈) È≈
‘؉ Á∂ Ï≈Ú‹»Á «¬«Â‘≈«√’ (‹∂’ ¡Â∆ Á∂ ÍÃÂ∆ √øÚ∂ÁÈÙ∆Ò) ‘Ø √’Á≈ ˛Õ

⁄ΩÊ≈, ÈØ«‹’ Á≈ «È¡≈ Á≈ «√˪ √øÍÂ∆ ¡«Ë’≈ ”Â∂ ¡Ë≈« «√˪ ˛Õ «¬√ Á≈ Á≈¡Ú≈ ˛ «’ «Ú¡’Â∆¡ª
Á≈ Úæ÷-Úæ÷ Ú√»¡ª ”Â∂ √øÍ»È ¡«Ë’≈ ‘πøÁ≈ ˛ ‹ª ¿π‘ ¡«‹Â ’ √’Á∂ ‘ÈÕ «¬æÊ∂ √øÍ»È ÍÃÔØ◊ Á≈ ¡Ê
˛ (i) «’√∂ Ú√» ¡Â∂ Ú√»¡ª Á∂ ÍÃÔØ◊ ¡Â∂ Á»√«¡ª Áπ¡≈≈ ÍÃÔØ◊ ˘ «ÈÔø«Âz ’È Á≈ ¡«Ë’≈, (ii) «‹È∑ª
ÒØ’ª È∂ «Ú¡’Â∆ Á≈ Ú√»¡ª Á∂ ¿πµÍ «¬√ ¡«Ë’≈ Á≈ ¿πÒøÿ‰ ’∆Â≈ ˛, ¿π√ È∂ Èπ’√≈È Ú√»Ò‰ Á≈ ¡«Ë’≈,
(iii) ‹Ø ÒØ’ «’√∂ «Ú¡’Â∆ Á∂ ¡«Ë’≈ Á≈ ¿πÒÿ‰ ’È ‹≈ ‘∂ ‘È, ¿πÈ∑ª Á∂ «ÚπæË Ù’Â∆ Á≈ ÍÃÔØ◊ ’È Á≈
¡«Ë’≈, «‹È∑ª È∂ «¬√ ¡«Ë’≈ Á≈ ¿πÒøÿ‰ ’ «ÁæÂ≈ ˛, ¿πÈ∑ª ’ØÒØ∫ Èπ’√≈È Ú√»Ò‰ Á≈ ¡«Ë’≈ ¡Â∂ ¡À√∂ ÒØ’ª
˘ √˜≈ Á∂‰ Á≈ ¡«Ë’≈, (iv) «¬√ Â∑ª Á∂ ¡«Ë’≈ ˘ «’√∂ ‘Ø ˘ Á÷Ò Á∂‰ Á≈ ¡«Ë’≈ ¡Â∂ (v) «¬√ Â∑ª Á∂
¡«Ë’≈ ˘ ◊Ú≈¿π‰ ÂØ∫ Óπ’ ‹Á Âæ’ ’ج∆ «Ú¡’Â∆ «’√∂ Á»√∂ Á∂ ¡«Ë’≈ Á≈ ¿πÒøÿ‰ È‘ƒ ’Á≈ ‹ª ’È
Á≈ ÔÂÈ È‘ƒ ’Á≈, ÈØ«‹’ Á∂ «È¡≈ Á∂ «√˪ Á≈ ’∂∫Á∆ √≈ «¬√ ÍÃ’≈ ˛, ¡◊ ¡√ƒ «¬‘ ÓøÈ ’∂ ⁄æÒ∆¬∂ «’
‘∂’ «Ú¡’Â∆ ¿πÈ∑ª √≈∂ ÍÁ≈ʪ ¡Â∂ √øÍÂ∆ Á≈ ¡«Ë’≈∆ ˛ ‹Ø «¬√ √Ó∂∫ «¬√ Á∂ ’ØÒ ˛ ª «È¡≈Í»È Úø‚ ¿π‘
‘ØÚ∂◊≈ ‹Ø ÒØ’ª Á∂ ¡≈Í√∆ √ÚÂøÂ «ÈÔÓª Á≈ ÈÂ∆‹≈ ‘ØÚ∂◊≈Õ ’ج∆ Ú∆ Úø‚ ‹Ø «’√∂ «È¡≈Í»È ¿π«⁄ ÍÃ√«ÊÂ∆
«Úæ⁄ Óπ’ ’Ú≈¿π‰ Á≈ ÈÂ∆‹≈ ‘πøÁ≈ ˛, «È¡≈Í»È ‘πøÁ≈ ˛Õ √’≈ Áπ¡≈≈ «¬È∑ª «ÈÔÓª ”Â∂ ÒØ’ª Á∆ «¬æ¤≈ Á∂
«ÚπæË ‡À’√ Ò◊≈¿π‰≈ «È¡≈Í»È ˛, ⁄≈‘∂ «¬√ ‡À’√ Á≈ ÍÃÔØ◊ ’πfi ÒØ’ª Á∆ Íë’«Â’ «Ú’Òª◊Â≈ Á∂ Èπ’√≈È
Ò¬∆ ‘∆ «’™ È≈ ’∆Â≈ ‹≈Ú∂Õ ‡À’√ Ò◊≈¿π‰ Á≈ Ó’√Á ’∂ÚÒ «¬√ Óπ’ «ÈÔÓ Á∆ «ÚÚ√Ê≈ ¡Â∂ Ú≈Â≈Ú‰
˘ ω≈¬∆ æ÷‰ Ò¬∆ ˜»∆ ≈÷Úª’È ˛ ¡Â∂ Íπ«Ò√ Â∂ «È¡≈ Á∆ ¿π‘ «ÚÚ√Ê≈ ‹Ø ÒØ’ª Á∂ ¡≈Í√∆ √ÓfiΩ«Â¡ª
˘ Ò≈◊» ’Ú≈ √’∂Õ ¡«Ë’≈«’ «È¡≈ Á≈ «√˪ «ÂøÈ «ÈÔÓª ”Â∂ ¡Ë≈« ˛ :
(A) ÏÁÒ‰ Á≈ «ÈÔÓ (Principle of Transfer) : ‹Ø Ú√» «È¡≈Í»È „ø◊ È≈Ò Ù≈«ÓÒ ’∆Â∆ ◊¬∆ ˛, ¿π√ Á≈
¡≈͉∆ Ó˜∆ È≈Ò ÏÁ«Ò¡≈ √’Á≈ ˛,
(B) «È¡≈Í»È Ùπ»¡≈ÂΔ ¡‹È Á≈ «√˪ (Principle of Just Acquisition) : ÏÁÒ‰ ÔØ◊ Ú√»¡ª ˘ ÒØ’
Í«‘Ò∂ ÍæË ”Â∂ «’Ú∂∫ ÍÃ≈Í ’Á∂ ‘ÈÕ
(C) «È¡≈ Á∂ ÍÃ≈«Ù’≈ Á≈ «√˪ (Principle of Rectification of Justice) :
¡ø«È¡≈Í»È „ø◊ È≈Ò ÍÃ≈Í ’∆Â∆ ◊¬∆ ‹ª ÏÁÒ‰ Ò¬∆ ’∆Â∆¡ª ◊¬∆¡ª ÍÃ≈ÍÂ∆¡ª È≈Ò «’Ú∂∫ «ÈÍ«‡¡≈
‹≈Ú∂Õ
¿πÁ≈‘‰ Á∂ ÂΩ ”Â∂, ¡◊ Ó∂∂ ’ØÒ ˜Ó∆È Á≈ «¬’ ‡π’Û≈ ˛ ª Í«‘Ò∂ «ÈÔÓ Á∂ ¡Èπ√≈ ¿π√ ˘ ¡≈͉∆ Ó˜∆
È≈Ò «’√∂ ˘ Ú∆ ÏÁÒ‰≈, Á»√≈ «ÈÔÓ «¬‘ ˛ «’ ˜Ó∆È Á≈ ‡π’Û≈ ÓÀ∫ «’Ú∂∫ Ù≈«ÓÒ ’∆Â≈ ¡Â∂ «¬‘ «È¡≈Í»È

188 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY